Typ Nie-zwyczajny
„Oryginał"
Ludzie Nie-zwyczajni są inni niż większość. To marzyciele, wizjonerzy, mistycy, poszukiwacze przeżyć duchowych. Kroczą w rytmie odmiennym od konwencjonalnych zwyczajów większości. Są prawdziwymi oryginałami i wyrastają ponad przeciętność: czasem jako ekscentrycy, czasem jako geniusze.
Sześć cech charakterystycznych:
Oto sześć cech kluczowych dla rozpoznania typu Nie-zwyczajnego. Osoba z silną tendencją tego rodzaju będzie wykazywała więcej tych zachowań i z większą intensywnością niż osoba, w której osobowości typ ten jest mniej dominujący.
Życie wewnętrzne. Ludzie Nie-zwyczajni trzymają się własnych odczuć i przekonań, bez względu na to, czy inni rozumieją i akceptują ich specyficzny światopogląd i podejście do życia.
Własny świat. Są niezależni i zamknięci w sobie, nie odczuwają silnej potrzeby bliskich związków.
Wszystko po swojemu. Są niewrażliwi na konwenanse, sami stwarzają sobie oryginalny, niezwykły, często ekscentryczny styl życia.
Wyższa rzeczywistość. Są otwarci na wszystko, interesują się okultyzmem i zjawiskami paranormalnymi.
Skłonności metafizyczne. Pociąga ich myśl abstrakcyjna i spekulatywna.
Oczy zawsze otwarte. Choć są skupieni na sobie i podążają za głosem swego serca i rozumu, potrafią obserwować innych ludzi i są szczególnie wrażliwi na to, jak inni na nich reagują.
Sfery typu Nie-zwyczajnego:
Typ Nie-zwyczajny zdominowany jest przez jedyne w swoim rodzaju połączenie sfery rzeczywistości ze sferą Ja.
Rzeczywistość. Rzeczy nie zawsze są takie, jak się wydaje.
Osobowość New Age?. Jak sama nazwa wskazuje, typ Nie-zwyczajny nie jest czymś powszechnym. Najwięcej ludzi o takiej osobowości można znaleźć w ruchu New Age, ponieważ jest on forum dla niekonwencjonalnych przekonań i osobistych poszukiwań duchowych. Osoba Nie-zwyczajna może wziąć udział w warsztacie na temat poprzednich wcieleń czy szamanistycznych metod leczenia albo spędzić wiele miesięcy na medytacjach bez obawy, że ktoś ją posądzi o dziwactwo. Zazwyczaj Oryginałowie są w pełni świadomi, że otoczenie postrzega ich jako dziwaków, często więc dla komfortu psychicznego szukają towarzystwa podobnych sobie. Nie znaczy to, że każdy, kto utożsamia się z ruchem New Age, ma na pewno osobowość Nie-zwyczajną, ani że wszyscy Oryginałowie należą do kręgów New Age. Ludzie przyłączają się do nowych ruchów z wielu różnych powodów: bo przemawiają do nich idee, bo załamał się ich dotychczasowy światopogląd, bo odczuwają silną potrzebę wspólnoty i akceptacji, bo potrzebują przywódcy lub sprawy, która nada nowy kształt ich życiu, i tak dalej. Tymczasem o Oryginale trudno powiedzieć, że się do czegoś „przyłącza" — nie pójdzie za nikim i do nikogo się nie dostosuje, ktokolwiek by to był. Nie ma zwyczaju przejmować cudzych zasad i przekonań. Jego poszukiwania są ściśle osobiste, a poglądy oryginalne.
Sfera Ja: mój świat jest rzeczywistością.
