Co konkretnie trzeba kształtować w dziecięcym umyśle,
aby efektywnie rozwijać obszar edukacji matematycznej ?
Referat wygłoszony na zebraniu rodziców.
Przygotowany tekst powstał w oparciu o pozycję książkową Edyty Gruszczyk - Kolczyńskiej i Ewy Zielińskiej pt. „ Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców i nauczycieli.
We wstępie autorki zastanawiają się, dlaczego warto troszczyć się o rozwój i edukację dzieci, nim rozpoczną naukę w szkole. Odpowiedzi starają się udzielić w oparciu o przeprowadzone przez siebie badania naukowe, polegające na zbadaniu losów szkolnych 74 dzieci objętych eksperymentem. Uzyskane wyniki świadczą o dużej wartości ich koncepcji edukacji matematycznej dzieci.
Szkolne nauczanie matematyki wymaga od dzieci rozumowania na odpowiednim poziomie i stosowania logiki. Ważne jest także , aby dzieci były odporne emocjonalnie i potrafiły zdobyć się na wysiłek intelektualny w sytuacjach trudnych i pełnych napięć. To, czy będą odnosić sukcesy, w dużej mierze zależy od poziomu opanowania liczenia, wyznaczania wyniku dodawania i odejmowania w pamięci. Wszystko to - rozumowanie, odporność emocjonalna i umiejętności - można wg autorek ,kształtować zanim dzieci rozpoczną naukę w szkole.
Żeby się to udało, dorosły musi:
wiedzieć, co konkretnie trzeba i warto kształtować w dziecięcych umysłach; określa ot zakres edukacji matematycznej przedstawiony w omawianej pozycji,
dążyć do zrozumienia tego, co dziecko czyni i mówi; potrzebna tu jest pewna wiedza psychologiczna, prezentowana w kolejnych rozdziałach książki,
systematycznie prowadzić zajęcia z dzieckiem, zgodnie z omawianą w książce metodyką,
używać właściwych pomocy do zajęć z dziećmi.
Dziecięca matematyka omawiana w tej książce, obejmuje sześcio- i siedmiolatki. O takim przedziale wiekowym zadecydowało to, że określenie „dobre przygotowanie dziecka do szkoły” zapewnia, że dziecko dysponuje pewnym „zapasem” wiadomości i umiejętności i będzie mogło sprostać wymaganiom w pierwszych tygodniach nauki. Jest to istotne ze względu na „koszty” adaptacji. Przystosowanie się do warunków szkolnych jest dla każdego pierwszoklasisty emocjonalnie trudne i bywa, że nie stać go wówczas na znaczny wysiłek intelektualny. „Zapas” umiejętności stanowi więc pewne zabezpieczenie przed niepowodzeniami w tym trudnym okresie. Edukację matematyczną sześciolatków trzeba widzieć szeroko. Musi być ona połączona z intensywnym rozwojem myślenia, z kształtowaniem odporności emocjonalnej oraz z ćwiczeniem pewnych umiejętności matematycznych. Istotna jest także świadomość tego, w jaki sposób dzieci się uczą. Większość dorosłych uważa, że dobrym sposobem uczenia jest wyjaśnianie, tłumaczenie i opowiadanie o tym, co jest ważne i potrzebne.
Tymczasem w edukacji matematycznej przedszkolaków najważniejsze są osobiste doświadczenia dziecka. Stanowią one budulec, z którego dziecko tworzy pojęcia i umiejętności. Jeżeli doświadczenia są specjalnie dobrane, przyczyniają się także do rozwoju myślenia i hartowania dziecięcej odporności. Wszystko zaczyna się więc od doświadczeń. W trakcie ich przetwarzania dziecko musi mówić. Nazywanie przedmiotów i wykonywanych czynności sprzyja koncentracji uwagi i pomaga dziecku dostrzec to, co ważne. Na swój sposób ma ono czuć sens tego, co robi. Dziecięce wypowiedzi są także cenną wskazówka dla dorosłego: na ich podstawie może on stwierdzić, czy dziecko rozumuje we właściwym kierunku i czy uczy się tego, co trzeba.
Program edukacji matematycznej wg Edyty Gruszczyk - Kolczyńskiej i Ewy Zielińskiej obejmuje następujące kręgi tematyczne:
Orientacja przestrzenna, czyli kształtowanie umiejętności, które pozwolą dziecku dobrze orientować się w przestrzeni i swobodnie rozmawiać o tym, co się wokół niego znajduje. Umiejętności te przydadzą się w szkole na lekcjach matematyki i środowiska społeczno - przyrodniczego.
