Psychologia ewolucyjna. Str.306-337
Agresja i Wojna
1974- rajd grupy szympansów na południe poza granicę własnego terytorium i wspólny napad na samotnego, młodego szympansa. Człowiek po raz pierwszy (Hillalli Matama)zaobserwował rajd szympansów na obce terytorium zakończone atakiem na wroga. To wydarzenie przyczyniła się do zakwestionowania tezy o nastawieniu pokojowym wszystkich naczelnych oraz o istnieniu „pierwotnej arkadyjskiej niewinności” oraz „pokojowego raju u szympansów”który to człowiek utracił.
Wrangham i Peterson- spośród miliona gatunków zwierząt tylko u dwóch zaobserwowano inicjowaną przez samce agresję, w ramach której zawiera sie przymierza, dokonuje napadów na sąsiednie tereny oraz zabija przedstawicielki własnego gatunku- są to ludzie i szympansy.
Schyłek teorii instynktów
Wspóloczesne teorie dotyczące uczenia sie przemocy z mediów i obserwacji nie wyjaśniają zjawiska przemocy, która występowała od tysięcy lat oraz w plemionach, które nie znają mediów(plemie Yanomamo 30% mężczyzn ginie z rąk współplemieńców, nawet w spokojnych plemionach odsetek zabójstw jest wyższy niż na ulicach Detroit)
Instynktowna teoria agresji(biologiczna) Teoria Freuda i Lorenza- agresja instynktowny popęd, który stopniowo narasta, a potem wybucha. Można ją rozładować za pomocą zewnętrznych bodźców, ale wewnętrzna budowa popędu sprawia, że musi sie on uzewnętrznić w ten lub inny sposób. Krytyka tej teorii:
Myers: każde zachowanie wyjaśniane jest instynktem, tak wielka jest już liczba instynktów
społeczni psychologowie: nie tłumaczy zróżnicowanych form agresji u ludzi i w różnych społeczeństwach
Berkovitz:
niema ani w ciele ani w umyśle zbiorników agresywnej energii
rzadko występują spontaniczne reakcję agresji bez bodźca zewnętrznego
są różne rodzaje agresji
Agresja jako sposób rozwiązywania problemów adaptacyjnych
zagarnianie cudzej własności- człowiek do przeżycia i reprodukcji potrzebuje gromadzenia zasobów. Można je gromadzić w wyniku napadu. Można przejmować to dobro samemu lub w grupie kiedy jest łatwiej. Czasem sama groźba agresji wystarcza, by ludzie oddali to co mają. Sprzymierza ułatwiają zagarnięcie czyichś dóbr(wojny). Hipoteza ewolucyjna o zdobywaniu przemocą ważnych z reprodukcyjnego punktu widzenia dóbr. Prawa doboru faworyzowały zachowania agresywne jeśli korzyści przewyższały koszty ujmowane w kategoriach reprodukcyjnych.(Mężczyźni częściej uciekają się do przemocy fizycznej, ujawnia się to od3 r. ż.)
obrona przed atakiem- możliwość utraty zasobów, poniżenia, utraty pozycji i reputacji w razie ataku przy braku obrony swoich dóbr. Pełni funkcję obronną.
Przysparzanie kosztów rywalom seksualnym- Zmagania osobników tej samej płci o dostęp do osobników płci przeciwnej. Agresja celem przyniesienia ujmy rywalom. (zabójstwo w skrajnych przypadkach). Podstawą ewolucji są różnice, więc koszt narzucony rywalowi oznacza korzyść dla tego, kto narzuca.
Walka o miejsce w hierarchii -służy zdobywaniu lepszej pozycji społecznej. Nie zawsze oczywiście. Hipoteza ta zakłada określenie sytuacji społecznych, w której agresja sie opłaca
Odstraszanie potencjalnych agresorów- reputacja człowieka agresywnego pełni funkcję odstraszającą.(trudniej zdecydować się na flirt z dziewczyna boksera niż naukowca
Powstrzymywanie stałych partnerów od niewierności- męska zazdrość podstawową przyczyną przemocy małżeńskiej
Zależność zachowań agresywnych od sytuacji
agresja jest bardzo uzależniona od okoliczności, pojawia się tylko w sytuacjach podobnych do tych, w których nasi przodkowie napotykali określone problemy adaptacyjne i odnosili konkretne korzyści. Ważne są też koszty zachowań agresywnych, możliwy jest odwet.
