Przestępczość w RP

I. Pojęcia:

1. przestępstwo- czyn człowieka zabroniony przez ustawę karną pod groźba kary jako zbrodnia lub występek:
bezprawny
zawiniony
społecznie szkodliwy w stopniu wyższym, niż znikomy
NIE wykroczenie !

2. przestępca - osoba fizyczna, która w chwili popełnienia czynu ukończyła 17 lat ,a w pewnych wyjątkach lat 15
NIE nieletni !

3. Przestępczość


ujawniona nieujawniona

zbiór zdarzeń, które dotarły do organów zbiór zdarzeń, które określono jako
ścigania i organy te : przestępstwa, które:


uznały je za przestępstwa zarejestrowano je nie dotarły do organów dotarły do organów
jako przestępstwa ścigania ścigania ,ale nie
zarejestrowano ich.

Wskaźnikiem popełnienie przestępstwa jest :
decyzja policji lub prokuratora o wszczęciu oświadczenie konkretnej lub anonimowej
dochodzenia lub śledztwa osoby, że była ofiarą przestępstwa

II. Przestępczość jako zjawisko masowe:

1. Przestępstwa stwierdzone- analiza:

w latach 1988- 1990 liczba rejestrowanych przestępstw wzrosła o 40 % ,ale to wynikało z zmiany ustroju państwa i olbrzymich przemian w RP. Przestało się opłacać ukrywanie przestępstw
do 2003 roku zauważalny jest powolny, ale stały wzrost przestępczości
od 2003 do 2009 roku przestępczość spada dość zdecydowanie, ale kryzys ekonomiczny w długotrwałym okresie powodować wzrost przestępczości.

2. Skazania- analiza:

skazania wskazują poziom wydolności wymiaru sprawiedliwości
wraz ze wzrostem skazań maleje przestępczość stwierdzona.

Wskaźnik nasilenia przestępczości Wskaźnik stopnia kryminalizacji

liczba przestępstw przypadająca na stałą liczba przestępców przypadająca na stałą
liczbę mieszkańców liczbę mieszkańców

III. Statystyki kryminalne:

Za ich pomocą można obliczyć TYLKO wielkość przestępczości ujawnionej !
- nie rzeczywistą
- nie nieujawnioną

Rozróżniamy 3 podstawowe statystyki kryminalne w RP:

1. POLICYJNA

3 jednostki obliczeniowe :
a: postępowanie przygotowawcze:
- I rejestrowany sygnał: wszczęcie postępowania
- ostatni rejestrowany sygnał: zakończenie postępowania
b: podstawową jest przestępstwo stwierdzone:
- organ w ramach postępowania potwierdził charakter przestępczy zdarzenia
- przestępstwo wykryte - jest przestępstwem stwierdzonym, którego popełnienie zarzucono co najmniej jednej osobie i znalazło to odbicie w przedstawieniu zarzutów
c: podejrzany
- jest nim osoba, której przedstawiono zarzuty lub przesłuchano w charakterze podejrzanego.

a: współczynnik przestępczości:
liczba przestępstw stwierdzonych
x 100.000
liczba mieszkańców RP w danym roku

b: wskaźnik wykrywalności sprawców:

liczba przestępstw wykrytych
= %
liczba przestępstw stwierdzonych

2. SĄDOWA

podstawową jednostką obliczeniową jest liczba skazań ( też sprawa )
liczba skazań zniekształca statystykę, ponieważ:
a: przy skazaniu osoby na 2 kary, w statystyce wskazuje się tylko surowszą
b: przy skazaniu jednej osoby kilka razy w roku, w statystyce wskazuje się tego samego sprawcę kilka razy.
zawiera zakres danych o sprawcach osądzonych i skazanych prawomocnie:
a: płeć
b: wiek
c: poprzednia karalność
d: recydywa
e: rodzaje popełnionych przestępstw
współczynnik skazań:

liczba skazań w danym roku
x 100.000
liczba ludności podlegającej odpowiedzialności karnej,
czyli od 17 roku życia.

3. PROKURATORSKA

posiada wewnętrzne znaczenie

4. Dodatkową statystką jest statystyka osądzenia

obejmuje ona :
a: skazanie
b: umorzenie
c: uniewinnienie
d: warunkowe umorzenie
chodzi o każde orzeczenie, które dotyczy końcowego etapu rozstrzygnięcia.