Rytmy traktowane jako sposób rozwijania umiejętności skupienia uwagi na prawidłowościach i korzystania z nich w różnych sytuacjach. Jest to ważne przy nabywaniu umiejętności liczenia oraz dla rozumienia sensu mierzenia.
Kształtowanie umiejętności liczenia, a także dodawania i odejmowania obejmuje proces począwszy od liczenia konkretnych przedmiotów, przez liczenie na palcach aż do rachowania w pamięci.
Wspomaganie rozwoju operacyjnego rozumowania. Celem jest tu dobre przygotowanie dziecka do rozumienia pojęcia liczby naturalnej, które jest przecież kształtowane na lekcjach matematyki w klasie pierwszej.
Rozwijanie umiejętności mierzenia długości w zakresie dostępnym sześciolatkom. Będzie to potrzebne w szkole, a także w życiu codziennym.
Klasyfikacja, czyli wspomaganie rozwoju czynności umysłowych potrzebnych dzieciom do tworzenia pojęć. Jest to dobre wprowadzenie dzieci do zadań o zbiorach i ich elementach.
Układanie i rozwiązywanie zadań arytmetycznych jest dalszym rozwijaniem umiejętności rachunkowych dzieci i stanowi przygotowanie ich do tego, co będą robiły na lekcjach matematyki w szkole.
Zapoznanie dzieci z wagą i sensem ważenia. Obejmuje także kształtowanie ważnych czynności umysłowych potrzebnych dzieciom do rozwiązywania zadań.
Mierzenie płynów - to ćwiczenia, które pomogą dzieciom zrozumieć, że np. wody jest tyle samo, chociaż po przelaniu wydaje się jej więcej lub mniej. Doświadczenia te ułatwią dziecku zrozumieć sens mierzenia i rozwiązywania zadań.
Intuicje geometryczne, czyli kształtowanie pojęć geometrycznych w umysłach sześciolatków.
Konstruowanie gier przez dzieci hartuje odporność emocjonalna i rozwija zdolność do wysiłku umysłowego. Jest to także dalsze ćwiczenie umiejętności rachunkowych dzieci.
Zapisywanie czynności matematycznych zgodnie z możliwościami sześciolatków stanowi bezpośrednie przygotowanie dzieci do tego, co będą robiły na lekcjach matematyki w szkole.
Każdy z tych dwunastu kręgów autorki omawiają w osobnym rozdziale „Dziecięcej matematyki”. Na początku każdego rozdziału przedstawione zostały prawidłowości psychologiczne, których przestrzeganie gwarantuje dobre samopoczucie dzieci podczas zajęć, oraz dobre rezultaty. Po takim wprowadzeniu opisane zostały ćwiczenia, gry i zabawy w trakcie których dziecko może opanować to, co określa dany krąg tematyczny. Są to sytuacje, w których dorosły realizuje edukację matematyczną z jednym dzieckiem. Na zakończenie każdego kręgu, w ostatnim podrozdziale, wyjaśniono, w jaki sposób można zaplanować i przeprowadzić takie zajęcia w przedszkolu.
Dwanaście wymienionych kręgów tematycznych trzeba, co wyraźnie podkreślają autorki, realizować w podanej kolejności. Uwzględnia ona bowiem nie tylko stopniowanie trudności, ale także prawidłowości rozwoju dziecka
W książce zamieszczone są również uwagi dotyczące częstotliwości, czasu trwania zajęć z dziećmi oraz niezbędnych pomocy.
W zakończeniu znajdziemy informacje na temat tego, co jeszcze jest ważne dla osiągnięcia szkolnych sukcesów, tzw. Kilka uwag poświęconych szkole podsuwających, co należy czynić, aby nie zaprzepaścić dziecięcych uzdolnień, żeby nie zmarnować tego, co dziecko już osiągnęło.
Ze względu na zawarte informacje uważam, że pozycja Edyty Gruszczyk - Kolczyńskiej i Ewy Zielińskiej godna jest uwagi i może się przyczynić do lepszej realizacji podjętego przez nas w tym roku szkolnym problemu zawartego w planie rocznym, jak również warto ją wykorzystać w kolejnych latach pracy z dziećmi.