Koszty zachowań agresywnych zależą:
od tego jak wpływają na reputację, czy ja podnoszą czy obniżają.
Od gotowości ofiary do podjęcia działań odwetowych
Psychologia ewolucyjna zakłada, że mechanizmy psychiczne odpowiedzialne za działania agresywne są wyczulone na okoliczności. Model interaktywny:agresja jest wyzwalana przez konkretny problem adaptacyjny i uzależniona od rachunków kosztów i korzyści
Dlaczego mężczyźni są bardziej agresywni niż kobiety
we wszystkich kulturach mężczyźni częściej zabijają i są częściej zabijani niż kobiety.
Podstawą tego wyjaśnienia jest ewolucyjny model rywalizacji seksualnej, u którego podłoża leży teoria inwestycji rodzicielskiej i doboru płciowego.
Samce u ssaków mają większe możliwości reprodukcyjne , mogą począć więcej dzieci niż samice. Prowadzi to do większego zróżnicowania miedzy płciami. Różnice między osobnikami mającymi potomstwo i nie mającymi go są większe u samców niż u samic. Im większe zróżnicowanie w ramach danej płci tym tym ryzykowniejsze strategie faworyzuje ewolucja. Gatunki u których w obrębie jednej płci występuje duże zróżnicowanie szans reprodukcyjnych, wykazują skłonność dymorfii (odmiennosci kształtu i wielkości) Im większe zróżnicowanie tym większa dymorfia. Gdy część samców jest pozbawionych szans reprodukcyjnych a cześć ma ich więcej posuwają się do niebezpiecznych form rywalizacji jak agresja. Zróżnicowanie szans reprodukcyjnych w obrębie danej płci prowadzi do dwóch rodzajów agresji:
1)celem zdobycia jak największej liczby partnerów
2)obrona przed wykluczeniem z procesu reprodukcji
Mężczyźni odziedziczyli po przodkach mechanizmy psychiczne wyczulone na sytuacje w których agresja daje większe na rozwiązanie konkretnego problemu adaptacyjnego. Mężczyźni są częściej zabijani, bo walczą między sobą i ponoszą tego koszty.
Kobiet są agresywne głównie w stosunku do przedstawicielek swojej płci. Zwłaszcza agresja słowna deprecjonująca rywalkę.
Empiryczne dowody zróźnicowania form agresji
Janet Hyde- metaanaliza przejawów agresji
Mężczyźni wyższe agresja:wyobrażeniowa, fizyczna, udawana, skłonność do szokowania innych w warunkach eksperymentalnych. Nie stwierdzono różnic między płciami w zakresie wrogiego nastawienia. W każdym społeczeństwie mężczyźni zabijają siebie nawzajem zdecydowanie częściej niż kobiety. Chłopcy(zarówno w Anglii jak i innych kulturach) w szkole częściej padali ofiarą przemocy i terroryzowali innych niż dziewczynki. Chłopcy stosowali częściej agresję fizyczną oraz groźby zabrania czegoś, dziewczynki częściej przezywanie i przykre plotki.
Victoria Burbank obserwowała konflikty i agresję u aborygenów. Głownie mężczyźni stosowali niebezpieczne formy agresji z użyciem broni(broń, dzida, nóż), częściej niż kobiety demonstrowali siły. Kobiety bardziej agresywne przy: użyciu kija, formy agresji. słownej
„Syndrom młodego mężczyzny”angażowanie się w niebezpieczne przedsięwzięcia, agresywne z możliwością obrażeń a nawet śmierci. Dane ze statystyk o dużo częstszych ofiarach wśród młodych mężczyzn .
