19. Przezn. i podział wiertarek. Wiertarki są przeznaczone do obróbki otworów z zast. narzędzi wykonujących obrotowy ruch główny i prostoliniowy ruch posuwowy. Wielk. char. jest max średnica wiercenia d z użyciem wiertła krętego ze stali szybkotnącej podczas wiercenia otw. w pełnym mat. Końcówki wrzecion mają wewn. gniazda ze stożkiem Morse`a, gdzie mocuje się narzędzie bezpośrednio lub w uchwycie wiertarskim. W gr. wiertarek rozróżnia się: *w. stołowe i słupowe, *w. promieniowe, *w. rewolwerowe, *w. wielowrzecionowe, * gwinciarki.	21.Wiertarki słupowe. Służą do wiercenia otw. o d do 40[mm]. Mają one wrzeciennik osadzony na kolumnie, na której jest taż zamocowany przesuwny stół-ST1. W przypadku obr. dużych przedmiotów ST1jest obracany a PO mocuje się na stole stałym-ST2. WR ma pasowy napęd i posuw real. dźwignią. 22.Wiertarki stojakowe. Przezn. do wykon. otw o d<80mm Korpus jej stanowi sztywny stojak, na którym umieszczone są zespoły napędowe Skrzynka prędk. jest w górnej cz. stojaka, WR i skrzynka posuwów jest we wrzecienniku przestawnym po prowadnicach stojaka, stół jest przesuwany ręcznie w kier. pion.	23.Wiertarki promieniowe. Są przezn. do wykonywania otw. w dużych przedmiotach tj. korpusy. Mogą być budowane jako lekkie (d<30), średnie (d<60) i ciężkie (d<100). W tych w. wrzeciennik jest osadzony na przesuwnie na wysuwanym ramieniu, które może się obracać wokół kolumny. Do napędu ruchu głównego służy silnik umieszczony na przesuwnym wrzecienniku, skrzynki prędkości i posuwów mają znaczną liczbę przełożeń. Podczas pracy obrabiarki wszystkie przestawne zespoły zostają unieruchomione urz. zaciskowymi. Łańcuchy kinematyczne:*Ł. pręd-kości ruchu obr. WR, E ----WR , *Ł. posuwów, WR---T	26.Wytaczarko - frezarki. Podst. zabiegami wykonywanymi na nich jest wytaczanie otw. i frez. płaszcz., a przeznaczeniem konstrukcyjnym obróbka korpusów. Są to najbardziej uniwersalne obr., stos. w prod. jednostkowej i mało-seryjnej. Na łożu jest ust. stojak z przesuwnym pionowo wrzeciennikiem, stół na którym mocuje się PO skł. się z suportu wzdłużnego, poprzecznego i obrotowego. Układ kinem. tej obr. jest złożony, cechą char. są dwa współosiowe WR: wewnętrzne służy do wytaczania, gwintowania, a zewnętrzne do frezowania, planowania.WR mogą mieć napęd jedno- lub dwubieżny (pozwala na jednoczesna obr. z różnymi parametrami).
20.Wiertarki stołowe. Są przeznaczone do wykonywania niewielkich otw. (d<16) w małych przedmiotów , stosowane w warsztatach rzemieślniczych, prototypowniach. WR jest napędzane silnikiem elektr. przez przekładnię pasową, ruch posuwowy WR jest dokonywany ręcznie za pomocą jednoramiennej dźwigni. PO jest mocowany w imadle ustawionym na stole. Cały zespół wrzeciennika może być przesuwany pionowo za pomocą pokrętła i przekładni zębatkowej.	25.Wytaczarki. Są to obr. przezn. do obróbki otworów o dużej dokł. wykonania i rozstawienia. Char. się dużą prędkością obr. wrzecion, małymi posuwami i małymi głębokościami skrawania, narzędziami są wytaczadła z ostrzami diament. lub z węglików spiek. Rozróżnia się wytaczarki z poziomą i pionową osią WR oraz jedno- i wielowrzecionowe. W.poziome są przezn. do obr. przedmiotów mocowanych na przesuwnym stole, pionowe - do obr. długich otw.	27.Prezn. i podział frezarek. Frezarki to obr. w których ruch gł. wykonuje zamocowany we WR frez, ruch posuwowy - najczęściej PO, są przezn. do obr. płaszczyzn oraz pow. kształtowych za pomocą frezów walcowych, walcowo-czołowych, kształtowych. Wielkościami char. frezarek są: szerokość i długość stołu, wielkość końcówki WR. Mają niezależny napęd posuwów, dzielą się na: *f. wspornikowe, *f. bezwspornikowe, *f. wzdłużne, *f. kopiarki.	29.Przezn. i cechy char. strugarek. Są przezn. do obr. pow. płaskich z zast. prostoliniowo - zwrotnego ruchu głównego i prostoliniowego ruchu posuwowego. W strug. ruch gł. jest w kier. poziom., a w dłutow. - pion. Ruch posuwowy jest ruchem przerywanym. Wielk. char.: *max szerokość i długość strug., *max wysokość dłutow. Narzędzia to noże strugarskie lub dłutarskie mocowane w imakach narz. Małe przedm. są mocowane za pomocą imadeł, duże - przykręcane śrubami teowymi.