Dla człowieka Nie-zwyczajnego najszersza rzeczywistość to pochodna jego świata wewnętrznego — sfery Ja. Jeżeli w coś wierzy, jeśli na przykład osobiste doświadczenie podpowiada mu, że posiada zdolność postrzegania poza-zmysłowego, to naukowy dowód nie jest mu potrzebny. Słucha tylko swego głosu wewnętrznego, a nie innych ludzi. Dlatego też artysta-Oryginał potrafi zerwać z tradycją, nie martwiąc się o to, co pomyśli sobie publiczność czy krytycy. Jeżeli dopisze mu talent, jego wizja artystyczna może okazać się przełomowa. Może też pozostać na zawsze szokująca. Tak czy inaczej, artysta z tym typem osobowości będzie zawsze wierny własnym skłonnościom.
Wolnoć Tomku w swoim domku.
Oryginałowie mają zwykle dziwne nawyki i wytwarzają sobie osobliwy, ekscentryczny styl życia. Ludzie bardziej konwencjonalni uważają ich zazwyczaj za lekko lub nawet poważnie zbzikowanych.
Czy ci się to podoba, czy nie.
Na swój odmienny sposób ludzie Nie-zwyczajni żyją, pracują, a niekiedy odnoszą fenomenalne sukcesy w tym samym świecie co my (tylko jednostki ze schizotypalnym zaburzeniem osobowości — skrajnym przypadkiem typu Niezwyczajnego — nie potrafią przystosować się do „naszego" świata). Miewają jednak trudności ze zdobyciem akceptacji otoczenia; w naszym kraju często bywają przedmiotem kpin. To, jak wielkie problemy stwarza ich Oryginalność, zależy od środowiska, dominujących wzorców kulturowych, ich własnego talentu i odnoszonych sukcesów, a także od tego, jak bardzo potrzebują ciepła, wsparcia i akceptacji innych ludzi. W latach sześćdziesiątych dziwaczne zachowanie czy alternatywny styl życia były czymś „na fali". Ale ani wtedy, ani dzisiaj nie może być mowy o Nie-zwyczajnej żonie oficera w bazie wojskowej czy menedżerze-Oryginale w tradycyjnym środowisku wielkich korporacji, gdzie formy i konwencje towarzyskie nadal są wszystkim.
Jak postępować z Oryginałem:
Twój Oryginał jest jedyny w swoim rodzaju. Akceptuj go, toleruj i doceniaj za tę niepowtarzalność, a nie pomimo niej. Nie sądź, że dziwactwa są przypadkowym wtrętem w jego osobowości. Jeżeli szukasz „normalnej" i konwencjonalnej istoty ludzkiej, która rzekomo ukrywa się w głębi Oryginała, to znaczy, że nie rozumiesz, kim on naprawdę jest.
Nie nalegaj, by twój Oryginał dostosował się do rzeczywistości, ale sam też nie zmuszaj się do wejścia w jego świat. Zwróć lepiej uwagę na to, czym wasze światy się różnią, przedyskutujcie te różnice i bądźcie gotowi na kompromisy i okresowe rozbieżności.
Jeżeli chcesz poszerzyć wspólną część waszego życia i zbliżyć się do swego Oryginału, towarzysz mu w jego zainteresowaniach. A przynajmniej staraj się poznać jego pasje.
Postaraj się, by twój Oryginał miał dość czasu na realizowanie swych duchowych czy innych zainteresowań. Osoby z umiarkowaną domieszką tego typu są często tak uwikłane w codzienność, że nie mają kiedy pobłażać swym pasjom; w następstwie czują się nieszczęśliwe i niespełnione.
Pogódź się z faktem, że w związku z Oryginałem to ty masz lepszy kontakt z konwencjonalną rzeczywistością. Przejmij odpowiedzialność za wszystkie życiowe konieczności. Wielu Oryginałów reprezentuje typ „roztargnionego profesora"; są tak pogrążeni w swoim świecie wewnętrznym, że trzeba im przypominać o terminach płatności czynszu, zakupach żywności, naprawie samochodu, nowych ubraniach dla dzieci, czy nawet, że pora zgasić światło i iść spać.
