Zagadnienia:
1. Klasyfikacja głosek

USTNE - przy ich wymawianiu powietrze wydostaje się przez usta, np.: a, e, sz, cz, t, g, h, ś, z.

NOSOWE - przy ich wymawianiu powietrze wydostaje się zarówno przez nos jak i przez usta, jest ich 6, są to: ą, ę, m, m', n, n'.

DŹWIĘCZNE - przy ich wymawianiu drgają wiązadła głosowe znajdujące się w krtani, np.: ę, b, d, g, h, m, n, dz, ż.

BEZDŹWIĘCZNE - przy ich wymowie nie drgają wiązadła głosowe, np.: c, ch, p, t, cz, sz, ś, ć.

SPÓŁGŁOSKI TWARDE - to takie, przy których wymawianiu środkowa część języka oddala się do podniebienia, np. p, dz, sz, g, ch, d, t.

SPÓŁGŁOSKI MIĘKKIE - to takie, przy których wymawianiu środkowa część języka unosi się ku podniebieniu twardemu, np.: ś, ć, dź, ź, k', g'.

2. Narządy mowy

Narządy mowy nieruchome:

• Tchawica

• Krtań

• Jama gardłowa

• Jama ustna

• Jama nosowa

• Zęby

• Dziąsła

• Podniebienie twarde

Narządy mowy ruchome:

• Wiązadła głosowe

• Podniebienie miękkie zakończone języczkiem

• Język

3. Części mowy i zdania

1. Części mowy:

ODMIENNE:

RZECZOWNIK - odpowiada na pytanie „kto?co?” rzeczowniki nazywają osoby,rzeczy, zjawiska (np.burza), pojęcia (np.miłość), czynności (pisanie) cechy (starość).

Odmieniają się przez liczby i przypadki.

Rzeczowniki dzielą się na:

1. żywotne ( ludzie i zwierzęta):

a) osobowe(np.mama) b) nieosobowe (chomik)

2. nieżywotne ( przedmioty, zjawiska, cechy).

3. konkretne nazywają przedmioty spostrzegane w otoczeniu za pomocą zmysłów np.wzroku, słuchu (np.człowiek, ryba, roślina)

4. abstrakcyjne nazywają zjawiska psychiczne np.radość, myśl, nadzieja

Rzeczownik w zdaniu może być:

1. podmiotem np. Komputer stoi na stole.

2. Dopełnieniem np. Jutro obejrzę film.

3. Okolicznikiem np. Szliśmy lasem.

4. Przydawką np. Komputer Joasi stoi na stole.

5. Orzecznikiem np. Maciek zostanie pływakiem.

CZASOWNIK- określają czynności, działania i stany. Odpowiada na pytanie:”Co robi?Co się z nim dzieje?”. Czasowniki dzielą się na:

- osobowe

Odmieniają się przez:

a) czasy (przeszły, teraźniejszy, przyszły)

b) liczby (pojedyncza i mnoga)

c) osoby (np. ja, ty, on, my, wy, oni)

d) strony (czynna np.on myje, bierna np. on jest myty, zwrotna np.on myje się)

e) rodzaje ( w l.poj. męski, żeński i nijaki, w l.mn. r.męskoosobowy i niemęskoosobowy

f) tryby (orzekający, przypuszczający, rozkazujący)

g) aspekt (czasownik dokonany i niedokonany)

- nieosobowe

1. bezokoliczniki (podstawowa forma czasownika np. myśleć, móc, biec)

2. imiesłowy:

a) przymiotnikowe (mają znaczenie czasownika a formę przymiotnika np.śpiewający)

- czynne (-ący, -ąca, -ące)

- bierne(-ny, -na, -ne, -ty, -ta, -te)

b) przysłówkowe

-współczesne (-ąc np.wracając)

-uprzednie (-wszy, -łszy)

Czasownik w zdaniu może być:

- podmiotem Pływać jest przyjemnie.

