Hydrologia-nauka zajmująca się badaniem i opisywaniem wszystkich występujących wód. Zasoby wodne hydrosfery-wszystkie zasoby znajdujące się na danym obszarze ziemi i występujące tam stale bądź czasowo. Do zasobów wodnych zalicza się wodę występującą we wszystkich postaciach za wyjątkiem wody związanej chemicznie. Zasoby wodne dzieli się na dwie duże grupy: zasoby stałe(statyczne) i zasoby odnawialne (dynamiczne). Znajomość zasobów ma duże znaczenie, gdyż jest czynnikiem ograniczającym rozwój gospodarczy. Wody juwenilne-(1km3 na rok) wody chemiczne, przetworzone na wodę pitną z wybuchów gejzerów. Wody kosmiczne-(0,43 km3 na rok) powstają gdy do Ziemi dociera ładunek protonów , a łącząc się z tlenem powstaje woda. Naturalne jeziora 33mld m3, sztuczne zbiorniki 2,3; stawy rybne 0,6; rzeki przy normalnym stanie wody 1,3. Deficyt wody w Polce: Śląsk po Kraków, Dolny Śląsk, Szczecin, Lublin, Solina. Całkowita odnowa zasobów wodnych dla oceanów 3000lat, wód podziemnych 5000, lodowców 15000, wilgoci glebowej 1, rzeki i jeziora 3, cała hydrosfera 27000. Lodowiec jest wolno płynącą rzeką lodu, powstałego z przekształcenia pokładów wiecznego śniegu. Lawiny-przesunięcie mas śnieżnych z góry do dołu. Lawiny suche- uślizguje nowy śnieg po starej pokrywie śniegu ubitego. Lawiny: -osówy-całym frontem po zboczu; -rynnowe- poruszają się w określonych dolinach, korytarzach rzecznych, wąwozach. -skokowe- zaczynają jako osówy, ale potem trafiają na tereny o dużych spadkach, mają dużą siłę rażącą. Powstawanie lodowca, śnieg przetwarza się w firn(lód ziarnisty) z lekko żółtym odcieniem, po ciśnieniem przechodzi w lód lodowcowy ma lekko błękitny odcień, jeżeli grubość tego śniegu przekracza 15-20m zaczyna się poruszać, przemieszcza się 0,5m na dobę. Lodowcem nazywamy naturalną masę firnu i lodu cechujące się swoistym ruchem, powstałe drogą nagromadzenia i przeobrażenia opadów atmosferycznych. Granicę między obszarem zasilenia(firnu), a obszarem odpływu(jęzor lodowcowy) nazywamy linią firnu. Morena-Materiał skalny składający się z przemieszanych frakcji różnej wielkości, transportowanych i osadzanych przez lodowiec. Moreny powierzchniowe- materiał skalny transportowany przez lodowiec w jego powierzchniowej partii. W głębi lodowca tworzą się moreny wewnętrzne i dolne. Morena boczna-Materiał skalny transportowany przez lodowiec, przymarznięty do boków jęzora lodowcowego. Są największe. Gdy lodowiec dochodzi do jakiegoś miejsca tworzy się morena czołowa, zostaje ten materiał złożony w jednym miejscu. Typy lodowców: -kontynentalne(lądolody, Antarktyda, Grenlandia), górskie(zbocza gór i szczytów). Młaki- obszary zabagnione, pojawia tam, gdzie następuje zatamowanie swobodnego odpływu na powierzchni. Wyciek- w skałach, zawilgoceni powierzchni ziemi-wysięki. Średnia głębokość wszechoceanu 3704m. 50% oceanów zajmuje Pacyfik. 25%-Atlantycki. 21% Indyjski, 9% Arktyczny. Morze-stanowi wyodrębnioną część oceanu, zwykle przylegającą do kontynentu, oddzieloną od wód otwartych oceanicznych łańcuchami wysp, półwyspami lub podwodnymi progami utrudniającymi wymianę wód głębinowych. Podział ze względu na położenie(przybrzeżne(Północne, Japońskie) śródlądowe(Śródziemne, Bałtyckie) międzywyspowe(Karaibskie). Zatoka-to część większego basenu wodnego, głęboko wcinająca się w ląd, ograniczona półwyspami przylądkami. Cieśnina-nazywa się wąskie pasmo wody, które rozdziela lądy i łączy dwa baseny wodne. Abrazja brzegów, występuje w jeziorach naturalnych i sztucznych. Nie ma stałej linii brzegowej, w naturalnych są wahania wody. Zjawisko niekorzystne, powoduje spłycanie, zmniejszanie objętości jeziora.
