Opracowała:

Hanna Sadowska

Nauczyciel wychowania

przedszkolnego

Realizując główne zadanie pedagogiki przedszkolnej, a mianowicie wszechstronny rozwój każdego dziecka, nauczyciel pełni zadania opiekuńcze, wychowawcze, dydaktyczne diagnostyczno-prognostyczne i kompensacyjno-usprawniające traktując dziecko jako samodzielny podmiot i jednocześnie rezygnując z ,,jednokierunkowego wpływu, oddziaływania nauczyciela (podmiotu) na dziecko (przedmiot) na rzecz dwukierunkowego, względnie zrównoważonego wpływu, oddziaływania na siebie dwóch podmiotów (nauczyciela i dziecka)”.

Dzięki takiemu postępowaniu nauczyciel umożliwia dziecku rozwój własnej autonomii:

• ,,zwiększa się zakres sytuacji, w których dziecko decyduje o sobie, dokonuje wyborów, wyraża własne opinie, sądy, własne zdanie;

• umacnia się poczucie własnej tożsamości, w tym także przeświadczenie o własnej niezależności autonomii;

• pojawia się refleksja nad sobą, nad udziałem we własnym rozwoju”.

Nauczyciel nie uzależnia akceptacji dziecka od tego, czy spełnia jego oczekiwania, czy jest takie, jakie (jego zdaniem) powinno być. ,,Akceptować dzieci to zatem przyjmować je, aprobować takimi, jakie są, ze wszystkimi mocnymi i słabymi stronami ich ciała, psychiki i zachowania.”

S. Guz podkreśla, że: ,,nauczyciel niczego nie powinien mu (dziecku) narzucać, ale proponować i zachęcać do podjęcia aktywności, stwarzać sytuacje wywołujące zaciekawienie i podtrzymywać zapał poznawczy dziecka”. nie podkreślając swoich kompetencji. Ważnym elementem dobrych relacji z dzieckiem jest również to, że nauczyciel akceptujący dziecko powinien jeszcze potrafić ją okazać wiedząc, że dzieci powinny ,,stale dowiadywać się o tym, że są kochane, że uważane są za ważne i potrzebne”

Ważnym elementem w pomaganiu dziecku aby stało się bardziej samodzielne i odpowiedzialne za siebie jest uświadamianie uczuć jakie przeżywa, nazywanie ich, pomaganie mu w zaakceptowaniu tych uczuć, które doświadcza, np. smutek, żal, gniew, radość itp.

Nauczyciel o postawie demokratycznej umożliwia dzieciom ,,wspólne przedyskutowanie narastających problemów, ułatwia im wykonanie konkretnych zadań (...), liczy się z celami i decyzjami grupy jako grupy społecznej a także z psychospołecznymi potrzebami dzieci”.

Według A. Klim-Klimaszewskiej bardzo ważnym elementem w pracy nauczyciela jest umiejętność nawiązywania i utrzymywania bliskich kontaktów z poszczególnymi dziećmi i całą grupą dzięki którym tworzy się bardzo silna więź, ale ważne aby była ona rzeczywista, osobowa i ideowa.

Jednym z ważnych elementów postawy nauczyciela jest jego autentyczność w zachowaniu czyli zgodność z samym sobą, które polega na ,,szczerym, spontanicznym zachowaniu się, na byciu sobą oraz na integracji uczuć i wypowiedzi z zachowaniem“” dzięki czemu nauczyciel w sposób naturalny ,,staje się dla dzieci osobą znaczącą, z którą oni zwykle się identyfikują”.

Nauczyciel powinien pamiętać, że ,,oddziałuje on na dziecko całą swoją osobą, systemem wartości i przekonań, swoimi mocnymi i słabymi stronami” a znajomość psychiki dziecka i prawidłowości jej rozwoju oraz sytuacji domowej dają możliwość do pełnego zrozumienia i przyjścia mu z pomocą i wsparciem.

Dobry nauczyciel oprócz tego, że ,,powinien być przede wszystkim osobą, czyli człowiekiem, u którego na szczycie hierarchii wartości znajduje się drugi człowiek” to powinien posiadać określone predyspozycje psychiczne, które ułatwiają pracę w tak specyficznym miejscu jakim jest przedszkole. A. Klim-Klimaszewska zalicza do nich ,,opanowanie wewnętrzne, zrównoważenie psychiczne, takt, łatwość nawiązywania kontaktów i przyjaźni z dziećmi, zdolność przejmowania się losem dzieci i ich życiowymi trudnościami oraz umiejętność odczuwania pewnego zapału, entuzjazm wobec przejawów życia dzieci i przedszkola”.