- okolicznikiem - Przyszedł zadzwonić.

- dopełnieniem- Aga pomogła rozwiązać zagadkę.

PRZYMIOTNIK- nazywają cechy przedmiotów, określają rzeczowniki, ich cechy i właściwości. Odpowiadają na pytanie „jaki?jaka?jakie?który?która?które?czyj?czyja?czyje?”

Przymiotniki dzielą się na:

- jakościowe (stopniują się)

- względne (nie stopniują się)

STOPNIOWANIE - stopień równy, wyższy i najwyższy

Przymiotniki odmieniają się przez:

- przypadki

- liczby

- rodzaje

Przymiotnik w zdaniu może być:

- przydawką - Zimna woda ciekła z kranu.

- dopełnieniem - Artur pokonał silniejszego.

- orzecznikiem - Za rok Ola będzie ładniejsza.

- podmiotem - Silniejszy pokonał słabszego.

LICZEBNIK - oznaczają liczbę osób, zwierząt, przedmiotów, zjawisk. Określają kolejność. Odpowiadają na pytanie „który?ile?ilu?ilokrotny?”

Liczebniki dzielą się na:

- główne ( określają liczbę przedmiotów)

- porządkowe ( ustawiają w odpowiedniej kolejności)

- ułamkowe ( podają liczbę w wielkościach niecałkowitych np.pół jabłka)

- zbiorowe (osoby różnej płci, niedorosłe, przedmioty występujące tylko w l.mn)

Liczebnik w zdaniu może być:

Przydawką - Dwa pociągi odjechały.

Orzecznika - Magda będzie pierwsza.

Podmiotu - Tysiące zostały rzucone w błoto.

ZAIMEK - wskazują osoby, cechy, przedmioty ale bez konkretnego określenia ich. (Np. Kiedy ONA wróci - zamiast Kiedy ANIA wróci. Odpowiada na pytanie „ kto?co?czyj?jaki?który?”.

Dwa podziały zaimków:

Ze względu na to jaką część zastępują w zdaniu:

- rzeczowne

- przymiotne

- liczebne

- przysłowne

Ze względu na znaczenie:

- osobowe (ja, ty, my)

- wskazujące( on, ten, ów)

- zwrotne ( się, siebie, sobą)

- pytające ( kto? Co? Który?)

- względne( kto, co który)

- przeczące (nikt, nic, żaden)

- nieokreślone (ktoś, coś, cokolwiek, jakiś)

- dzierżawcze (mój, twój, nasz)

- upowszechniające (każdy, wszyscy, zawsze, wszędzie)

NIEODMIENNE:

PRZYSŁÓWEK - określa okoliczności np. czas, miejsce lub sposób robienia czegoś. (np. Arek szybko biegł do autobusu.) Przysłówki najczęściej określają czasowniki (pisz szybciej, przyjechał wczoraj). Odpowiada na pytanie „jak?gdzie?kiedy?”.

Przysłówek w zdaniu może pełnić funkcję:

- okolicznika np. Dziękuję bardzo.

- orzecznika np. Było bardzo miło.

PRZYIMEK - określa gdzie dany przedmiot lub osoba się znajduje (w, na, pod, nad) i kiedy wydarzy się jakaś czynność (po, przed).

WYKRZYKNIK- pokazują stan uczuciowy osoby mówiącej Wyrażają to czy ktoś jest smutny, zadowolony, zły. Wykrzykniki naśladują także odgłosy przyrody i instrumentów. Przykłady: ojej! Och!hop! Hura! Hi,hi! Stuk-puk, ćwir-ćwir.

SPÓJNIK - ich zadaniem jest łączenie wyrazów w zdaniach. Przykłady: i,oraz,ale,a,ani,lecz,albo,że,więc,bo,dlatego,czyli,zatem,aby,by,jeśli,jeżeli,chociaż,gdyby,

ponieważ, gdyż.

