PANOWANIE:
- Herrschaft - prawdopodobieństwo, że określony rozkaz zostanie wykonany.
- opiera się na różnych motywach posłuszeństwa:
A) interes - racjonalne rozważanie strat i zysków
B) zwyczaj - ślepy nawyk wdrożony przez życie
C) uwarunkowanie emocjonalne - osobiste oddanie rządzącemu

• rządzeni i rządzący internalizują panowanie, dzięki czemu jest ono trwalsze

• odwoływanie się do podstaw prawnych

• w postaci czystej istnieją 3 typy podstaw prawomocności, każda z nich ma inną strukturę społeczną.

1. PANOWANIE LEGALNE - na mocy ustanowienia.

Np. WŁADZA BIUROKRATYCZNA, nowoczesne struktury państwa, przedsiębiorstwo kapitalistyczne.
- swoboda tworzenia praw - formalne ustawodawstwo
- zespół zarządzający jest wybierany lub mianowany + dodatkowe składniki = organ zarządzania (charakter heteronomiczny i heterokefaliczny - władza pochodzi z zewnątrz)
- zarządzają URZĘDNICY mianowani przez panującego.
· kompetencje, funkcjonalność, wymagania fachowe
· urzędnik = wyszkolony fachowiec
· stosunek służbowy określony umową, rotacja urzędników, wybierani losowo lub w wyborach
· pensja wyznaczona rangą stanowiska, ścisłe reguły awansowania
· urzędowanie = praca zawodowa na mocy rzeczowego, bezosobowego obowiązku służbowego.
· nieuleganie względom osobistym, uczuciom, wyzbycie się „względów dla osób”, postępowanie formalistyczne ŕ rzeczowa funkcjonalność
· hierarchia stanowisk, obowiązek posłuszeństwa
· dyscyplina organizacyjna
Biurokracja = najczystszy typ panowania legalnego.
- jednak panowanie legalne nie jest wyłącznie władzą biurokratyczną, zdarzają się też osoby wybitne i przedstawiciele grup interesu. Np. samorząd, ciała kolegialne, parlamentarne i komisyjne.
- posłuszeństwo wobec zasady osoby (rządzący też jest jej posłuszny)

+ panowanie jest heteronomiczne - porządek działania częściowo narzucony przez państwo
+ aparat przymusu jest heterokefaliczny - funkcje te pełni sądownictwo i policja państwowa

Cała historia rozwoju nowoczesnego państwa jest tożsama z historią nowoczesnego stanu urzędniczego i organizacji biurokratycznej, tak jak rozwój kapitalizmu pokrywa się z rosnącą biurokratyzacją organizacji gospodarczych.

Wszędzie rośnie rola biurokratycznych form władzy.

2) PANOWANIE TRADYCYJNE - na mocy wiary w świętość istniejących od dawna porządków i potęgi panujących.

Np. WŁADZA PATRIARCHALNA.
- stosunki o charakterze wspólnoty; pan poddany służba
- powagi panu udziela tradycja, szacunek
- tradycja też decyduje o treści rozkazów, naruszenie zagraża prawomocności

- zapis prawa zwyczajowego.
- poza normami tradycji wolę panującego ograniczają restrykcje narzucone przez poczucie sprawiedliwości - elastyczność.

Władza panującego:
1. władza ściśle ograniczona przez tradycję
2. władza swobodnego udzielania łaski, sfera dowolności według upodobania, sympatii, antypatii i stosunku osobistego.

- zespół zarządzający składa się z ludzi zależnych osobiście lub krewnych, osobistych przyjaciół.
- nie występuje tu biurokratyczne pojęcie kompetencji

- zakres obowiązywania rozkazów kształtuje się od przypadku do przypadku, zależnie od upodobania pana.
- stosunkami rządzi lojalność, nie obowiązki służbowe i dyscyplina służbowa.
- na swobodę poczynania trzeba zasłużyć w stosunkach osobistych - źródło instytucji łapówek

- BRAK PRAWA FORMALNEGO.

Pozycja sługi:
1. patriarchalna struktura zarządzania - całkowita osobista zależność od PANA. On rozporządza technicznymi środkami zarządzania. Przed jego samowolą nie zabezpieczają żadne gwarancje; irracjonalność decyzji.
Np. WŁADZA SUŁTANA, despotyzm, ojcowie rodzin, wodzowie klanów.
> najczystszy typ panowania tradycyjnego

> zwierzchność dzięki przyzwyczajeniu i wychowaniu np. szacunek dziecka wobec ojca.
> połączenie zasad etyki społecznej i zasad utylitarnych - złamanie wszelkich formalnych rygorów prawa.

A) Rekrutacja patrymonialna - niewolnicy, poddani, eunuchowie.
B) Rekrutacja niepatrymonialna - faworyci, plebejusze - z warstw nie całkiem pozbawionych praw...
- do urzędu nie przysługuje żadne osobiste prawo.
- nie stosuje się żadnej fachowej selekcji.
- nie istnieje honor stanowy.
- surowa dyscyplina + brak swoistych uprawnień zespołu zarządzającego

- BLIŻSZE PANOWANIU LEGALNEMU.

