Budowa aktu normatywnego
1.tytuł aktu
2.przepisy merytoryczne
3.przepisy o zmianie przepisów obowiązujących (przepisy nowelizujące )
4.przepisy przejściowe i dostosowujące
5.przepisy końcowe ( przepisy uchylające, przepisy zawierzające postanowienie co do terminu wejścia w życie nowo ustanowionego aktu normatywnego)
Procedura ustawodawcza;
Wyróżniamy 4 etapy;
-inicjatywa ustawodawcza
-praca w Sejmie nad projektem ustaw
-praca w senacie nad ustawą
-podpisanie ustawy przez Prezydenta i jej ogłoszenie
I Etap. Inicjatywa ustawodawcza
Rada Ministrów
Prezydent RP
Senat
Komisje Sejmowe lub grupa 15 posłów
Co najmniej 100 tyś. Obywateli RP
II Etap. Praca w Sejmie nad projektem ustawy:
-sejm rozpatruje projekt w 3 czytaniach
-wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawowego w sejmie do czasu za kończenia drugiego czytania
-sejm uchwala ustawy zwykła większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby głosów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość.
III Etap. Praca w Senacie nad Ustawą:
Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może:
-przyjąć ustawę bez poprawek
-uchwalić (wprowadzić ) poprawki do tekstu ustawy
-uchwalić odrzucenie ustawy w całości ( odrzucić ustawę)
W przypadku sytuacji z punktu 1. - Marszałek Sejmu przekazuje uchwaloną ustawę do podpisania prezydentom RP.
W przypadku sytuacji z punktu 2 i 3 - rozpatrzenie przez Sejm uchwały Senatu.
Uchwałę Senatu odrzucającego ustawę lub poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeśli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głowów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,
Etap IV. Podpisanie ustawy przez Prezydenta i jej ogłoszenie.
Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia postanowienia jej przez Marszałka Sejmu. Obowiązek ten ma jednak charakter względny gdyż Prezydent może skorzystać z przysługujących mu procedur zakwestionowania ustawy:
-możliwość wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją
-możliwość przekazania ustawy wraz z umotywowanym wnioskiem do Sejmu celem ponownego rozpatrzenia (weto ustawodawcze) ustawa ponownie jest poddana pod głosowanie izby. Do jej uchwalenia wymagana jest kwalifikowana większość 3/5 głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Ustawę uznaną przez TK za zgodną z konstytucją lub ponownie uchwaloną przez Sejm. Prezydent zobowiązany jest podpisać w ciągu 7 dni. Ostatnią czynnością proceduralną prezydenta jest zarządzanie ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw. Ustawa z dnia 20 lipca 2000r o ogłoszeniu aktów normatywnych niektórych innych aktów prawnych.
-akty normatywne ogłasza się niezwłocznie.
ZASADA: akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia, chyba ze dany akt normatywny określa termin dłuższy.
Wyjątki:
-akty normatywne mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż 14 dni tylko w uzasadnionych przypadkach
-akty normatywne mogą Wejść w życie z dniem ogłoszenia danego akty jeśli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie.
PRZESTRZEGANIE PRAWA
Przestrzeganie prawa - oznacza świadomą realizację obowiązku (nakazu, zakazu)określonego w normie prawnej
Czynniki wpływające na przestrzeganie norm prawnych;
-z nawyku
-pod presją otoczenia
-aprobując postępowanie wyznaczone przez normę
-z obawy przed sankcją, jaka grozi za jej przekroczeni
Sankcja- dolegliwość przewidziana za niezrealizowanie jakieś normy prawnej
Teoria prawa najczęściej wyróżnia 3 rodzaje sankcji prawnej;
1. sankcja karna (represyjna, penalna) to sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych i polegająca na pozbawieniu osoby nieodpowiedzialnej za popełnienie przestępstwa dóbr osobistych lub majątkowych np. wolność majątku albo na umniejszaniu tych dóbr, gdy mamy sankcje karne to należy podzielić je na karę i środki karne
Przestępstwo- jest to czyn człowieka zabroniony przez ustawę jako zbrodnia lub występek pod groźbą kary. Bezprawny zawiniony o stopniu społecznej szkodliwością wyższym niż znikomym.
Wykroczenie nie jest przestępstwem
środki karne;
pozbawienie praw publicznych
zakaz prowadzenia pojazdów
2. Sankcja egzekucyjna -polega na przymuszeniu do wykonania przewidzianego prawem zachowania
3. Sankcja nieważności- polega na uznaniu za nieważną czynność prawną przeprowadzoną niezgodnie z obowiązującym prawem. Np. czynność prawna została dokonana bez zachowania formy zastrzeżonej przez prawo pod rygorem nieważności (przeniesienie własności nieruchomości bez formy aktu notarialnego)
Obowiązywanie prawa
Norma prawna ( przepis prawny, akt normatywny) obowiązuje wówczas wtedy gdy:
-została wprowadzona do systemu prawnego zgodnie z przyjętymi z nim regułami
-nie została zgodnie z regułami systemu prawnego wyeliminowana.
Wykładnia w znaczeniu pragmatycznym;
-proces ustalania znaczenia przepisu prawnego i apragmatyczny rezultat tego znaczenia.