28.Frezarki wspornikowe. Służą do obr. małych i średnich przedm. Mogą być: 1)Poziome - WR ułożyskowane w korpusie stojaka, frez osadza się na trzpieniu frezarskim, na wsporniku umieszczony jest sup. p. i obrotnica umożliwiająca skręcenie sup. w.(umożliwia obr. pow. śrubowych i zębatek płaskich), często są wyposażone w skrętną głowicę narzędziową. 2)Pionowe - głowica wrzecionowa usytuowana pionowo na korpusie, pozostałe zespoły jak w f. poziomej, mają przesuwną głowicę narzędziową (możliwość wyk. zabiegów wytaczarskich)	33.Przeciągarki. Przezn. do obr. pow. o skomplikowanych zarysach za pomocą wieloostrzowych narz. kształtowych zw. przeciągaczami (kolejne ostrza mają wzrastającą wysokość i podczas ruchu narz. zdejmują kolejne warstwy mat.)Dzieli się je na poziome i pionowe oraz przezn. do obr. pow. zewnętrznych i wewnętrznych, zalicza się tu także przepycharki. Napęd ruchu gł. uzyskuje się przez ukł. hydrauli-czny (silnik el., pompa hydr., ukł. sterowania i siłownik hydr.). Po przejściu roboczym całego przec. PO zostaje usunięty a przec. wycofuje się w położenie wyjść.	31.Strugarki wzdłużne. Są przezn. do obr. dużych pow. płaskich o dużej dokł. Ruch gł. prostoliniowy wykon. stół z PO. Narzędzie wykon. ruch posuwowy przerywany w kier. prostopadłym do ruchu gł. Mają zazwyczaj 2 suporty górne osadzone na prowadnicach poziomej belki. Do napędu r.gł. stos. się przekładnie zębatkowe (sprzęgło elektromag. służy do zmiany kier. ruchu sto-łu). Ruchy posuwowe są uzyskiwane od mech. zapadkowych lub włączonych okresowo silników.	36.Przecinarki tarczowe. Narzędziem jest piła tarczowa. Budowane jako poziome i pionowe(do cięcia rur, prętów) oraz ze skrętną tarczą(do cięcia dużych przedm. w hutach, odlewniach). Ruch gł. wykonuje piła, jest on real. od silnika przez przekładnię pasową, bezstopniową i ślimakową oraz p. zębate. W mechanizmach ruchów posuwowych i mech. mocowania PO stosuje się napęd hydrauliczny. Utrzymanie równomiernego obciążenia piły zapewnia bezstopniowy napęd posuwu za pomocą ukł. hydraulicznego z dławieniową regulacją prędkości.
30.Strugarki poprzeczne. Przezn. do obr. niewielkich przedm. zamoc. na stole wykonującym poprzeczny ruch posuwowy Prostoliniowo-zwrotny ruch wyk. narzędzie, napęd ruchu gł. jest uzyskiwany od silnika elektr. przez skrzynkę prędkości i jarzmo wahadłowe połączone z suwakiem. Napęd posuwu stołu uzyskuje się od suwaka przez mech. korbowo-zapadkowy.	32.Dłutownice. Przezn. do obr. kanałków wpustowych lub wielowypustowych, narzędzia mocowane są w imaku osadzonym na suwaku, który wyk. pionowe ruchy prostoliniowo-zwrotne, uzyskiwane za pom. mech. korbowego. Przerywany ruch posuwowy suportu wzdłużnego, poprzecznego i obrotowego jest real. za pomocą mech. dźwigniowego z krzywką i mech. zapadkowego.	34.Przecinarki ramowe. Narzędziem jest płaska piła (brzeszczot), przymocowana do uchwytów przesuwnej ramy. Rama, napędzana mech. korbowym, przesuwa się ruchem prostol.-zwr. po prowadnicy odchylanego ramienia, które podczas ruchu roboczego jest opuszczane, a podczas ruchu powrotnego podnoszone za pomocą siłownika hydr., PO jest mocowany za pomocą uchwytu śrubowego.	35.Przecinarki taśmowe. Narzędziem jest cienka taśma ze stali sprężynowej z przyspawanymi ostrzami ze stali szybkotnącej. Są budowane jako pionowe (do cięcia płyt) i poziome (do cięcia rur, prętów). W każdym z tych układów piła ma zamknięty obwód i jest naciągana między dwoma napędzającymi ją kołami. Podtrzymkę można przesuwać w zależności od grubości przecinanego materiału.