Daly, Wilson- ponieważ w tym wieku najostrzejsza selekcja faworyzująca umiejętność skutecznej rywalizacji .Ludzi wyróżnia tu trwałość reputacji. Odwaga w obliczu niebezpieczeństwa daje reputację, która długo będzie mu pomagać.
Badania tego syndromu i agresji grupowej. Im więcej w grupie mężczyzn w przedziale od 15-29 tym wyższy poziom agresji.
Okoliczności wyzwalające męską agresję przeciw mężczyznom:
praca i stan cywilny -częściej bezrobotni i nieżonaci(zwłaszcza młodzi)
pozycja i reputacja- obrona pozycji, reputacji i honoru w oczach grupy rówieśniczej(utrata pozycji fatalna dla szans reprodukcyjnych i bytowych)
badania Johna Pattona nad plemionami znad Amazonki: duża korelacja między wojowniczością a pozycją społeczną
zazdrość seksualna i rywalizacja o partnera- agresja odstraszająca lub eliminująca rywali oraz ich deprecjonowania p[rzez dominację fizyczną nad nimi
Okoliczności wyzwalające kobiecą agresję przeciw kobietom (rzadsze)
rywalizacja o partnera- głównie narzucanie rywalkom kosztów, deprecjonowanie ich w oczach partnera, agresja słowna:wyszydzanie wyglądu rywalki oraz zarzucanie rozwiązłości, kwestionowanie urody. Stosują tez taktyki w zależności od oczekiwania partnera czy chce przelotnego związku(wtedy nie będą rywalce zarzucać rozwiązłości )czy stałego(jak najbardziej).
Okoliczności wyzwalające męską agresję przeciw kobietom:
najczęściej przeciw żonom i kochankom młodym!! przyczyną zazdrość seksualna
w sytuacji zdrady(inwestycja w dziecko, które może nie być jego)oraz chęci zerwania(utrata reproduktorki)
im większa zazdrość, zaborczość i ograniczanie wolności tym większa przemoc
Okoliczności wyzwalające kobiecą agresję przeciw mężczyźnie:
kobiety niemal dorównują mężczyznom zwłaszcza w :pluciu, policzkowaniu i wyzywaniu
głównie w sytuacji samoobrony: zarzucanie jej zdrady oraz maltretowanie prowadzące do uczucia potrzasku
Sekcja - Wojna w plemieniu Yanomamo
Napoleon Chagnon opis dwóch szczepów plemiennych. Wódz jednego miał w zwyczaju uwodzić żony drugiego za co drugi na nich napadł i uprowadził pięć kobiet zaczęła się wojna .Walki, gdzie za każdy napad następował odwet, a brak odwetu byłby równoznaczny z utratą reputacji. Walczyli tylko mężczyźni kobiety zostawały w wiosce. Historia pokazuje typowe kluczowe motywy agresji ludzkiej:
dostęp seksualny do kobiet
wojna domeną mężczyzn
odwet ze strachu o utratę pozycji
zarówno kobiety jaki mężczyźni boją się śmiertelnych konsekwencji walk plemiennych
Wojna
Zawiązywanie koalicji w celu prowadzenia wojny, która jest domeną mężczyzn. Zwiększona możliwość kopulacji postrzegana jest zawsze jako korzyść płynąca z pokonania przeciwnika.
Ewolucyjna psychologia wojny (Tooby i Cosmides)
wojna wymaga współpracy co umieją tylko szympansy i ludzie
Cztery warunku pozwalające na zawiązywanie agresywnych koalicji:
przeciętne długoterminowe korzyści liczone w kategoriach reprodukcyjnych muszą przewyższać koszty działań wojennych podejmowanych w toku ewolucji- dostęp seksualny. Kobieta na wojnie dużo nie zyska gdyż sperma jest łatwa do zdobycia. Mężczyźni natomiast zyskają cenne dobro reprodukcyjnego
członkowie koalicji muszą wierzyć, że ich grupa zwycięży- po wojnie łączne zasoby będą większe niż przed walką
ryzyko ponoszone przez każdego członka koalicji oraz waga jego wkładu w zwycięstwo muszą się przekładać na udział w zyskach. Przywódca ma najwięcej łupów jak i bohaterowie wojenni.