Typ Nie-zwyczajny: wzmocnij swoje atuty
Jesteś osobą interesującą, oryginalną i uduchowioną, a nawet twórczą i utalentowaną. Może się jednak okazać, że za swoją niepowtarzalność płacisz trudnościami w związkach z ludźmi, zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. Możesz nawet nie zdawać sobie sprawy, jak bardzo się różnisz się od innych. Spróbuj więc następujących ćwiczeń.
Ćwiczenie 1. Sporządź listę wszystkiego, czym różnisz się od ważnych dla ciebie osób — odmiennych nawyków, przekonań i uczuć. Na twojej liście mogą się na przykład znaleźć takie stwierdzenia: „Wierzę, że mam specjalne talenty duchowe. Moja rodzina nie wierzy w istnienie takich talentów". Albo: „Sądzę, że życie spełnione to życie bogate duchowo. Nie wierzę w sukces mierzony pieniędzmi i majątkiem. Tymczasem mój partner zapracowuje się w imię korzyści materialnych". Albo: „Jestem osobą głęboko uczuciową. Mój partner woli poczucie równowagi".
Ćwiczenie 2. Popatrz na swą listę i spróbuj wyobrazić sobie świat, w którym wszyscy — ciebie nie wyłączając — zdolni są do akceptacji, tolerancji i zachowania pogody ducha pomimo dzielących ich różnic. Nadal przeglądając listę, wyobraź sobie, że przyznajesz każdej jednostce prawo do wierzenia w to, w co zechce. Potem wyobraź sobie, że wymienione na liście osoby akceptują wszystkie twoje odmienności i wszyscy żyjecie w doskonałej harmonii.
Następny zestaw ćwiczeń dostarczy ci pewnych wskazówek praktycznych, jak układać sobie życie z innymi ludźmi.
Ćwiczenie 3. Nie utrudniaj sobie życia: dąż do kompromisu. Nie możesz zawsze narzucać własnych reguł i stawiać na swoim w każdej istotnej dziedzinie. Jeżeli na przykład twój szef nie znosi niepunktualności, postaraj się zawsze być w pracy na czas. Jeżeli małżonek chciałby, żebyś ubrał się bardziej konwencjonalnie, gdy idziecie na spotkanie towarzyskie, zrób to choćby dla świętego spokoju.
Ćwiczenie 4. Niewiele jest osób podobnych do ciebie. Aby nie tracić kontaktu z pozostałymi, zrób coś bardzo zwykłego. Pomóż w zmywaniu, zrób pranie, posiedź z dziećmi, przyłóż się do obowiązków domowych i tak dalej. Zdobądź się na banalny podarunek.
Ćwiczenie 5. Zrób coś, czego chce od ciebie ktoś inny. Twój typ osobowości każe ci skupiać się na sobie, pochłaniają cię własne pragnienia, pasje i idee. Możesz nie zdawać sobie sprawy, że inni wcale nie podzielają twojego entuzjazmu. Na przykład sprawia ci przyjemność, że możesz ofiarować partnerowi lub dziecku jakąś egzotyczną pamiątkę przywiezioną z dalekich podróży. Czy nie przyszło ci do głowy, że znacznie bardziej cieszyliby się oni z roweru, komiksu, kuchenki mikrofalowej, perłowego naszyjnika albo jakiejkolwiek innej rzeczy należącej do ich świata? Jeżeli masz wątpliwości, czego pragną inni, zapytaj.
Poniższy opis dotyczy możliwości wystąpienia w szczególnych przypadkach zaburzenia typu Niezwyczajnego (czyli jego skrajnej formy) i nie jest opisem aktualnego stanu osobowości będącego wynikiem Państwa testu!
Schizotypalne zaburzenie osobowości.
Jednostki, które cierpią na to wyjątkowo obezwładniające zaburzenie osobowości, nie żyją w tym samym świecie, co my wszyscy. Doświadczają w życiu niewielu przyjemności, nie potrafią zachowywać się właściwie wobec innych, granice ich jaźni rozmywają się.
Kryteria diagnostyczne.