37.Charakt. i rodzaje szlifierek. Są przezn. do wykańczającej obr. pow. utwardzonych, narzędzia są wykonywane w postaci ściernic, taśm ciernych lub osełek. Ze wzgl. na dużą prędkość obwodową ściernica przed założeniem na WR jest wyrównoważana: *statycznie-środek ciężkości ściernicy pokrywa się z geom. osią obrotu, *dynamicznie- główna oś bezwładności ściernicy pokrywa się z osią obr. i nie powstaje moment pochodzący od sił bezwł. wirujących mas. Ściernice są okresowo obciągane za pomocą ostrzy diamentowych w celu zachowania kształtu i właść. skrawnych.	38.Szlifierki kłowe do wałków. Przezn. do obr. pow. walcowych przedm. mocowanych w kłach wrzeciona i konika. Wielk. char: *max średnica szlif., *rozstaw kłów. Mają skrętny stół, skrętny wrzeciennik przedm. i ściernicy, co umożliwia obr. pow. stożkowych. Mają niezależny napęd ruchu gł. ściernicy i posuwu obwodowego przedm. (przekł. pasowe) oraz posuwu wzdł. stołu. (siłownik hydr. z dławikiem). Stół i wrzeciennik mają mech. napędu ręcznego. Wrzeciennik umożliwia nast. ruchy: *szybki dosuw i odsuw ściernicy, *dosuw stopniowy w punktach nawrotu stołu, *dosuw bezstopn.-szlif. wgłębne.	39.Szlifier. bezkłowe do wałków. Przezn. do szlif. przelotowego wałków i szlif. wgłębnego wałków kształtowych, mają prostą budowę i dużą wydajność. PO styka się z tarczą prowadzącą i ściernicą roboczą. Tarcie między tarczą pr. a PO jest większe od obwodowej siły skrawania, więc PO obraca się z prędkością tarczy, posuw wzdł. jest uzyskiwany przez skręcenie tarczy o kąt α =1-6˚, prędkość posuwu: fT=vT∙sin α. Ściernica i tarcza mają niezależne napędy, ich wrzecienniki mogą być przesuwane poprzecznie i są wyposażone w oddzielne urządzenia do obciągania.	40.Szlifierki do otworów. Przezn. do wykańczającej obr. otw. walcowych i stożkowych oraz pow. czołowych. Ruch gł. wykonuje ściernica osadzona na trzpieniu osadzonym we wrzecionie ściernicy, ruch posuwowy obwodowy - PO zamocowany w uchwycie na końcu wrzeciona przedm. WR ściernicy jest napędzane szybkobieżną przekł. pasową, a ruch wzdłużny- siłownikiem hydr. Przesuw poprzeczny wrzeciennika ścier. dokonuje się za pomocą mech. zapadkowego lub ręcznie, WR przedm. jest napędzane od silnika przez napęd pasowy. Stół ma napęd ręczny przez pokrętło i przekł. zębate.
