Obowiązki pracodawcy
[Art. 94, Zakres obowiązków pracodawcy]
Pracodawca jest obowiązany w szczególności:
zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami,
organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej wydajności pracy,
organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,
przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy,
zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie,
ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu szkoły wyższej warunki sprzyjające przystosowaniu się do należytego wykonywania pracy,
zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników,
stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy,
prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników,
wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
OBOWIĄZKI PRACOWNIKA
Pojęcie
Obowiązki pracownika to zespół norm dotyczących zasad wykonywania pracy przez pracownika zawartych w ogólnie obowiązujących przepisach prawa pracy jak i w wewnętrznych regulacjach obowiązujących u danego pracodawcy (art. 100 i in. KP).
Podstawowe obowiązki
Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych jeśli dotyczą pracy, nie są sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę, a także w pełni wykorzystywać czas pracy na pracę zawodową.
Pracownik jest obowiązany w szczególności do:
przestrzegania czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
przestrzegania regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (m.in. powinien stosować środki ochrony oraz odzież i obuwie robocze, wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp, dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o ład i porządek w miejscu pracy, niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie wypadku albo zagrożeniu dla życia lub zdrowia ludzkiego) oraz przepisów przeciwpożarowych.
znajomości przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, brania udziału w szkoleniach i instruktażach z tego zakresu oraz poddawania się wymaganym egzaminom sprawdzającym.
dbania o dobro zakładu pracy, ochronę jego mienia oraz zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
przestrzegania tajemnicy określonej w szczegółowych ustawach (np. w ustawie o radcach prawnych, czy o służbie cywilnej),
przestrzegania zakazu konkurencji określonego w zawartej z pracodawcą umowie,
przestrzegania w zakładzie zasad współżycia społecznego, dbania o dobro współpracowników, właściwego odnoszenia się do przełożonych, i klientów oraz przestrzegania zasady kultury współżycia, poszanowania prawa do odmienności poglądów i apolityczności.
dbania o zdrowie i życie osób, z którymi pracuje. W razie zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego albo o wypadku przy pracy, musi niezwłocznie zawiadomić przełożonego. Ostrzega on także współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie.
poddawania się, zgodnie ze skierowaniem pracodawcy, badaniom lekarskim oraz stosowania się do zaleceń lekarskich,
dbania o należyty stan środków pracy, oraz używania ich zgodnie z przeznaczeniem wyłącznie do wykonywania zadań służbowych. Każdy pracownik jest dodatkowo obowiązany dbać o porządek na stanowisku pracy, a po zakończeniu pracy właściwe zabezpieczyć środki pracy oraz pomieszczenia pracy.
niezwłocznego powiadomienia komórki do spraw kadrowych o zmianach stanu rodzinnego, warunkujących nabycie albo utratę prawa do świadczeń z zakładu pracy i z ubezpieczenia społecznego oraz o zmianie adresu.
Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, jeżeli wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem przyczyny rozwiązania tej umowy.
Sankcje za nieprzestrzeganie obowiązków pracowniczych
Nieprzestrzeganie obowiązków pracowniczych może stanowić podstawę do wszczęcia przez pracodawcę procedury dyscyplinarnej (wymierzenia kary porządkowej) albo rozwiązania umowy o pracę za lub bez wypowiedzenia.
Wynagrodzenie za pracę
[Art. 78, Kryteria ustalania wysokości wynagrodzenia]
wynagrodzenie powinno być tak ustalone, by odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.
[Art. 80, Wynagrodzenie za gotowość do pracy]
wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa tak stanowią.
[Art. 80, Wysokość wynagrodzenia gotowości do pracy]
Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeśli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeśli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagrodzenia - 60% wynagrodzenia. Wynagrodzenie nie może być niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów.
Pracodawca może na czas przestoju powierzyć pracownikowi inną pracę, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie przewidziane za tę pracę, nie niższe jednak od wysokości minimalnego wynagrodzenia.
Wynagrodzenie za czas przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi przysługuje pracownikowi zatrudnionemu przy takich pracach uzależnionych od tych warunków, jeżeli przepisy pracy tak stanowią.