Zjawiska lodowe w wodach powierzchniowych: 1)faza zamarzania-pojawiają się początkowe formy zjawisk lodowych,2)trwałe zlodowacenie,3)pękanie i spływ lodu. Lód brzegowy-oblodzenie występujące przy brzegach rzek, urządzeń wodnych. Rozwija się od brzegów koryta ku jego środkowi. Dzieli się na: pierwotny(cofa się w ciągu dnia), stały(na małych rzekach i jez), napływowy(w dużych rzekach i jez; na środku takiej rzeki tworzą się kry lodowe). Lód wgłębny(-część która zamarza wewnątrz wody. Lód napływowy- pojawia się ze środka wody. Śryż-kasza lodowa, która wypływa na powierzchnię. Lepa-powstaje ze śniegu leżącego na wodzie. Lód denny-tworzy się w miejscach gdzie woda płynie najwolniej. Na mulistych-lód wypływa do góry. Gdy jeziora są mineralne-skaliste lód osiada na skałach. W rzekach pokrywa lodowa wzrasta od dołu-dna, są też odcinki o szybkim przepływie gdzie woda nie zamarza. Lód w rzekach jest przewidywalny, gdy pokrywa śnieżna jest gruba to lód zaczyna odmarzać od dołu. Lód odwilżowy- mało wytrzymały, gdy pojawia się + temp. w zlewni, topi się, w rzekach jest więcej wody ponieważ odrywa się lód brzegowy. Następnie zaczyna pękać, kruszyć i tworzą się zatory lodowe. Pochód lodu(2-fazowy)-małe jeziora potrafią zamarzać w ciągu nocy. Poniżej -4 jest cienki, równy lód. Duże jeziora nawet przy słabym wietrze nie mogą zamarzać. Duże jeziora zamarzają po kilku tygodniach. Postacie lodu: lód wodny- szklisty, przezroczysty, powstaje z czystej, krystalizującej wody, potrafi wzrastać w ciągu doby, narasta od dołu. Lód wodno-śnieżny- woda wypływa z pod lodu i nasiąka śnieg i zamarza. Lód śniegowy- w czasie odwilży, śnieg topi się na powierzchni, ma budowę warstwową, przez zimę narasta, gdy topnieje zmienia swoją strukturę i jest bardzo niebezpieczny, jest gruby, ale ma inny skład i może nie utrzymać większego ciężaru. Falowanie w jeziorach powoduje szybsze topnienie lodu niż w rzece. Sposoby ochrony wód podziemnych: Ochrona ilościowa-nie należy czerpać jej zbyt dużo. Ochrona jakościowa-należy czerpać w takim stopniu aby w drenażu nie było zanieczyszczeń. Ochrona całkowita- obejmuje zasoby nieodnawialne. Częściowa-ochrona, tego co da się przewidzieć. Środki ochrony: 1)bierne-środki administracyjne, nakazy, zakazy. 2)czynno-przyrodniczo-techniczne, polega na tworzeniu barier między ogniskami zanieczyszczenia, a wodami podziemnymi. Miejsca połączeń wód podziemnych i powierzchniowych-źródła, wycieki. Źródło-samoczynny skoncentrowany wypływ wód podziemnych na powierzchnię. Klasyfikacja źródeł: a)ze względu na napięcie wód powierzchniowych: spływowe, podpływowe, lewarowe-pulsacyjnie. b)warunków geologicznych: warstwowe(z warstw wodonośnych, z utworów porowatych); szczelinowe(wyprowadzają wody z twardych skał; uskokowe; krasowe. C)Ze względu na morfologię terenu wyróżnia się źródła zboczowe, krawędziowe- u podstawy krawędzi morfologicznej, tarasowe wypływające u podnóża tarasów rzecznych, przykorytowe, korytowe, grzbietowe które wypływają na grzbietach wzgórz. D)ze względu na budowę skał: skalne(płyną ze skał); rumoszowe(wypływają z pokruszonych skał o dużych okruchach skalnych); zwietrzelinowe(gdy są bardzo pokruszone, o drobnych ziarnach); morenowe(z utworów morenowych); sandrowe(z piasków); osuwiskowe(z jęzorów osuwiskowych); deluwialne(drenujące deluwia). E)na właściwości fiz i chem:- temperatura(zimne, zwykłe, cieplice); chemiczne(zwykłe, słodkie; solankowe(dominujące, siarczanowe, szczawy, solanki); jony. F)z hydrologicznego pkt widzenia: stałe, okresowe(cykliczne). Termika wód podziemnych i źródeł: 1)strefa dobowych wahań temp. 2)strefa rocznych wahań temp 3)Wielowiekowa zmiana temp 4)Temp stałej.