PARTYKUŁA- dzięki partykule mówiący może wyrazić stosunek do wypowiadanej treści.
Partykuły: czy, no, by, niech, nie, oby, -że.

Partykuła może:

- modyfikować zdanie (np. „czy” zamienia zdanie w pytanie)

- wyraża przypuszczenie (-by np. poszłabym gdybym nie musiała sprzątać)

- zaprzecza („nie” np. pożyczę Ci płytę nie dziś ale w czwartek)

- wyraża rozkaz lub życzenie („niech” „oby”)

- wzmacnia („no” -że np. Chodź no tutaj! Idźże szybciej!)

2. SKŁADNIA

PODMIOT-jest wykonawcą czynności. Podmiot nazywa osobę, rzecz, zwierzę czy zjawisko. Odpowiada na pytanie „kto?co?”. Podmiotem może być:

-rzeczownik w mianowniku (np.Chłopcy poszli na boisko)

- zaimek rzeczowny (np. Ona jest bardzo zdolna)

- czasownik w formie bezokolicznika (np. Pływać jest przyjemnie)

- imiesłów (np. Walczący zostali rozdzieleni)

Podmiot wyróżnia także podmiot szeregowy (np.Ola i Sylwia poszły do sklepu) i podmiot domyślny (np. Jutro idę do kina. - podmiot domyślny ja).

Podmiot dzielimy na:

- gramatyczny - wyrażony rzeczownikiem w mianowniku np. Marcin gra w piłkę)

- logiczny - wyrażony rzeczownikiem w dopełniaczu np. Pieniędzy nam wystarczy.)

ORZECZENIE - wyraża czynność lub stan podmiotu. Odpowiada na pytanie „co robi? Co się z nim dzieje?”

Orzeczenie:

- czasownikowe - orzeczenie wyrażone czasownikiem np. Maciek myje naczynia.

- imienne - składa się z łącznika i orzecznika np. Anka jest (łącznik) pracowita (orzecznik).

DOPEŁNIENIE - określa orzeczenie. Dopełnia informacje którą przekazuje orzeczenie. Np. Ola mówiła o koniach. Odpowiada na pytania przypadków oprócz mianownika i wołacza. Dopełnieniem może być:

- rzeczownik - np. Michał zapomniał śniadania.

- czasownik w formie bezokolicznika - np. Krzysiek pomógł rozwiązać zadanie.

- zaimek rzeczowy - np. on liczył na Ciebie.

Dopełnienie:

- bliższe - przy zmianie zdania ze strony czynnej na bierną zmienia swoją funkcję i staje się podmiotem. Ania kocha konie.(dopełnienie) -> Konie (podmiot) są kochane przez Anię.

- dalsze- przy zmianie konstrukcji zdania z czynnej na bierną dalej pozostaje dopełnieniem.

OKOLICZNIK - określa okoliczności wykonywanych czynności np. czas, miejsce. Odpowiada na pytanie: „gdzie?skąd?kiedy?dokąd?jak długo?w jaki sposób?po co?).

Okoliczniki dzielimy na:

- okoliczniki miejsca - określają miejsce np. Pojechaliśmy nad jezioro.

- okoliczniki czasu - określają czas w jakim odbywała się dana czynność.

- okoliczniki celu - określają cel opisywanej czynności np. Idę do sklepu po czekoladę.

- okoliczniki sposobu- określają sposób wykonywania czynności np. Szedł, kulejąc.

- okoliczniki przyczyny - wyjaśniają z jakiego powodu coś się stało np.Zrobiłam to z głupoty.

- okoliczniki stopnia - określają intensywność wykonywania czynności np. Jestem strasznie zmęczony.

PRZYDAWKA - określa rzeczownik. Odpowiada na pytanie „jaki?jaka?jakie?który?która?które?czyj?czyja?czyje?” Np. Kupiłam duże pomidory.

Podsumowanie składni (przykład zdania):

Wczoraj gorliwy Michał przeczytał książkę.