[Art.82, Konsekwencje wadliwego wykonania pracy]
Za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktów lub usług wynagrodzenie nie przysługuje. Jeśli wskutek wadliwie wykonanej pracy z winy pracownika nastąpiło obniżenie jakości produktu lub usługi - wynagrodzenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu
Ochrona wynagrodzenia za pracę
[Art.84, Zakaz zrzeczenia się wynagrodzenia]
Pracownik nie może się zrzec prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę.
[Art.85, Terminy wypłaty wynagrodzenia]
Wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie,
Wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych dziesięciu dni następnego miesiąca kalendarzowego,
Jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za prace jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym,
Pracodawca, na żądanie pracownika, jest obowiązany udostępnić do wglądu dokumenty, na których podstawie zostało obliczone jego wynagrodzenie.
[Art. 86, Reguły wypłacania wynagrodzeń]
Pracodawca jest obowiązany wypłacać wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie określonych w regulaminie pracy lub w innych przepisach prawa pracy,
Obowiązek wypłacenia wynagrodzenia może być spełniony w inny sposób niż do rąk pracownika, jeżeli tak stanowi układ zbiorowy pracy lub pracownik uprzednio wyrazi na to zgodę na piśmie
[Art. 871 , kwota wynagrodzenia za pracę wolna od potrąceń]
Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzeń za prace w wysokości:
minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrąceniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 - przy potrąceniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 - przy potraceniu kar pieniężnych przewidzianych w art.108.
Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty określone w § 1 ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Umowa o pracę
[Art. 25, czas trwania umowy o pracę]
Umowę o pracę zawiera się na czas nieokreślony, określony lub na czas wykonania określonej pracy. Jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności,
Każda z umów, może być poprzedzona umową o pracę na okres próbny, nieprzekracząjący 3 miesięcy.
[Art. 26, Dzień rozpoczęcia pracy]
Stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym jako dzień rozpoczęcia pracy, a jeżeli terminu tego nie określono - w dniu zawarcia umowy.
[Art. 29, Zawartość umowy o pracę]
Umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:
rodzaj pracy,
miejsce wykonywania pracy,
wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia,
wymiar czasu pracy,
termin rozpoczęcia pracy.
Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do rodzaju umowy oraz jej warunków,
Pracodawca informuje pracownika na piśmie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę - o obowiązującej dobowej i tygodniowej normie czasu pracy, częstotliwości wypłaty wynagrodzenia za pracę, urlopie wypoczynkowym oraz długości okresu wypowiedzenia umowy,
Zmiana warunków umowy o pracę wymaga formy pisemnej.
WYNAGRODZENIA A POZIOM WYKSZTAŁCENIA
Warto się kształcić - to oczywisty wniosek wynikający z Internetowego Badania Wynagrodzeń. Zarobki magistrów są bowiem przeciętnie o 700 zł wyższe od osób z wykształceniem średnim i 900 zł od osób po podstawówce bądź zawodówce. Ponadto osoby po skończonych studiach mogą liczyć na wyższe wzrosty wynagrodzeń wraz z nabieraniem doświadczenia, jak i awansem w hierarchii firmy. Jednak nie każdy dyplom magisterski jest wart tyle samo. Najbardziej opłaca się kończyć studia techniczne z zakresu zaawansowanych technologii.
WYNAGRODZENIA W MAŁYCH, ŚREDNICH I DUŻYCH PRZEDSIĘBIORSTWACH W 2004 ROKU
Przeciętne wynagrodzenia w małym zakładzie wynoszą 1 630 zł, co stanowi około 2/3 dochodów osób zatrudnionych w dużych firmach. Niezależnie od wielkości firmy niezmiennie najlepiej płacą pracodawcy w Warszawie. Nawet niewielkie przedsiębiorstwa proponują czasami wyższe zarobki niż duże firmy z innych miast.
WYNAGRODZENIA W FIRMACH HANDLOWYCH W 2004 ROKU
Przeciętna pensja pracownika firmy zajmującej się handlem hurtowym wynosi 2 300 zł, natomiast pracownik w handlu detalicznym otrzymuje przeciętnie 1 650 zł miesięcznie. Podstawa wynagrodzenia wynosi dokładnie trzy czwarte pensji całkowitej. Premia natomiast jest dosyć symboliczna i nie przekracza "polskiej normy".