2. struktura stanowa - słudzy nie są osobistymi sługami pana - niezależni dzięki własnej pozycji osób społecznie wyróżnionych.
Np. SZLACHTA, feudalizm.
- urząd nadany na mocy przywileju lub koncesji pana; albo przez kontrakt (kupno).
- bardziej lub mniej trwałe zawłaszczenie władzy administracyjnej.
- przywilejom towarzyszą gwarancje.

- BLIŻSZE PANOWANIU LEGALNEMU.
- słudzy nie mogą być samowolnie pozbawieni urzędu. - Panujący dzieli władzę z zespołem zarządzającym.
- techniczne środki zarządzania pozostają w rękach sługi, nie pana.
- nie istnieje tu dyscyplina.
- tradycja, przywilej, feudalna wierność, godność stanowa.

• konkurencja piastujących urzędy decyduje o wzajemnym ograniczeniu zakresów zarządzania

• strukturę hierarchiczną często łamie przywilej. - Charakter stereotypowy.

3) PANOWANIE CHARYZMATYCZNE - na mocy uczuciowego oddania osobie pana + uznanie dla jego niezwykłych talentów.

charyzma - zdolności magiczne, bohaterstwo, moc ducha, mowa

Np. WŁADZA PROROKÓW, bohaterów wojennych, demagogów

Np. wódz wojenny u Indian, polityk - demagog w państwach-miastach Zachodu, prorok w Jerozolimie. Kleon, Napoleon, Chrystus, Perykles.

+ autorytet nie wywodzi się z uznania poddanych, lecz na odwrót, wiara i uznanie stanowią obowiązek, którego dopełnienia wymaga dla siebie przywódca.

egzaltacja (=przesada w wyrażaniu uczuć, nadmierny zapał, uniesienie) - źródło osobistego oddania.

- stosunki o charakterze wspólnoty, posłuch. Przywódca uczeń.
- niecodzienne cechy przywódcy.
- decyzje irracjonalne.
- posłuszeństwo trwa tak długo jak długo uznaje się cechy przywódcy.

- charyzmę utwierdzają dowody.

- władca musi się sprawdzić jako pan „z bożej łaski”, poprzez cuda, osiągnięcia, dobrobyt zwolenników lub poddanych. Jeśli opuszcza go powodzenie, jego panowanie ulega zachwianiu.
- uwierzytelnienie proroka przez cuda...

- zespół zarządzający dobierany ze względu na osobiste oddanie kwalifikacje (urzędnicy) zależności dworskie
- nie istnieje racjonalne pojęcie kompetencji i przywileju

- o zakresie uprawnień decyduje misja, jaką powierza pan i kwalifikacje charyzmatyczne.
- zarządzanie nie podlega żadnym zasadom ustanowionym ani tradycyjnym.
„Napisane jest, ale powiadam wam...”

Panowanie charyzmatyczne ma tendencję do przekształcania się w coś przyjętego - autorytet przechodzi na następców:

A) tradycjonalizacja porządków - autorytet „utrwalonego mniemania”, przypisanie autorytetu.
B) przekształcenie się w zespól legalny lub stanowy - zawłaszczanie praw władzy.
C) przekształcenie sensu samej charyzmy - kwestia sukcesji.

• bierne oczekiwanie na pojawienie się nowego władcy

• poszukiwanie oznak kwalifikacji charyzmatycznych - np. nowego Dalaj Lamy ( w oparciu o zasady)

• odwołanie się do wyroczni

• desygnowanie osoby posiadającej kwalifikacje charyzmatyczne:

• władca desygnuje następcę - orzeczenie

• uczniowie władcy desygnują następcę za uznaniem wspólnoty religijnej lub militarnej

• dziedziczenie charyzmy - np. na najstarszego syna.

• rytualna reifikacja charyzmy - jakość magiczna przekazywana np. przez namaszczenie, akt sakramentalny

• uznanie przez poddanych konkretnej osoby jako osoby o sprawdzonych kwalifikacjach charyzmatycznych. Np. plebiscyt - władca staje się urzędnikiem.

Podobnie ewoluuje norma władzy charyzmatycznej

- panowanie legalne: poddani swobodnie określają prawo, manifestują swoją wolę, a liczba głosów jest środkiem rozstrzygającym - zasada większości

Warunkiem w najwyższym stopniu rozstrzygającym o trwałości posłuszeństwa poddanych, w każdych stosunkach panowania, jest istnienie zespołu zarządzającego oraz jego nieustanne działanie na rzecz utrzymania porządku (pośredniego i bez~) i wymuszania uległości wobec władzy

- zbieżność interesów ideowych i materialnych zespołu zarządzającego i pana decyduje o lojalności

- Pan w obliczu sprzeciwu jednostki jest silniejszy, natomiast w obliczu wspólnego sprzeciwu jest słabszy. Np. bojkot.

Max Weber - Trzy czyste typy prawomocnego panowania

1

Teoria polityki - ćwiczenia 4 Justyna Abdank - Kozubska gr. A

---