Okolicznik+przydawka+podmiot+orzeczenie+dopełnienie

4. Akcent w języku polskim

AKCENT WYRAZOWY - jest to mocniejsze wymówienie sylaby w wyrazie. Z reguły pada na 2 sylabę od końca.

WYJĄTKI:

3 SYLABĘ OD KOŃCA akcentujemy:

w wyrazach zakończonych na -ika, -yka, np.: ma-te-ma-ty-ka.

w liczebnikach złożonych zakończonych na -sta, -set, np.: czte-ry-sta.

w 1 i 2 osobie liczby mnogiej czasowników w czasie przeszłym, np.: zro-bi-li-śmy, za-śpie-wa-li-ście.

w liczbie pojedynczej i w 3 osobie liczby mnogiej czasowników w trybie przypuszczającym, np.: po-szedł-byś.

4 SYLABĘ OD KOŃCA akcentujemy: w 1 i 2 osobie liczby mnogiej czasowników w trybie przypuszczającym, np.: zje-dli-byś-my.

5. Edukacja wczesnoszkolna (cele, zakres) - edukacja polonistyczna

Podstawą edukacji polonistycznej w edukacji wczesnoszkolnej jest nauka czytania i pisania, później wzbogacona o naukę mówienia w języku ojczystym, redagowanie wypowiedzi pisemnych i kontakt z tekstem.

6. Edukacja literacka - literatura dziecięca w nauczaniu zintegrowanym

Odgrywa bardzo ważną rolę. Nie może być nużąca. Należy zadbać o odpowiedni dobór lektur związany z najbliższym środowiskiem dziecka. Nauczyciel pełni rolę pośrednika między tekstem a dzieckiem, musi wydobyć z tekstu walory kształcące, poznawcze i wychowawcze.

Literatura powinna spełniać funkcje:

- edukacyjną

- emocjonalną

- estetyczną

- zabawową

Na podstawie baśni uczniowie mogą nauczyć się:

1. OPISYWAĆ świat przedstawiony w utworze literackim

2. WYCIĄGAĆ wnioski z zestawienia świata przedstawionego z rzeczywistością

3. CHARAKTERYZOWAĆ kompozycję i język utworu

4. OKREŚLAĆ wymowę ideową baśni (uzasadniać swój pozytywny lub negatywny stosunek do danego utworu)

7. Metody pracy z lekturą

SŁUCHANIE CZYTANEGO TEKSTU i swobodna rozmowa na temat tego tekstu.

UKŁADANIE WYWIADÓW Z BOHATERAMI albo autorem tekstu

WYPOWIEDZI UCZNIÓW dotyczące treści utworu

CZYTANIE indywidualne i zbiorowe

PREZENTACJA UTWORU za pomocą form teatralnych

WYRÓŻNIENIE POSTACI głównych i pobocznych, ustalenie kolejności zdarzeń

OKREŚLENIE NASTROJU W UTWORZE (kształtuje inteligencję emocjonalną dziecka)

Sposoby prowadzenia lekcji poezji wg S.Bartonowskiego - wyróżnił on 17 różnych sposobów między innymi: pogadankę heurystyczną, modyfikację pogadanki, pytania ucznia, dyskusję, słuchanie poezji, konkurs recytatorski, inscenizację wiersza, wykład, referat, forum krytyków.

8. Metody nauki czytania i pisania

Metody nauki czytania:

Syntetyczne - od elementu do całości (od głoski do wyrazu) np. metoda alfabetyczna

Analityczne - od całości, dziecku już na początku pokazuje się wyrazy a nawet całe zdania

Globalne - pomija się poznawanie poszczególnych elementów, rozpoznawanie wyrazów na podstawie wyglądu.

Analityczno-syntetyczne- o charakterze wzrokowym, fonetycznym i funkcjonalnym. Punktem wyjscia jest słowo lub zdanie. Przechodzimy od zdania do wyrazu, od wyrazu do elementu i później możemy je syntetyzować.