Od nauczyciela oczekuje się również odpowiednich cech osobowości, takich jak ,,życzliwy szacunek do dzieci, bezinteresowne zaangażowanie w ich sprawy, zrozumienie motywów zachowania dzieci, łatwość nawiązywania kontaktu z nimi, sprawiedliwe ich ocenianie i traktowanie, wiara w dziecko, cierpliwość i wytrzymałość, pracowitość i równowaga psychiczna, wrażliwość zawodowa oraz poczucie moralnej odpowiedzialności za losy dziecka”. Powinien również być reprezentantem takich wartości etycznych jak ,,poczucie odpowiedzialności, obowiązkowość, potrzeba dążenia do doskonałości, moralną odwagą oraz bohaterstwo, gotowość ofiar i dążenie do pokonywania trudności”.

A. Klim-Klimaszewska podkreśla, że nauczyciel nie może oceniać czynów postępowania dziecka lecz motywy, które nim kierowały a ,,prostota, takt, subtelność, obiektywizm, cierpliwość i jasność sądu poparte wiedzą pedagogiczną tworzą prawdziwy autorytet nauczyciela”, którego nie można ani narzucić ani obronić. A nauczyciel przedszkola ,,który go nie posiada, nie powinien być nauczycielem” Dobry nauczyciel musi również poznać samego siebie dostrzec mocne i słabe strony.

Od wielu lat toczy się dyskusja na temat kwalifikacji zawodowych nauczyciela oraz jego kompetencji. Kwalifikacje zawodowe to ,,zakres i jakość przygotowania niezbędnego do wykonywania jakiegoś zawodu”.

Natomiast kompetencje, zgodnie z B. Grzeszkiewicz, to ,,zdolność do czegoś, zależna zarówno od znajomości wchodzących w nią umiejętności, sprawności, jak i od przekonania o możliwościach posługiwania się tą zdolnością” dlatego też można mieć kwalifikacje a nie być kompetentnym.

S. Guz kompetencje nauczyciela rozpatruje się w trzech aspektach:

• Aspekt emocjonalny - odnosi się do poczucia panowania nad otoczeniem, nauczyciel wierzy, że ma wpływ na to co dzieje się w grupie nawet wtedy gdy tego nie planował. Nauczyciel jest pełen wiary w siebie, nie obawia się nowych sytuacji a poczucie ufności sprawia, że tworzy się sprzyjająca atmosfera gdzie dziecko czuje się bezpiecznie i chętnie podejmuje nowe wyzwania.

• Aspekt poznawczy obejmuje:

• Umiejętność obserwowania własnych działań oraz tego co okazuje się w sali, ośrodku, co robi cała grupa oraz poszczególne dzieci.

• Wiedza o samym sobie - wiedza o mocnym i słabych stronach oraz o posiadanych umiejętnościach.

• Wiedza o dziecku - dotyczy znajomości potrzeb i właściwości typowych dla dziecka w wieku przedszkolnym oraz indywidualnych potrzeb swoich podopiecznych.

• Wiedza o środkach i metodach pracy z dzieckiem w przedszkolu - wiedza ta pozwala na odpowiedni dobór metod, pomocy i materiałów dydaktycznych oraz odpowiednie urządzenie sali w celu optymalnego wspomagania rozwoju swoich wychowanków.

• Aspekt działaniowy - ujawnia się w sposobie komunikowania się z dziećmi w sposób werbalny i niewerbalny. Ważne jest czy używa prostych słów, zrozumiałych przez dzieci czy zachęca, pyta o pomysły czy rozkazuje, oraz czy słucha tego co mówią dzieci, czy otwarcie mówi o tym co mu się podoba a co nie, odwołując się do zachowań dzieci a nie do ich cech charakteru.

Kompetentny nauczyciel wychowania przedszkolnego powinien dążyć do:

• ,,obiektywnego i trafnego poznania dziecka (...);

• »podmiotowej« organizacji procesu opieki, wychowania i nauczania (...);

• partnerskiego ułożenia relacji z rodzicami”.

Posiadane kompetencje mają pomagać w organizowaniu pracy dydaktyczno-wychowawczej, która aby przyniosła oczekiwane rezultaty musi byś prowadzona systematycznie.

Przed nauczycielami wychowania przedszkolnego stoi nowe wyzwanie a mianowicie podejmowanie działań innowacyjnych umożliwiających tworzenie programów autorskich, wprowadzenie nowych metod, podręczników.

,,Innowacje powstają za sprawą działań, które określa się najczęściej mianem twórczości pedagogicznej, postępu pedagogicznego, nowatorstwa.” Natomiast wg A. Klim-Klimaszewskiej ,,innowacje pedagogiczne są to nowe wytwory materialne lub symboliczne mające na celu wprowadzenie do praktyki nieznanych dotychczas zmian o charakterze ulepszeń”. Natomiast W. Okoń innowacje pedagogiczna definiuje jako ,,zmianę struktury systemu szkolnego jako całość lub struktury ważnych jego składników w celu wprowadzenia ulepszeń o charakterze wymiernym”

Innowacje pedagogiczne można rozpatrywać w pięciu aspektach: przedszkola, nauczyciela, dzieci, rodziców i administracji przedszkolnej.