48.Metody szlifowania uzębień. Szlifierki do uzębień są obr. przezn. do wykańczającej obr. kół zębatych, których zęby zostały utwardzone(zahart., nawęglone i zahart, HRC>50) 1.Sz. kształtowe - uzyskuje się b. dokł. zarys zęba. 2.Sz. obwiedniowe dzielą się na: a)Sz. Nilesa - ukł. kszt. linii i zarysu zęba podobny do dłutownic Maaga, obróbka odbywa się w automatycznie powtarzanych cyklach, w których następuje: *szlif. jednego boku zęba, *kasowanie luzu między ściernicą a drugim bokiem zęba, *szlif. drugiego boku zęba, *odskok,	43.Obr. do osełkowania i docier. Służą do obr. pow. o dużej dokł i małej chrop. Rozróżnia się: *honownice- osełkownice o dużym skoku, przezn. do obr.otw. za pomocą głowicy z wysuwanymi osełkami, jedno- lub wielowrzecionowe. Zbudowane są z podstawy, stołu do mocowania przedm., stojaka, w którym jest skrzynka prędkości, przesuwnego wrzeciennika, siłownika napędu prostoliniowo-zwrotnego i ukł. hydr. Stosowane są gł. w przem. silnikowym i motoryzacyjnym, *osełkownice oscylacyjne - do wykon. pow. obrotowych zewn.	45.Dłutownice Maaga. Służą do obr. uzębień o prostej i śrubowej linii zęba przy użyciu noży zębatk. Ruch toczny wyk. PO, para robocza PO-N stanowi przekł. zębatkową, dla której można zapisać r-nie:PO---PO: φPO[obr]∙πmz[mm/ob]=lPO[mm] Ruch odtaczania (od mech. zapadkowego)jest ruchem przerywanym i odbywa się podczas ruchu powrotnego narz. Ruch gł. narz. jest ruchem kszt. linii zęba. Narzędzie ma ogr. długość, więc obróbka przebiega w kolejnych cyklach. Cykl obr. jest sterowany bębnem sterującym, który zmienia	46.Dłutownice Fellowsa. Przezn. gł. do obr. uzębień prostoliniowych, także wewnętrznych Narz. to nóż krążkowy zw. dłutakiem modułowym. Ruch toczny jest składową dwu ruchów obr.(N i PO), co umożliwia obr. ciągłą bez ruchu podział. Para robocza PO-N stanowi przekł. zębatą, dla której można zapisać r-nie: N---PO: φN[obr]∙ zN/z= φPO[obr]. Ruch odtaczania jest ruchem ciągłym, bo podczas powrotnego ruchu narz. przedm. jest odsuwany. Ruch gł. jest ruchem kszt. linii zęba. Dłutowanie przebiega w cyklu automatycznym: jedno-,
41.Szlifierki do płaszczyzn. Przezn. do wykańczającej obr. pow. płaskich lub kształtowych z zast. ściernic pracujących pow. obwodową(większa dokładność) lub czołową(większa wydajność). Szlifierki ze stołem prostokątnym do szlif. obwod., stół wykonuje w nich przesuw wzdł., a wrzeciono ścier.- poprzeczny i pionowy, PO jest mocowany uchwytem magnet. 42.Szlifierki ostrzarki. Przezn. do kszt. prawidłowej geometrii i jakości pow. ostrzy narzędzi skraw. Mogą być specjalne lub uniwersalne(o dużej liczbie ruchów nastawczych.	49. Char. i metody obr. kół stożk. Obr. kół stożkowych jest technol. trudniejsza ze wzgl. na zmianę modułu i zarysu zęba wzdłuż jego linii. Zmienność zarysu powoduje, że koła stożkowe wykonuje się tyko metodami obwiedniowymi. Obrabiarki można podzielić na dwie gr.: *obr. kszt. linię zębów prostym ruchem kształtowania (do kół o prostej i łukowej linii zęba), *obr. kszt. linię zębów złożonym ruchem kształtowania (do kół o ewolwentowej i epicykloidalnej linii zęba)	47.Frezarki obwiedniowe. Używane do obr. kół walcowych o zębach prostych, śrubowych i ślimacznic. Narz. jest frez ślimakowy o ostrzach rozmieszczonych wzdłuż linii śrubowej zwoju freza. Linia ostrzy freza w przekroju normalnym(prostopadłym do linii zwojów) ma zarys zębatki. W celu poprawnego ruchu odtaczania obr. koła po zębatce trapezowej oś freza musi być odpow. skręcona w stos. do osi przedmiotu. Para robocza N-PO stanowi przekł. ślimakową o r-niu: N---PO: φN[obr]∙ k/z= φPO[obr], k-krotność	50. Strugarki i frezarki Gleasona. Do obr. kół o zębach prostych są stos. dwa noże o zarysie boku zęba zębatki pierścieniowej poruszające się ruchem prostoliniowo-zwrotnym (strugarka). Do obr. kół o łukowej linii zęba stos. są głowice nożowe, w których noże o prostoliniowych krawędziach są ułożone na okręgu koła (frezarka). Zarys zęba powst. w wyniku ruchu odtaczania PO po zębatce pierścieniowej. Para robocza N-PO stanowi przekładnię stożkową o r-niu: N---PO: φGT[obr]∙ zZP/z= φPO[obr], gdzie zZP- l. z. teoret. zębatki pierścień.