9. Co to jest czytanie, pisanie, jak wprowadzić do nauki czytania, pisania

Czytanie - polega na rozpoznawaniu drukowanych lub czytanych symboli służących jako bodziec nagromadzonych dzięki wcześniejszym doświadczeniom życiowym i tworzeniu nowych znaczen drogą manipulacji pojęciami, które czytelnikowi są już znane.

Czytanie jest działalnością wieloczynnościową:

- wrażenia wzrokowe przekazywane do mózgu

- percepcja - rozumienie poszczególnych wyrazów i zdań

- funkcje mięśni oczu

- zapamiętanie przeczytanego tekstu

- przetwarzanie przeczytanego tekstu

Trzy podstawowe elementy umiejętności czytania:

- znajomość znaków języka pisanego

- umiejętność tłumaczenia tych znaków

- zdolność obejmowania przy jednorazowym spojrzeniu na tekst coraz większej liczby znaków.

Dobre czytanie odznacza się: płynnością, poprawnością, biegłością i wyrazistością.

Pisanie jest aktem psychomotorycznym. Na ten akt składa się:

- słuchowe wyodrębnienie głoski

- rozpoznawanie jej odpowiednika literowego oraz rozumienie kolejnych liter w wyrazie i napisanie litery, wyrazu.

Pisanie odbywa się na tzw. Śladach pisania. Składają się na nie 3 elementy:

1. psychologiczny - dotyczy analizy i syntezy wrzokowej, słuchowej i ruchowej.

2. fizjologiczny - polega na złożonych pobudzeniach nerwowych, ich integracji w korze mózgowej i w aparacie ruchowym ręki

3. motoryczny - składają się na niego ruchy ramienia i przedramienia.

Przy nauczaniu pisania należy pokazać wzór litery, wyodrębnić jego elementy składowe, zademonstrować sposób pisania i następnie rozpocząć ćwiczenie ręki dziecka.

10. Epika, liryka, dramat

RODZAJE LITERACKIE:

Epika (opowiadanie, powieść, nowela, bajka, baśń, opis)

- świat przedstawiony ma charakter FABULARNY

- podmiot literacki jest usytuowany na zewnątrz świata przedstawionego

- podstawową formę wypowiedzi stanowi NARRACJA.

Epika wierszowana i prozaiczna.

Epika współczesna, historyczna i fantastyczna.

Główne elementy: świat przedstawiony (zrelatywizowany przez narratora), narrację (wypowiedź prezentująca ciąg zdarzeń uszeregowanych w jakimś porządku czasu powiązanych z postaciami w nich uczestniczącymi oraz ze środowiskiem) i fabułę ( układ zdarzeń przedstawionych przez narratora).

LIRYKA - domenę tematyczną utworów stanowią przeżycia, doznania, emocje jednostki przekazywane za pośrednictwem wypowiedzi subiektywnej monologicznej.

Liryka bezpośrednia ( ja w 1 osobie) i pośrednia (bezosobowa refleksja, ja ukryte) -> opisowa i sytuacyjna.

DRAMAT - obejmuje utwory zasadniczo przeznaczone do realizacji scenicznej, które najczęściej mają charakter fabularny. Należy on bardziej do sztuki teatru. Podzielony jest na akty, sceny i odsłony. Najbardziej wyróżnia go brak nadrzędnego podmiotu wypowiadającego i pełne usamodzielnienie wypowiedzi i działań postaci. Dominują w nim dialogi przez które rozwija się akcja.

11. Środki stylistyczne

Porównanie - to zestawienie dwóch pojęć pozornie odległych ale mających jakieś cechy wspólne.

Epitet - to wyraz który określając rzeczownik modyfikuje jego znaczenie.