Co wpływa na obraz i wynik statystyk:

1. proces stanowienia prawa:
a: neokryminalizacja
ustawodawca definiuje zachowania jako czyny zabronione, które nimi wcześniej nie były
b: dekryminalizacja
ustawodawca wyłącza pewne zachowania jako czyny zabronione, które nimi wcześniej były
c: penalizacja
zaostrza karę
d: depenalizacja
łagodzi karę.

e: Im więcej norm ustawowych tym więcej przestępstw
f: w III RP powiększono pule norm o:
prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwym:
- przeniesienie z wykroczeń spowodowało zwiększenie o 200.000 liczby przestępstw zarejestrowanych
handel narkotykami:
posiadanie znikomej ilości narkotyków:
- przeniesienie do przestępstw spowodowało wzrost przestępczości o kilkadziesiąt tysięcy
2. proces stosowania prawa:
a: zasada legalizmu
b: decyzja o:
wszczęciu postępowania przygotowawczego
umorzeniu postępowania

liczba przestępstw zarejestrowanych 1
c: Ustalenie rzeczywistej liczby przestępstw = =
liczba przestępstw popełnionych 3

III. Przestępczość nieujawniona

CIEMNA LICZBA - liczba przestępstw nieujawnionych, tzn. :
nie zarejestrowanych lub
nie zgłoszonych

1. by obliczyć ciemną liczbę należy dysponować :
liczbą rzeczywistą przestępstw
liczbą ujawnionych przestępstw

2. przyczyny ciemnej liczby:

a: działanie podmiotów:
sprawca:
- chodzi o sposób popełnienia przestępstw, by go nie wykryto
- im więcej zmian dokonuje sprawca, tym łatwiej jest wykryć i stwierdzić przestępstwo
pokrzywdzony:
- chodzi o chęć współpracy z organami ścigania
- nie zgłasza się przestępstw z powodu straty czasu i ogólnego kłopotu z zeznaniami
- w Warszawie w 2006 roku na 100 włamań , wykryto ich 4 i podobnie mało zgłoszono
policja:
- ogólnie pojęta niechęć do policji i ich opieszalej pracy
- żadna policja nie będzie skutecznie pracowała bez współdziałania społecznego
- im mniejsze współdziałanie , tym słabsza praca policji

3. rozmiar ciemnej liczby:

sposoby ustalania:
1. badania eksperymentalne:
a: trzeba wywołać zjawisko i je kontrolować
b: przykłady:
RP- dokonywano zakupów i kontrolowano pod względem jakości i ilości. Kontrola wykazała pomyłki na niekorzyść klienta w księgowaniu pieniędzy , a tym samym wskaźnik oszustw przedawców przechwytujących pieniądze wynosił 79%
w Niemczech ukazano rzeczywista ilość kradzieży handlowych, poprzez eksponowanie kradzieży przy klientach i oczekiwanie na moment zgłoszenia popełnienia przestępstwa- na 10 wykrywano 1-2
2. metoda wywiadu z pokrzywdzonym

a: zbieranie danych dotyczących przestępczości nieujawnionej za pomocą standardowego kwestionariusza.
b: respondent odpowiada na 3 pytania:
badanie self- report
( czy respondent w określonym czasie był sprawcą oraz czy było to przestępstwo ujawnione)
survey kryminologiczny
( czy respondent w określonym czasie był ofiarą i czy zostało to przestępstwo zgłoszone)
- pozwoliło przeprowadzić badania porównawcze podstawowych statystyk kryminologicznych
- od 1995 w skali międzynarodowej prowadzi się badanie wiktymizacyjne wśród 5 rodzaji przestępstw: kradzieży, pobicia, uszkodzenia ciała, korupcji urzędniczej, zgwałcenia, oszustwa konsumenckiego= od strony znamion podobne w wielu krajach i równie często popełniane. Polska uplasowała się na 11 pozycji na 14 z wynikiem 21 na 100
- badanie jest porównawcze więc nie obejmuje osób wysokiego ryzyka- osadzonych, bezdomnych i uzależnionych
czy respondent wie o przestępstwach popełnionych przez inne osoby

IV. Rozkład przestępczości:

1. Płeć:
a: liczba podejrzanych i skazanych kobiet jest kilka razy mniejsza niż mężczyzn
b: z wiekiem kobiet, odsetek ich skazań rośnie