Wody podziemne: wody infiltracyjne(bezpośrednio z opadów lub powierzchniowych zbiorników wodnych)wody kondensacyjne(powstałe w wyniku kondensacji pary wodnej w przypowierzchniowych warstwach gruntu)wody juwenilne(Powstają podczas ostatniego etapu krzepnięcia magmy wewnątrz Ziemi, w wyniku skraplania wytrącanej z niej pary wodnej)wody reliktowe(występujące na dużych głębokościach) wody metamorficzne(pochodzące z przekształceń chemicznych). W strefie aeracji występuje grunt powierzchnia i woda. W znajdującej się powyżej strefie saturacji grunt i woda, rozdziela je strefa zwierciadła wód podziemnych. Pierwsza strefa występowania areacji-para wodna przemieszcza się w przestrzeni. Woda związana chemicznie, nie jest dostępna dla roślin, nie uwzględniamy jej w zasobach wód. Woda związana fizycznie jest połączona z cząsteczkami gruntu siłami molekularnymi. Woda higroskopowa jest bardzo silnie związana z gruntem, jest to małej grubości warstwa, ma właściwości ciała stałego, nie porusza się, nie wykorzystywana przez rośliny. Warstwa zewnętrzna błonkowata, jest słabiej związana z gruntem, zamarza w temp poniżej 0, ma ograniczoną skłonność rozpuszczania. Woda kapilarna- występuje w gruncie dzięki zjawisku odsiąkania, ma zdolność ruchu od większej do mniejszej wilgotności. Aktywnie rozpuszcza sole mineralne wykorzystywane przez rośliny. Wolna woda grawitacyjna-zgodnie z grawitacją migruje w głąb profilu glebowego. Wody potamiczne(zasilają wody powierzchniowe i apotamiczne, które nie mają kontaktu ze środowiskiem. Ze względu na głębokość występowania dzielimy je na: przypowierzchniowe, gruntowe, wgłębne, głębinowe(całkowicie odizolowane od powierzchni ziemi, silnie zmineralizowane). A)Wody zaskórne-występują bardzo płytko pod powierzchnią ziemi, mocno zanieczyszczone, parują. B)oddzielone od powierzchni ziemi strefa aeracji, kształt zwierciadła tych wód naśladuje rzeźbę terenu. C)występuje w warstwach, przykrytych warstwą nieprzepuszczalną, ich zwierciadło jest napięte, pochodzą z nich wody artezyjskie i subartezyjskie. Okna hydrogeologiczne- zasilanie głębszych warstw, w których może występować zasilanie z innych warstw wyżej. Ze względu na rodzaj skał: wody warstwowe(wypełniają przestrzenie w skałach, tworzą warstwy wodonośne) szczelinowe(występują w starych spękanych skałach) Wody krasowe(występują w dużych przestrzeniach skał najczęściej wapiennych). Typy rozkładu zasolenia: 1)typ północny, najniższe zasolenie przy powierzchni, szybko wzrasta przy głębokości 2000m potem się stabilizuje 2)subarktyczny, w którym stabilizacja zasolenia zaczyna się ponad 1500 3)Umiarkowany, 600-800 zasolenie max, związane z przenikaniem wód polarnych 4)Równikowy, max zasolenia poniżej 100m 5)Tropikalny, obszary o najwyższym zasoleniu, występującym blisko powierzchni. Najwięcej przezroczystości mają oceany szafirowe(37m), niebieska woda(18), zielono niebieska(18), zielona(12), brunatna(2) Barwa szafirowa o najniższej produktywności(pustynia), morza niebieskie(mniej produktywne), zielone morza (produktywne), Największa przezroczystość- Morze Sargassowe(66,5m), Morze Białe(8m) najmniejsza. Zbiorniki- łączą one wiele funkcji: przeciwpowodziowa, energetyczna, nawodnieniowa, zaopatrzenie w wodę transport wodny, rybactwo. Zbiorniki retencyjne-magazynowanie wody, wyrównywanie przepływu rzecznego, zatrzymuje wyższe przepływy (retencjonowanie- zatrzymywanie wody). Kaskada zbiorników zaporowych- cofka danego zbiornika sięga do zapory górnego zbiornika. Zbiorniki zaporowe- powstają przez przegrodzenie dolin rzecznych, czasem obejmuje duże przepływowe jeziora. Zamulanie zbiorników wodnych. W strefie przejściowej- zbiera się gruby materiał. Zamulanie w normalnych warunkach zachodzi bardzo powoli.