Metafora - wyrazy tracą swe pierwotne znaczenie i tworzą nową całość semiotyczną. Wyróżniamy następujące typy metafor:

- metonimia - zastępowanie wyrazu nazwą innego z nim pokrewnego np. słuchać Mozarta

- synekdocha - to odmiana metonimii oparta na zależnościach ilościowych i jakościowych między zjawiskami

- animizacja - nadawanie przedmiotom martwym właściwości istot żywych

- personifikacja - przedstawienie tworów nieożywionych jako przemawiających lub działających postaci żywych

- oksymoron - zbudowany jest z wykluczających się znaczeń np. żywy trup

- hiperbola - wyolbrzymienie np. serce mi pęka

- onomatopeja - dźwiękonaśladownictwo
12. Metody nauczania wg. Marii nagajowej

13. Nauczanie ortografii

Najważniejsze zasady dotyczące nauczania ortografii:

1. systematyczność

2. profilaktyka

3. integracja

4. stopniowanie trudności

5. poglądowość (środki dydaktyczne stosowane dla pomocy uczniom)

6. aktywność (tworzenie odpowiednich warunków do nauczania ortografii)

7. kontrola i ocena

System ortograficzny opiera się na 4 zasadach:

FONETYCZNEJ - dotyczy związku pisma z mową, każdej głosce odpowiada jeden znak graficzny. Litery ściśle odpowiadają głoskom

MORFOLOGICZNEJ - zapis wyrazu jest związany z jego formą gramatyczną lub słowotwórczą.

HISTORYCZNEJ - pisz jak widzisz

KONWENCJONALNA - pisz według przyjętego zwyczaju, np. dwuznaki, pisownia łączna i rozdzielna, duże i małe litery.

W tej samej kolejności powinniśmy wprowadzać materiał ortograficzny. Ogólnie materiał ortograficzny możemy podzielić na pisownię motywowaną (opartą na sprecyzowanych zasadach ortograficznych) i niemotywowaną ( materiał nie opiera się na żadnych zasadach).

Techniki pamięciowe stosowane w dydaktyce ortografii:

WIZUALIZACJI - uczeń rozpoczyna naukę ortografii przyglądając się danemu wyrazowi, w którym dana trudność ortograficzna jest wyraźnie zaznaczona, później następuje trening wizualizacyjny - uczeń dokonuje wyobrażeń różnego rodzaju przekształceń litery np. rozciąga literę, pochyla ją. Po otwarciu oczu uczeń zapisuje wyraz.

RYMONIMY - rymowanki i wierszyki pomagające w zapamiętaniu pisowni

SKOJARZENIA - z grupy wyrazów wybiera się jeden symbol wokół którego obraca się dana trudność np. ogród.

14. Dysleksja - objawy i sosoby postępowania

Dysleksja jest to specyficzna trudność w niektórych zakresach uczenia się. Przyczyną jest nieharmonijny rozwój psycho-ruchowy a co za tym idzie opóźnienie rozwoju niektórych funkcji np. wzrokowych, słuchowych, motorycznych.

Dysleksja nabyta- powstaje w wyniku uszkodzenia mózgu

Dysleksja rozwojowa - cały syndrom trudności w czytaniu i pisaniu.

Dysleksja - specyficzne trudności w czytaniu

Dysgrafia - trudności w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma

Dysortografia - to specyficzne trudności w opanowaniu w określonym czasie poprawnego ortograficznego pisania.

Dyslektycy myślą obrazowo i angażują do tego nie jeden ale wiele zmysłów.

15. ADHD

Zespół nadpobudliwości ruchowej ADHD, to zespół cech zachowania się, który dotyczy czynności psychicznych i motorycznych. Występuje w postaci wzmożonego pobudzenia ruchowego, nadmiernej reaktywności emocjonalnej oraz specyficznych zaburzeń funkcji poznawczych. Objawy ADHD: nadmierna ruchliwość, nadmierna pobudliwość emocjonalna, brak uwagi i koncentracji w zajęciach, zaburzenia snu, lęki dzienne i nocne, moczenie się , tiki, jąkanie, zapominanie, roztrzepanie, chaotyczność i słaba organizacja działania.

---