DSM-IV opisuje schizotypalne zaburzenie osobowości jako: Dominujący we wszystkich sferach życia wzorzec społecznej i interpersonalnej dysfunkcji, który charakteryzuje ograniczona zdolność do zawierania bliskich związków i dyskomfort w kontaktach z ludźmi, a także zniekształcenia percepcji i perspektywy poznawczej oraz ekscentryczność zachowania. Zaczyna się ujawniać we wczesnej dorosłości i jest obecny w rozmaitych kontekstach, spełniających przynajmniej pięć z podanych niżej kryteriów:
Osoba dotknięta tym zaburzeniem ma poczucie, że jest ośrodkiem uwagi (ale bez urojeń na tym tle), np. wyobraża sobie, że inni ludzie w pomieszczeniu, gdzie przebywa, mówią przede wszystkim o niej.
Wyznaje dziwaczne przekonania, sprzeczne z normami subkultury, do której należy, i ma skłonność do myślenia magicznego (np. jest przesądna, wierzy w jasnowidztwo, telepatię i „szósty zmysł"; w dzieciństwie i okresie dojrzewania snuje osobliwe fantazje i wyobrażenia).
Doznaje niezwykłych odczuć, m.in. złudzeń zmysłowych (np. powiew wiatru interpretuje jako dotknięcie niewidzialnej ręki).
Ma dziwaczny sposób myślenia i wyrażania się (niejasny, aluzyjny, metaforyczny, przesadnie wyszukany).
Jest podejrzliwa i ma fantazje paranoidalne. Jej emocje są nieadekwatne lub zahamowane. Wygląda i zachowuje się dziwacznie i ekscentrycznie. Nie ma bliskich przyjaciół ani powierników poza najbliższymi krewnymi.
W kontaktach z ludźmi doznaje niepokoju, który nie słabnie ze wzrostem zażyłości i który wynika z paranoidalnych lęków, a nie z negatywnej samooceny.
Objawy te nie są związane ze schizofrenią, zaburzeniem nastroju o cechach psychozy, innym zaburzeniem psychotycznym ani z ogólnym zaburzeniem rozwojowym.
Inny świat.
Ludzie cierpiący na schizotypalne zaburzenie osobowości są wyobcowani ze świata, w którym żyją inni. W tym samym jednak stopniu są pozbawieni satysfakcjonującego i spójnego świata wewnętrznego.
Sprawiają wrażenie nieśmiałych i wycofanych. Ubierają się dziwacznie i często wyglądają na zaniedbanych. Kiedy z kimś rozmawiają, mają kłopoty z efektywnym przekazywaniem myśli. Gubią się w niepotrzebnych dygresjach i niejasnościach. Nie używają powszechnie zrozumiałych gestów i sygnałów, jak kiwanie głową albo uśmiech, i nie reagują na nie u innych. Ich emocje są nieadekwatne do okoliczności. Nie potrafią nawiązywać kontaktu, w zetknięciu z obcą osobą przeżywają silny niepokój.
Zazwyczaj wolą samotność i nie zawiązują bliskich przyjaźni, ale również życie wewnętrzne daje im niewiele satysfakcji. Osoba schizotypalna często czuje się bezcielesna, nierzeczywista, zagubiona.
Ludzie z tym zaburzeniem pragną wierzyć, że są obdarzeni ponadnaturalnymi, niezwykłymi siłami, co nadaje sens ich zubożałemu, pustemu i bezsilnemu Ja. Często są przekonani, że potrafią przepowiadać przyszłość, że zażywanie pewnych substancji chroni ich przed nieszczęściami, że widzą i odczuwają duchy zmarłych, a nawet umieją nawiązać z nimi kontakt, że mogą siłą myśli wywoływać różne zdarzenia. To poczucie mocy dodaje im we własnych oczach znaczenia, lecz nie zawsze jest przyjemne. Często są przeświadczeni, że inni ludzie wiedzą o czającej się w ich wnętrzu mrocznej potędze, boją się, że w złości mogą kogoś skrzywdzić, i podobnie jak osoby paranoidalne, sądzą, że wszyscy są przeciwko nim.