WYNAGRODZENIA W KONSULTINGU W ROKU 2004
Branża konsultingowa należy do tych obszarów usług, które nabierają coraz większego znaczenia na rynku. Potwierdza to opinię o zwiększającej się wartości wiedzy specjalistycznej, w tym także doradztwa. Wyniki Internetowego Badania Wynagrodzeń 2004 pokazują, że najwyższe pensje wypłacane są w konsultingu technicznym i przeciętnie wynoszą 4 100 zł ale za to stabilniej wzrastają płace w konsultingu finansowym, gdzie ich przeciętna wysokość sięga 3 556 zł. Jeśli natomiast chodzi o staż pracy, to największych zarobków spodziewać się mogą osoby z 10 - 14 -letnim doświadczeniem.
WYNAGRODZENIA W SŁUŻBIE ZDROWIA W 2004 ROKU
Pracownicy polskiej służby zdrowia zarabiają niewiele - przeciętna płaca w 2004 r. wyniosła ledwie 1 563 zł. To o 625 zł mniej niż przeciętna z całego naszego badania. Tymczasem kwota ta nie oddaje do końca sytuacji w publicznych zakładach opieki zdrowotnej. Tamtejsi pracownicy zarabiają tylko 1 500 zł miesięcznie. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że przeciętne płace podnosi nieco sytuacja w Warszawie (wynagrodzenia w służbie zdrowia są tam przeciętnie o prawie 450 zł wyższe niż w reszcie kraju), to sytuacja materialna polskich lekarzy i pielęgniarek nie napawa optymizmem.
WYNAGRODZENIA W BUDOWNICTWIE W 2004 R.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w budownictwie w 2004 r. wyniosło 2 300 zł brutto. Oczywiście na takie płace trudno liczyć pracownikom szeregowym, w ich przypadku przeciętne zarobki to zaledwie 1 500 zł. Wyniki badań pokazują jednocześnie przepaść pomiędzy płacami w firmach polskich i zagranicznych. W tych drugich przedsiębiorstwach wynagrodzenia są przeciętnie o 80% wyższe niż w polskich. W przypadku pracowników na stanowiskach menedżerskich płace w firmach zagranicznych są nawet dwukrotnością płac w firmach z przewagą kapitału rodzimego.
PŁEĆ A WYNAGRODZENIA
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie kobiet wynosi 1 900 zł brutto, zaś mężczyzn - 2 400 zł brutto. Jak wynika z badania aż 41% kobiet oraz 34% mężczyzn w ogóle nie otrzymuje premii. Artykuł opisuje jak kształtują się zarobki kobiet i mężczyzn na różnych stanowiskach, w różnych branżach. Internetowe Badanie Wynagrodzeń 2004 niestety potwierdza powszechne obserwacje, odnośnie niższych zarobków kobiet.
(Źródło: http://wynagrodzenia.pl/)
MINIMALNE WYNAGRODZENIE ZA PRACĘ
Jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest zasada godziwego wynagrodzenia za pracę. Wynagrodzenie ze stosunku pracy powinno być nie tylko adekwatne do rodzaju, ilości i jakości pracy oraz kwalifikacji pracownika, ale również zapewniać mu godziwy poziom życia. Zasada ta wynika z art. 13 Kodeksu pracy. Wprawdzie minimalne wynagrodzenie obowiązujące w Polsce nie spełnia warunku "godziwości" określonego w Europejskiej Karcie Społecznej, która stanowi, iż "godziwe wynagrodzenie" wynosi minimum 2/3 przeciętnego wynagrodzenia i jest rozumiane jako wynagrodzenie zapewniające godziwy poziom życia nie tylko pracownikowi, ale i jego rodzinie, gwarantuje jednak pewne minimum środków utrzymania.
Minimalne wynagrodzenie za pracę jest to ustawowo gwarantowane pracownikom pełne wynagrodzenie za pełny miesięczny wymiar czasu pracy niezależnie od wykonywanej pracy, kwalifikacji pracownika, jak i ilości i rodzajów składników wynagrodzenia występujących u danego pracodawcy.