Aby podjąć takie działania niezbędna jest ,,twórcza postawa nauczyciela charakteryzująca się brakiem szablonowości, poszukiwaniem i doskonaleniem stylu pracy, sposobów kontroli i oceny wiedzy uczniów, nowatorskim sposobem wykorzystania środków dydaktycznych, pobudzeniem uczniów do innowacji myślenia i samodzielności”. Twórczego nauczyciela powinna cechować także: stanowczość, silna motywacja, szerokie zainteresowania, zamiłowanie do pracy, upór w dążeniu celu, inicjatywa, krytycyzm, wiara we własne siły, otwartość, intelektualna odwaga, wewnętrzne doskonalenie siebie, zawodowa mądrość i uczuciowość. Człowiek noszący miano nauczyciela twórczego musi być ,,nauczycielem poszukującym, wytrzymałym i elastycznym”. Do kompetencji niezbędnych do podjęcia twórczego wysiłku niezbędna jest również wiedza, umiejętności i doświadczenie wsparte odpowiednią motywacją i odpowiedzialnością za podjęte działania.

Chociaż posiadanie wszystkich tych cech u jednego człowieka jest mało prawdopodobnie, to posiadanie kilku z nich już sprzyja podejmowaniu działalności innowacyjnej, a zachodzące zmiany w oświacie powodują, że nauczyciel przedszkola powinien przyjmować na siebie funkcję wspierającą i wspomagającą rozwój dziecka. Wtedy obok twórczego nauczyciela, który na temat jednego problemu poszukuje wszystkich możliwych rozwiązań, pojawi się twórcze dziecko zdolne do podejmowania różnych działań, do próbowania i eksperymentowania, do samodzielnego radzenia sobie z różnorodnymi problemami związanymi z poznaniem świata i szukaniem w nim własnego miejsca.

Bibliografia

1. Grzeszkiewicz B., W poszukiwaniu wzoru nauczyciela wychowania przedszkolnego, w: Kompetencje nauczyciela, stan, potrzeby i kierunki zmian (red.) Kozioł E. Kobyłecka E., Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2002

2. Guz S., Edukacja przedszkolna w okresie przemian, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, Warszawa 1996

3. Klim-Klimaszewska A., Pedagogika przedszkolna, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005

4. Kowalik-Olubińska M., O otwartym stylu pracy nauczyciela, “Wychowanie w przedszkolu”, 1999 nr 7

5. Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Żak, Warszawa 2001

6. Schulz R., Studia z innowatyki pedagogicznej, Toruń 1996

7. Szempruch J., Pedagogiczne kształcenie nauczycieli wobec reformy edukacji w Polsce, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Rzeszów 2000

M. Kowalik-Olubińska, O otwartym stylu pracy nauczyciela, ,,Wychowanie w przedszkolu”, 1999 nr 7, s.489

Tamże, s.489

Tamże, s.489

S. Guz, Edukacja przedszkolna w okresie ..., lit. cyt., s.91

M. Kowalik-Olubińska, O otwartym ..., lit. cyt., s.490

A. Klim-Klimaszewska, Pedagogika ..., lit. cyt., s.119

Tamże, s.115-126

Tamże, s.121

Tamże, s.121

B. Grzeszkiewicz, W poszukiwaniu nauczyciela przedszkolnego, w: ,,Kompetencje nauczyciela. Stan, potrzeby i kierunki zmian” (red.) E. Kozioł, E. Kobyłecka, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2002, s.283

Tamże, s.283

A. Klim-Klimaszewska, Pedagogika ..., lit. cyt., s.121

Tamże, s.122

Tamże, s.122

Tamże, s.122

Tamże, s.122

W. Okoń, Nowy słownik ..., lit. cyt., s.153

B. Grzeszkiewicz, W poszukiwaniu ..., lit. cyt., s.284

S. Guz, Edukacja przedszkolna ..., lit. cyt., s.92-93

Tamże, s.95

R. Schulz, Studia z innowatyki pedagogicznej, Toruń 1996, s.52

A. Klim-Klimaszewska, Pedagogika ..., lit. cyt., s.129

W. Okoń, Nowy słownik ..., lit. cyt., s.136

J. Szempruch, Pedagogiczne kształcenie nauczycieli wobec reformy edukacji w Polsce, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Rzeszów 2000, s.148

A. Klim-Klimaszewska, Pedagogika ..., lit. cyt., s.132

---