Podmiotowy zakres prawa do informacji w świetle art. 61 Konstytucji
Art. 61 ust. 1 mówi nam, że podmiotem prawa do informacji jest każdy obywatel. Wydaje się, że zastosowanie cenzusu obywatelstwa nie ma tu na celu zawężenia grupy podmiotów tego prawa, służy raczej do racjonalnego przyznania go szerokiej grupie odbiorców, którzy faktycznie i sensownie mogą zrobić z niego użytek.
Przesłanki ograniczenia prawa do informacji w świetle art. 61 Konstytucji RP
Ust. 3 art. 61 dotyczy ewentualnego ograniczenia prawa do informacji. Do przesłanek takowego ograniczenia należą:
Ochrona wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych.
Ochrona porządku publicznego.
Ważny interes gospodarczy państwa.
Podmiotowy zakres prawa do informacji w świetle Ustawy o dostępie do informacji publicznej
Art. 2 ust. 1 ustawy zawiera stwierdzenie, iż prawo do informacji `przysługuje każdemu,' i to bez konieczności wykazania jakiegoś interesu prawnego lub faktycznego. Rozumiemy przez to, że przysługuje ono:
Osobom fizycznym - zarówno obywatelom polskim, jak i cudzoziemcom (osobom mającym zagraniczne obywatelstwo i apatrydom)
Osobom prawnym - np. stowarzyszeniom rejestrowym czy fundacjom
Jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej - np. stowarzyszeniom zwykłym
Organom władzy publicznej
Przedmiotowy zakres prawa do informacji w świetle Ustawy
Art. 3 Ustawy informuje nas, że:
„prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do:
1) uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego,
2) wglądu do dokumentów urzędowych,
3) dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów.
Ust. 2. Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych.”
Informacją publiczną jest każda informacja o sprawach publicznych.
Art. 6 Ustawy wskazuje pewien katalog przypadków, w których odpowiednie instytucje zobowiązane są do udzielenia nam informacji, ale nie jest to zbiór zamknięty, co pozwala nam domagać się udzielenia informacji również w przypadkach w ustawie niewskazanych.
Nie wolno zapominać, iż w ramach naszego prawa do uzyskiwania informacji publicznej, mamy prawo wglądu do dokumentów urzędowych, w tym dokumentów archiwalnych oraz, co niezwykle istotne, prawo wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów (np.: mamy prawo wstępu i przysłuchiwaniu sie obradom komisji edukacji i kultury rady gminy, która obradując nad uchwała budżetowa gminy przyznaje dotacje dla domu kultury prowadzonego przez działająca w gminie organizacje mniejszości narodowych lub etnicznych). Ustawa potwierdza również zasadę zawarta w Konstytucji RP, iż posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej są jawne i dostępne dla obywateli. Również posiedzenia organów pomocniczych są jawne i maja charakter dostępny dla osób niebędących członkami tego organu o ile stanowią tak odrębne akty prawne lub te organy same tak postanowią. Oznacza to, iż mamy np. prawo wstępu na posiedzenie rady dzielnicy (osiedla), które jest organem pomocniczym rady gminy, które opiniuje problem likwidacji przedszkola lub szkoły w danej dzielnicy, ale tylko, jeżeli uchwała rady gminy powołująca rade osiedla lub sama rada osiedla tak postanowi. Pamiętajmy również, że to organy, na których posiedzenia mamy prawo wstępu, zobowiązane są do zapewnienia warunków lokalowych i technicznych, w celu umożliwienia wstępu na te posiedzenia. W przypadku, gdy wstęp taki nie jest obiektywnie możliwy, organ nie może wykorzystując tę sytuację zapewnić dostęp jedynie wybranej części obywateli. Jeżeli podejmowane na posiedzeniu organu decyzje są niezwykle istotne dla danej społeczności lokalnej, ma ona prawo domagania sie od np. przewodniczącego rady gminy lub sejmiku województwa zapewnienia transmisji posiedzenia tak w radio, telewizji regionalnej jak i w Internecie.
Sposoby udostępniania informacji publicznej - art. 7
Zgodnie z art. 7 Ustawy o dostępie do informacji publicznej, dysponenci informacji zobowiązani są do udostępniania informacji na kilka sposobów:
I Publikowanie danych w Biuletynie Informacji Publicznej - art. 8
II Udostępnianie informacji publicznej na wniosek - art. 10 ust. 1, art. 13 i 14
III Udostępnianie informacji publicznej w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku - art. 10 ust. 2
IV Umożliwienie wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, oraz udostępnianie materiałów, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych dokumentujących te posiedzenia.
Zasada odpłatności za udzielanie informacji publicznej (art. 7 ust. 2 i art. 15)
Udzielanie informacji publicznej jest co do zasady bezpłatne. W przypadku, gdy udzielenie informacji w sposób wskazany we wniosku pociąga za sobą koszty wyższe niż standardowo przyjęte przy udzielaniu tego typu informacji, organ powiadamia nas w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku o wysokości kosztów. Informacje udostępnia się w terminie 14 dni od dnia powiadomienia nas o konieczności uiszczenia tej opłaty, chyba że sami zmodyfikujemy wniosek w taki sposób, że udzielenie nam informacji nie będzie pociągało za sobą dodatkowych kosztów.
Przesłanki ograniczenia prawa do informacji - art. 5 Ustawy
Art. 5 ust. 1 ustawy mówi, że prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych.
Art. 3 Ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych mówi, że
„Informacje niejawne mogą być udostępnione wyłącznie osobie dającej rękojmię zachowania tajemnicy, i tylko w zakresie niezbędnym do wykonywania przez nią pracy lub pełnienia służby na zajmowanym stanowisku albo innej zleconej pracy.”
Załącznik zawiera wyliczenie 62 rodzajów informacji prawnie chronionych.
Art. 5 ust. 2 mówi, że prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na:
Prywatność osoby fizycznej
Tajemnicę przedsiębiorcy