Obowiązek wypłacania minimalnego wynagrodzenia za pracę istnieje jedynie w stosunku do pracowników. Minimalne wynagrodzenie przysługuje każdej osobie zatrudnionej w ramach pracowniczego stosunku pracy niezależnie od tego, czy jest zatrudniona na podstawie umowy bezterminowej, na czas określony czy tylko ma okres próbny i niezależnie od tego u jakiego pracodawcy jest zatrudniona. Osoby świadczące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowa zlecenia, umowa agencyjne, czy umowa o dzieło) nie są uprawnione do minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeżeli jednak praca wykonywana przez takie osoby wypełnia znamiona stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej umowy, jest to zatrudnienie pracownicze. W takiej sytuacji również należy wypłacać minimalne wynagrodzenie.
[...]
RÓŻNA WYSOKOŚĆ MINIMALNEGO WYNAGRODZENIA ZA PRACĘ
Wysokość pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Do końca 2005 r. ustawa przewiduje możliwość wypłacania minimalnego wynagrodzenia w niższej wysokości dla osób rozpoczynających dopiero pracę zawodową (nieposiadających stażu pracy). Wynika to z trudnej sytuacji na rynku pracy i regulacja ta ma ułatwić znalezienie pracy absolwentom.
I tak, w w/w okresie przejściowym, wynagrodzenie pracownika w jego pierwszym roku pracy nie może być niższe niż 80% wysokości minimalnego wynagrodzenia (w 2004 r. - 659,20 zł). Natomiast wynagrodzenie pracownika w drugim roku pracy nie może być niższe niż 90% wysokości minimalnego wynagrodzenia (w 2004 r. - 741,60 zł).
Do okresów wliczanych do stażu pracy uprawniającego do minimalnego wynagrodzenia - za pracę w pełnym wymiarze czasu pracy - w wysokości 824 zł w 2004 r. wlicza się wszystkie okresy, za które była opłacana składka na ubezpieczenie społeczne albo zaopatrzenie emerytalne, z wyłączeniem okresów zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego młodocianych. Zasada ta dotyczy wszystkich pracowników, którzy nie legitymują się co najmniej dwuletnim stażem pracy, niezależnie od wieku i poziomu wykształcenia.
Zatem osobą bez stażu pracy uprawniającego do minimalnego wynagrodzenia - za pracę w pełnym wymiarze czasu pracy - w wysokości 824 zł w 2004 r. (czyli która przepracowała mniej niż 2 lata) jest zarówno pracownik legitymujący się świadectwem pracy, jak i osoba, która świadczyła pracę na podstawie umowy zlecenia, agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osoby z nią współpracujące, a także m.in.: posłowie i senatorowie pobierający uposażenie, członkowi rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych oraz absolwenci pobierający stypendium w okresie odbywania szkolenia lub stażu, na które zostali skierowani przez powiatowy urząd pracy (art. 6 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.).
(Źródło: http://www.beckinfobiznes.pl)
Minimalne wynagrodzenie:
Obowiązuje od |
Minimalne wynagrodzenie |
01.01.1999 |
650,00 |
01.11.1999 |
670,00 |
01.03.2000 |
700,00 |
01.01.2001 |
760,00 |
01.01.2002 |
760,00 |
01.01.2003 |
800,00 |
01.01.2004 |
824,00 |
01.01.2005 |
849,00 |
Przeciętne wynagrodzenie:
- Wysokość wynagrodzenia służy do celów emerytalno - rentowych
Obowiązuje |
Przeciętne wynagrodzenie |
III kwartał 1999 |
1714,00 |
IV kwartał 1999 |
1856,31 |
I kwartał 2000 |
1868,65 |
II kwartał 2000 |
1869,78 |
III kwartał 2000 |
1905,76 |
IV kwartał 2000 |
2051,74 |
I kwartał 2001 |
2043,55 |
II kwartał 2001 |
2006,92 |
III kwartał 2001 |
2047,29 |
IV kwartał 2001 |
2152,99 |
I kwartał 2002 |
2155,54 |
II kwartał 2002 |
2061,95 |
III kwartał 2002 |
2095,81 |
IV kwartał 2002 |
2225,41 |
I kwartał 2003 |
2228,68 |
II kwartał 2003 |
2141,01 |
III kwartał 2003 |
2160,02 |
IV kwartał 2003 |
2276,84 |
I kwartał 2004 |
2332,17 |
II kwartał 2004 |
2230,53 |
III kwartał 2004 |
2269,93 |
IV kwartał 2004 |
2405,46 |
(http://www.money.pl/podatki/informator/wynagrodzenia/)
9