Merkantylizm - prąd, ideologia, XVI w. - XVIII

Przyczyny:

• Wzrasta znaczenie warstwy kupieckiej (merkantylizm wyraża interesy ekonomiczne kupców, zajmuje się wyłącznie wymianą, sferą produkcji tyle o ile);

• Okres wielkich odkryć geograficznych, napływ kruszców do Europy;

• Przemiany myślowe - reformacja (postawa purytańska - życie oszczędne, ale pozwalające na gromadzenie bogactw, dóbr doczesnych);

• Rozwój gospodarczy - upowszechnienie się gospodarki towarowej, pra-początki rewolucji przemysłowej: wzrost zainteresowania problemami ekonomicznymi, jak zrobić ażeby powiększać bogactwo.

Merkantylizm posiada 3 charakterystyczne cechy:

1. doktryna, ideologia warstwy kupieckiej,

2. doktryna, ideologia państwa (wszelki interwencjonizm),

3. ideologia ekonomiczna epoki kolonializmu.

Merkantylizm - to ekonomia narodowa tj. w zależności od kraju był to inny, specyficzny pogląd np. merkantylizm niemiecki - kameralistyka, merkantylizm angielski itd.

Etapy rozwoju:

1. merkantylizm wczesny tzw. bulionizm;

2. merkantylizm późniejszy tzw. właściwy.

Merkantylizm był kierunkiem ekonomicznym, który jako pierwszy postawił „ostrą” tezę: WSZELKA WYMIANA JEST NIEEKWIWALENTA tj. korzyści odnoszone przez jedną stronę oznaczają stratę dla drugiej strony.

- państwo powinno troszczyć się o warunki wymiany, ażeby dany kraj uzyskiwał jak największe korzyści z tego tytułu

Dla merkantylistów bogactwo jest utożsamiane z zasobem kruszców.

Przyrost kruszców:

• wydobycie,

• handel zagraniczny

Dwie sfery wymiany:

• wewnętrzna - nie powodowała przyrostu bogactwa, tylko przemieszczanie się go między różnymi podmiotami. Państwo powinno tak działać, ażeby wymiana była w jak największym stopniu ekwiwalentna.

• Międzynarodowa - która w przypadku dodatniego salda bilansu handlu zagranicznego przynosi przyrost bogactwa. Państwo powinno tworzyć warunki wymiany jak najbardziej nieekwiwalentnej (oczywiście na korzyść kraju rodzimego).

Wnioski:

utożsamianie bogactwa z kruszcem

bardzo duża ingerencja państwa w życie gospodarcze, nawet społeczne

źródła bogactwa:

• wydobycie kruszcu,

• nieekwiwalentna wymiana (dodatni bilans w handlu zagranicznym)

Różnice	Bulionizm	M. właściwy
Miara bogactwa kraju	Zasób kruszcu	+ Sd bil. Handlu zagranicz.
Pojmowanie handlu zagran.	Maksymalizacja eksportu Minimalizacja importu	Maksymalizacja eksportu artykułów przetworzonych Minimalizacja importu artykułów przetworzonych (ale import surowców wskazany)
Zasób kruszców	Funkcja bierna (powinien on być w danym kraju)	Funkcja aktywna
Rola państwa	Typowa polityka administracyjna - restrykcyjna	Państwo powinno tworzyć warunki dla uzyskania jak największych korzyści z handlu zagranicznego

Bulionizm - jest twórcą ilościowej teorii pieniądza (równanie Fishera)

Napływ kruszcu do Europy spowodował zjawisko drastycznego wzrostu cen

Mun. Chil (Czajld) - wielcy kupcy, przedstawiciele merkantylizmu właściwego, angielskiego.

Poglądy Muna na bilans handlowy:

1. Polityka w zakresie handlu zagranicznego powinna mieć tzw. charakter aktywny, akcentuje tzw. aktywny bilans handlowy.

2. Dodatnie saldo bilansu handlu zagranicznego powinno być celem polityki gospodarczej, powinno być osiągane dzięki sprzedaży wyrobów przetworzonych, a nie surowców.

3. Taryfy celne powinny być elastycznie regulowane ze względu na możliwość odwetu ze strony drugiego państwa.

4. Mun jako pierwszy zauważył iż istotnym elementem wzrostu dodatniego salda bilansu handlu zagranicznego może być eksport usług.

5. Zadaniem państwa jest prowadzenie takich działań, aby kraj osiągnął jak najkorzystniejsze saldo bilansu handlowego.

6. Możliwość osiągania dodatniego salda bilansu handlowego wynika z industrializacji danego kraju.

Czajld:

1. W jeszcze większym stopniu podkreśla potrzebę otwartego handlu - wymiany, zwłaszcza obrotu kruszcami, bo widzi w tym możliwość stabilizacji cen.

2. Akcentuje znaczenie niskiej stopy % dla rozwoju gospodarczego kraju, owa niska stopa % mogłaby być uzyskana zarówno po przez administracyjne państwo, jak też po przez manewrowanie ilością pieniądza.

3. Czajld jest czołowym ideologiem polityki kolonializmu:

• kolonie handlują wyłącznie z metropolią

• kolonie dostarczają metropoliom surowce, a metropolie dostarczają koloniom wyroby przetworzone

• w koloniach nie rozwija się tych dziedzin wytwórczości, które stanowiłyby konkurencję z metropolią.

---