2. rozkład przestrzenny:

a: relacja województw:
najbardziej nasilone obszary: północny- zachód( Szczecin, Gdańsk )
namniej nasilone obszary: południowy- wschód ( Krosno, Rzeszów, Nowy Sącz )
najbardziej nasilone województwa: pomorskie, zachodniopomorskie i warmińsko-mazurskie
najmniej nasilone województwa: podkarpackie , małopolskie
Dolny Śląsk: 3500-3900, a Warszawa 2500-3000, ale z badań wiktymizacyjnych wynika, że Warszawa ma większe nasilenie niż Dolny Śląsk
b: relacja miasto-wieś:
nasilenie przestępstw czyli liczba przestępstw do liczby mieszkańców wynosi:
2,5 w mieście do 1 na wsi
stopień kryminalizacji czyli liczba przestępców zamieszkałych wynosi:
1,5 w mieście do 1 na wsi
miasta koncentrują przestępczość, dlatego ludzie ze wsi popełniają przestępstwa w mieście
miasta powyżej 200.000 mieszkańców- nasilenie najwyższe ( 3-4 na 1 )

3. Badanie szkoły chicagowskiej:

a: podział na 5 stref według rozmieszczenia przestępczości w miastach:
strefa centalna - city
- najwyższe nasilenie przestępczości spowodowane dużą liczbą przestępców, przypływających z poza tej strefy do małej ilości mieszkańców
strefa podmiejska
- rezydują ludzie warstwy wyższej, których w ciągu dnia nie ma w domach
- najniższe nasilenie przestępcze z powodu małej liczby przestępstw na dużą liczbę mieszkańców.

4. Nasilenie przestępczości w Krakowie:

a najwyższe nasilenie na rynku wokół plant oraz na Kazimierzu, gdzie znajdują się skupiska urzędów, banków, dobra niepilnowane i osłabiona kontrola społeczna
b: wyjątek stanowią:

obszary o dużym nasileniu alkoholizmem i problemami rodzinnymi
obszary z dużym natężeniem ludności przepływowej
obszary ze słabą więzią sąsiedzką
tzw. sypialnie wielkomiejskie
- noclegownie
- duże nasilenie przestępczości
c: enklawy na Kozłówce- ludzie przesiedleni z Kazimierza
ludzie z izb wytrzeźwień, duże skupiska

5. Zazwyczaj tereny dużej przestępczości nie są terenami wysokiego stopnia kryminalizacji.

V. STRUKTURA PRZESTĘPCZOŚCI

1.a: jest nią rozkład przestępczości ze względu na rodzaje czynów zabronionych
b: struktura przestępstw w statystyce:
policyjnej opiera się na strukturze przestępstw stwierdzonych
sądowej opiera się na strukturze przestępstwa za które skazano
c: porównując rok 1980 i 1995 należy stwierdzić, że struktura przestępstw jest stabilna, tzn.:
najczęściej stwierdzonymi przestępstwami były przestępstwa przeciwko:
- mieniu
- rodzinie i opiece
- bezpieczeństwu powszechnemu









zabójstwa stanowią 0,01%

2. Emocje budzi rozbój- zagraża i zdrowiu i mieniu
a: zegar przestępczości pokazuje , że w RP co 17 minut dokonuje się rozboju.
( budzi strach )
b: wobec ludności RP prawdopodobieństwo bycia pokrzywdzonym wynosi 1: 500 tyś.
( uspokaja)
Dlatego istotne jest kryterium doboru informacji podawanych przez media

1. Obraz rzeczywistej przestępczości przekazywany przez media nie jest adekwatny do struktury przestępstwa:
a: pokazują one odwróconą piramidę, a więc:
najwięcej jest zabójstw
najmniej jest przestępstw przeciw mieniu








4. 4 wyjaśnienia wpływu mediów na przestępczość z użyciem przemocy:

2 pozytywne : 2 negatywne
1. koncepcja katharsis : 1. koncepcja stymulacji

Oglądanie przemocy w telewizji rozładowuje częste oglądanie przemocy jest wzorcem i
ludzi i powoduje, że przemocy jest mniej i bodźcem dla używania przemocy
2. koncepcja powstrzymywania 2. koncepcja zstępienia
obserwacja skutków przemocy działa hamująco oglądanie przemocy powoduje
na ludzi i się powstrzymują od jej stosowania przyzwyczajenie i obojętność

a: rozwój Internetu to rozwój przestępczości komputerowej- brak badań
b: TV jest nazywana mianem trzeciego rodzica
30 % ludności oglądającej minimum 4 godziny dziennie telewizje to dzieci

5. Prezentacja przestępczości:

a: media prezentują rzeczywistość jako:
niecałą prawdę
wycinek rzeczywistości

6. Fale przestępczości:

a: 1976-1977- Nowy Jork
Jedna stacja podała, że nasilają się napady na staruszków i kilka powtórzyło tę sensację. Młodzi ludzie nagrywali ukryta kamerą te napady, a politycy wprowadzili regulację zaostrzającą odpowiedzialność młodocianego napastnika.
Kryminolodzy nie stwierdzili podwyższonego zachowania napadowego na staruszków, a mimo to aż 55 % ludzi po 60 roku życia boi się po zmroku wyjść na dwór.
Wniosek: Media jako 4 władza może zmienić nawet ustawodawstwo

b: media wywołują zjawisko strachu przed przestępczością
strach zwiększa rygoryzm, nie zawsze na korzyść
TK w 2009 zrównał pijanych rowerzystów z pijanymi kierowcami i tak mamy 2000 pijanych rowerzystów w kryminałach

2 kategorie lęku

ogólny lęk przed przestępczością konkretny strach przed przestępczością
w 1987 ¼ społeczeństwa stwierdziła mierzy się w skali międzynarodowej zadając 2
że jest niebezpiecznie, w 1994 już ¾ ,a pytania respondentom:
w 2009 roku 35 % społeczeństwa. 1. czy czujesz się niebezpiecznie po zmroku?
2. czy czujesz się niebezpieczny w:
a: okolicy - 34 %
b: mieszkaniu- 15 %
strach wpływa na zaniechanie pewnych zachowań ( brak reakcji )

7. Lęk :

a: jest faktem społecznym
b: powstaje instytucjonalizacja lęku, którym władza może stymulować i kontrolować. Ogromną rolę odgrywa w tej kwestii policja i media.

Tereny zwiększonej przestępczości

tereny wizualnie zaniedbane tereny wałęsającej młodzieży syndrom

rozbitych okien

opuszczone domy, zdewastowane i
rozbite okna i ściany domów.
jest wskaźnikiem
załamania kontroli społecznej

Jeśli takich terenów jest dużo, świadczy to o:

złym kontrolowaniu zwiększonej
społecznym zwiększonym przestępczości
niezadowoleniu u strachu

Badania w stanie New Jork wskazały, że zniwelowanie syndromu rozbitych okien zmniejszyło przestępczość, która i tak jest 6 x większa niż w RP.

8. ZMIANA SPOŁECZNA

a: społeczeństwo jest tworem podlegającym stałym i małym , ale codziennym zmianom

Zmiany


Technologiczna Świadomości społecznej
( cywilizacyjna )

następuje stały wzrost wynalazków, które zmiana musi znaleźć odzwierciedlenie
wpływają bezpośrednio na poziom w świadomości społecznej ,dzięki której
społeczeństwa człowiek nie jest niewolnikiem

b: industrializacja - zwiększenie przemysłu i zmniejszenie rolnictwa
nastąpiła migracja ludzi ze wsi do miasta
w RP ludność wsi to 60%, a ludność miasta to 40%
Co zwiększa przestępczośc:
1. rozwój miast zmienił obraz przestępczości:
- miasta pęcznieją, napływa więcej ludności ze wsi




- cechy miasta:
+ zwiększenie ruchliwości społecznej powoduje przelotność kontaktów
+ rozłączność miejsca zamieszkania, rozrywki, pracy.

zwiększona anonimowość
zmniejszona kontrola społeczna zachowania
zwiększona liczba okazji do popełnienie przestępstw

2.z industrializacją nastąpiło zwiększenie zapotrzebowania na usługi, więc też rozproszkowanie instytucji na więcej mniejszych, a więc utrudniło to kontrolę społeczną zachowań wzrosła możliwość popełnienia przestępstwa
uległa zmianie funkcja rodziny:

- ma ona zapewnić ciągłość pokoleniową i zaspokoić potrzeby afiliacji i przyjaźni.
3. wystąpienie niezgodności w ramach rodziny powoduje jej rozpad, a że nie jest ona trwałym związkiem, a luźnym partnerstwem, też wpływa na wzrost przestępczości
4. dawniej subkultura współpracy, obecnie subkultura konkurencji przy usługach zwiększa wzrost przestępczości
rynek pracy:

przesuwa ludzi do innych profesji kłopoty z zatrudnieniem równouprawnienie


osłabienie stabilności miliony kobiecych rąk
do pracy , a więc przy
zmniejszona kontrola wzrostu miejsc pracy

zwiększona przestępczość 2 skutki


nowe kształty bezrobocia globalizacja

tzw. kurczenie się świata

praca okresowa praca dziedziczna

( praca tymczasowa ) ( związane z istnieniem obszarów ,gdzie liczne fluktuacje
ludzie trzymują się legalnie lub nielegalnie) zatrudnienia oraz
konkurencyjność
niestabilne ,pełne jednostek w aspekcie

huśtawki nastrojów dzieci dziedziczą bezrobocie po rodzicach negatywnym
i jest niemożliwe się wygrzebać z niego oraz nowe formy
zatrudnienia
zasada: ukradnij za granica i przywieź do RP




w RP przyspieszony proces industrializacji, a więc szybkie zmiany społeczne. W szybkim tempie budowano instytucje przemysłowe, zmieniając stan społeczności miasteczek. Polska kryminologia zbadała ten proces i wyraziła 4 etapy:

1. małe miasteczka: jeden sklep szanowanego przedsiębiorcy, wszyscy wiedzą o sobie wszystko. Ma powstać zakład przemysłowy
2. etap przygotowawczy:

pomiary,

wykupy ziemi
zapowiedz zmian
3. etap budowy zakładów:
duża masa obcych ludzi, sprzętu

Migracja zróżnicowana- tzw. kocioł ludnościowy
- mieszkańcy

- przejezdni

- migracje wahadłowe ( przywozy ludzi do pracy )
otwarcie nowych miejsc pracy
potrzeba hoteli, miejsc zabaw, dyskotek
załamanie struktury społecznej= struktury prestiżu mieszkańców.
to stwarza okazję do zachowań legalnych i nielegalnych mieszkańców prawych
upadają stare autorytety
wzrasta konkurencja
wzrasta przestępczość- około 80-100% w porównaniu z początkiem
4. etap grupowania załóg:
społeczeństwo powoli się stabilizuje
- cześć znajduje pracę w zakładach pracy
- część zaopatruje zakłady pracy
spada przestępczość
pojawia się przestępczość nieletnich
- spada przestępczość dorosłych
- dzieci, których rodzice nie wychowali z powodu zmiany struktury społecznej popełniają przestępstwa.
to wyjaśnia wysoką przestępczość na ziemiach przyłączonych po II wojnie światowej.

PRZESTĘPCZOŚĆ RZECZYWISTA- brak w RP
1. jest to suma zachowań, które realizują znamiona ustawy karnej:
w danym okresie
na danym obszarze
w danej zbiorowości

PRZESTĘPSTWA ZGŁOSZONE - brak w RP
1. rejestruje gotowość obywateli do współpracy z Policją
2. rejestruje zgłoszone przestępstwa, które w rzeczywistości nimi nie są, ale chodzi o GOTOWOŚĆ SPOŁECZNĄ

PRZESTĘPSTWA STWIERDZONE - są w RP
1. są to takie zdarzenia, które organ prowadzący postępowanie lub policja , uznały za przestępstwo.
2. MÓWI w ilu przypadkach dane zdarzenie jest przestępstwem.

AKTY OSKARŻENIA - są w RP
1. MÓWI w ilu przypadkach materiał zebrany wskazuje na popełnienie przestępstwa.

SKAZANIA - są w RP
1. MÓWI w ilu przypadkach zachodzi podstawa do wydania wyroku skazującego.

3%- przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu

15%- inne przestępstwa

5%- przestępstwa przeciw rodzinie

15%- przestępstwa przeciw ko bezpieczeństwu w komunikacji= wzrost dzięki art. 178a kk

50%-60% stanowią przestępstwa przeciwko mieniu! ½ wysokich popełnianych przestępstw

---