54.Obrabiarki ster. numerycznie. Są wyposaż. w układ sterowania NC(zwykły) lub CNC(kompute-rowy), wykonują zautomat. program pracy, który obejmuje sterowanie wszystkimi ruchami zespołów roboczych, parametrami obr. i czynnościami pomocniczymi. W celu zwiększenia stopnia automat. są ona wyposażane w dodatkowe urz. tj.podajniki pręta, urządzenia załadowcze. Napędy posuwów są real. z oddzielnych silników, w napędzie ruchu gł. zastosowano sprzęgła elektromagnet., sześciopozycyjna głowica nożowa pozwala na zamocowanie narz. do obr. pow. zewn. i otw.	55.Centra obróbkowe. Są to ster. num. obrab. ogólnego przeznaczenia wyposaż. w magazyn narzędzi i urządzenia do automat. ich wymiany, przezn. do jednostkowej i małoseryjnej prod. przedm. wymagających wykonania na jednym stan. wielu zabiegów obr. (liczba zabiegów zależy od pojemności magazynu narzędzi)Narz. są osadzone wzdłużnie, promieniowo lub ukośnie w stos. do osi magazynu wg kolejności obróbki lub odpow. zakodowane, do ich wymiany stos. się podajniki z ramieniem jedno- lub dwuchwytowym (krótszy czas wymiany narzędzia)	56.Autonomiczne stacje obróbk. To centrum obr. uzupełnione narzędziami do automat. transportu, magazynowania i podawania PO, a także do sterowania i kontroli. Stacja stanowi samodzielną jednostkę prod., która może wytwarzać przedm. bez stałej obecności operatora. PO mogą być mocowane na paletach, co ułatwia transport oraz podawanie na obrab. przedm. o różnych kształtach i wymiarach. Po zakończeniu obr. następuje odmocowanie palety i wycofanie jej do magazynu, a nast. obrót magazynu do pozycji, w której zamocowuje się kolejne palety.
44.Metody obr. uzębień. Metoda kształtowa-przy użyciu narz. kształtowych, umożliwia wykonanie zarysu zęba bez ruchu kształtowania. Narz. są drogie, są wykonywane w kompletach dla danego modułu i zakresu liczby zębów(tylko dla kół walcowych). Metoda obwiedniowa- narz. są łatwiejsze do wykonania, mają prostoliniowe krawędzie skrawające, jedno narzędzie służy do obr. kół o określonym module ale różnej liczbie zębów. Obrabiarka musi być wyposażona w mechanizm ruchu tocznego(złożenie ruchu obrotowego i prostoliniow.	51.Obrabiarki elektroerozyjne. Jest metodą kszt. przedm. przewodzących prąd el., polega na usuwaniu naddatku na skutek erozji wywołanej impulsowymi wyładowaniami elektr., występującymi w cieczach roboczych między elektrodą rob. a PO. W obrab. elektroer. można wyróżnić nast. odrębne zespoły: *generator impulsów el., *agregat cieczy roboczej, *część mechaniczna. PO ustawia się na stole obudowanym wanną z dielektrykiem, a N w oprawce narzędziowej na suporcie głowicy narz. Agregat zapewnia dopływ cieczy	52. Obrabiarki elektrochemiczne. Jest metodą kszt. przedm. przewodzących prąd el., polega na usuwaniu naddatku przez elektrochemiczne rozpuszczanie wywołane przepływem prądu przez elektrolit między dwiema elektrodami(el. rob. i PO). Obrab. dzielą się na 2 gr.: *do obr. bezstykowej- PO(elektroda dodatnia) i N(elektroda ujemna) są podłączone do generatora prądu stałego. Agregat dostarcza elektrolitu(wodny roztwór NaCl) do przestrzeni rob. Głowica narz. z elektrodą wykonuje powolny ruch wgłębny, dostos. do prędkości	53. Obrabiarki ultradźwiękowe. Jest metodą stos. gł. do cięcia i drążenia twardych oraz kruchych materiałów, wykorzystuje energię mechanicznych drgań sprężystych o częstotliwości od 16 ∙ 10^3do 10^8 [Hz] tj. powyżej górnej granicy słyszalności dźwięku. Stos. są do wyk. otworów w trudnoobrabialnych, kruchych mat. tj. szkło, ceramika, kryształy naturalne. Do wytw. drgań służą przetworniki magnetostrykcyjne lub piezoelektryczne. Obr. pow. polega na usuwaniu mat. w wyniku udarowego oddział. na obrab. pow. ziaren proszku ściernego, wpro-

---