Mężczyźni idący na wojnę nie mogą wiedzieć kto zginie, a kto przeżyje. Prawdopodobieństwo śmierci musi być mniej więcej równe, dzięki czemu prawo doboru mogą faworyzować mechanizmy skłaniające ludzi do uczestnictwa w koalicjach wojennych.
Hipotezy i przypuszczenia z tego wynikające:
Nawet pomimo ofiar z osób które nie przeżyją wojny przeciętny zysk reprodukcyjny się nie zmienia i przypada on na tych, którzy przetrwali co w konsekwencji może prowadzić do chęci prowadzenia wojen.
Mechanizmy psychiczne skłaniające do nawiązywania koalicji wojennych rozwiną się u mężczyzn a nie u kobiet
korzyścią z wojny dostęp seksualny do kobiet
chęć wystąpienia z koalicji, gdy śmierć jest pewna
tym chętniej na wojnę im bardziej pewne zwycięstwo
mechanizmy egzekwowania umowy koalicyjnej wykrywanie zdrajców i oszustów
poszukiwanie lojalnych sprzymierzeńców
Wojna jest domeną mężczyzn. Nie stwierdza się, by kobiety zawiązywały koalicje w celu zabijania ludzi.
Mężczyźni powinni mieć mechanizmy pozwalające ocenić lepiej swoją wartość bojową w porównaniu z innymi mężczyznami.(Fox twierdzi, że mają taki mechanizm, częściej się zastanawiają nad swoją wartością bojową niż kobiety)
dostęp seksualny jako nagroda systematycznie przypadająca zwycięzcom. Palmer i Tilley
osoby z gangów, zwłaszcza szefowie dwukrotnie więcej partnerek seksualnych w krótkim czasie niż mężczyźni niezwiązani z gangiem. Podobnie Indianie, którzy w walce zabili mają więcej żon od tych, którzy nie zabili.
Cechy członków koalicji poszukiwane przez mężczyzn oraz przez kobiety.
Obie płcie cenili:
pracowitość, inteligencję, uprzejmość, otwartość, umiejętność mobilizowania innych, wiedza, poczucie humoru i wiarygodność.
Rożnice. Mężczyźni cenili:
odwagę w czasie niebezpieczeństwa, siłę fizyczną, waleczność, umiejętność ochrony innych, wytrzymałość na ból, możliwość obrony przed atakiem, przewagę fizycznych zalet nad innymi. Niechętnie odnosili się do braku sprawności fizycznej oraz małej siły
Czy u ludzi wykształciły się mechanizmy zabijania?
80% morderstw popełnianych jest mężczyzn. Są też myśli i fantazje o zabójstwach. Kenrick i Sheets badanie: więcej mężczyzn myśli o morderstwie niż kobiet, u mężczyzn częściej pojawiały się kilkakrotnie. Częściej dotyczyło mordowania kobiet niż mężczyzn. . Częściej myś lo o morderstwie przybranych rodziców niż własnych.
2 wyjaśnienia:
perspektywa ześlizgnięcia ( Kenrick i Sheets oraz Daly i wilson)- skłonność do agresji wykształciła się u mężczyzn jako narzędzie władzy oraz walki o zasoby. Na ogól stosowane są łagodniejsze formy nie kończące się śmiercią . Czasami jednak dochodzi do morderstwa(ześlizgnięcia)
hipoteza modułu zbrodni- u ludzi, a zwłaszcza u mężczyzn wykształciły się mechanizmy psychiczne skłaniające do zabijania innych zwłaszcza w sytuacjach wojny, rywalizacji o partnera, zazdrości i zdrady bądź chęci zerwania związku. Mordercze fantazje są częścią modułu zbrodni, które pozwalają wyobrazić sobie morderstwo, ewentualne koszty i zyski po czym przystępują do akcji jeśli zysków jest więcej.