System prawa- całokształt norm, prawnych obowiązujących w danym państwie powiązanych ze sobą treściowo i hierarchicznie.
Eliminowanie aktów normatywnych z systemu prawnego:
1.Akt normatywny (norma) - traci moc obowiązującą przez uchylenie go przez ten sam podmiot, który go ustanowił, w tej samej formie, w której nastąpiło stanowienie
2.Akt normatywny (norma)- traci moc obowiązującą przez uchylenie go przez podmiot inny niż ten który akt normatywny ustanowił, a wyposażony w kompetencję do uchylenia danego rodzaju
3. Akt wykonawczy traci moc w następstwie uchylenia albo zmiany treści przepisu upoważniającego na podstawie którego został wydany,
4. Akt normatywny traci moc obowiązującą z upływem czasu, na który został wydany
5. Akt normatywny (norma) traci moc obowiązująca w następstwie uznania go przez upoważniony podmiot za akt niekonstytucyjny (trybunał konstytucyjny ustawodawca negatywny)
Stosowanie prawa- jest to czynność konwencjonalna kompetencyjnych organów władzy publicznej, przez którą organ ten rozstrzyga jakąś sprawę indywidualną i konkretną czyniąc to na podstawie obowiązujących norm prawnych.
Etapy stosowania prawa
-ustalenie podstawy prawnej rozstrzygnięcia
-ustalenie stanu faktycznego
-dokonanie subsumcji
-wydanie decyzji i jej uzasadnienie
Sądowy typ stosowna prawa;
-sędzia (sąd) rozstrzygający sprawę jest przy podejmowaniu decyzji niezależny
-sędzia nie zainteresowany kierunkiem rozstrzygnięcia (bezstronność)
-decyzja stosowania prawa podejmowana jest w sytuacji, gdy należy ustalić stan prawny (np. przy podziale spadku ) postępowanie sądowe ma charakter kontradyktoryjny
*instancyjność postępowania
*decyzja stosowania prawa - orzeczenie sądowe
*związki z polityką - brak
Administracyjny typ stosowania prawa:
-organ administracyjny podporządkowany hierarchicznie i politycznie innemu organowi pozbawiony przymiotu niezawisłości
- podmiot stosujący prawo pozostaje wobec adresata decyzji w stosunku urzędnik- podmiot ubiegający się o decyzję administracyjną
-postępowanie administracyjne nie ma charakteru kontradyktoryjnego tj. organ podejmujący decyzję nie jest bezstronnym arbitrem przed którym toczy się spór
-decyzja stosowania prawa - akt administracyjny
-nadzór wewnętrzny (organy zwierzchnie) i zewnętrzny (sądownictwo administracyjne)
Wykładnia prawa;
Podział wykładni
-z uwagi na podmiot dokonujący wykładni;
Autentyczna, legalna, operatywna oraz doktrynalna (naukowa)
-z uwagi na sposób dokonywania wykładni;
Językowa, systemowa oraz funkcjonalna
-z uwagi na wynik (zakres) wykładni; literalna rozszerzająca albo zwężająca
Wykładnia prawa w znaczeniu:
-pragmatycznym - zespół czynności mający na celu ustalenie przepisów prawnych,
-apragmatycznym- rezultat tych ze czynności
Celem wykładni nie jest modyfikacja norm prawnych . Jej celem jest wydobywanie norm prawnych.
Podział wykładni ze względu na podmiot jej dokonujący:
- wykładnia autentyczna - to wykładnia przepisów prawnych dokonywania przez ten podmiot, który przepis ustanowił.
-wykładnia legalna - to wykładnia przepisów prawa wykonywana przez upoważniony do tego przepisami prawa organ państwowy.
-wykładnia operatywna - to wykładnia przepisów prawnych dokonywanych przez sądy i inne organy państwowe w toku rozpatrywania indywidualnych spraw (cywilnych, karnych, administracyjnych)
-wykładnia doktrynalna- to wykładnia przepisów prawnych dokonywana przez przedstawiciel nauki
Podział wykładni ze względu na sposób jej dokonywania;
1.wykładnia językowa- polega na interpretowaniu przepisów prawnych przy wykorzystywaniu reguł znaczeniowych oraz konstrukcyjnych języka prawnego i języka powszechnego.
2.wykładnia systemowa- polega na ustaleniu rzeczywistego znaczenia przepisów prawnych ze względu na ich usytuowania w systematyce wewnętrznej aktu normatywnego w całej gałęzi prawa, a także ze względu na zasady systemu prawa lub zasady danej gałęzi prawa
3.wykładnia funkcjonalna- prowadzi do ustalenia celu, jaki chciał osiągnąć racjonalny ustawodawca poprzez wprowadzenie określonej regulacji.
Dyrektywy wykładni językowej:
1.Nie wolno interpretować tekstu prawnego, aby pewne jego fragmenty okazały się zbędne (każdy fragment tekstu prawnego służy do wyrażenia normy postępowania)
2.Jeżeli w interpretowanym tekście prawnym występują definicje legalne jakiegoś wyrazu (wyrażenia)-ilekroć w tym tekście występuje nadać znaczenie wyrażone w definicji
3.Jeśli interpretowany tekst nie zawiera definicji legalnych określonego wyrazu (wyrażenia)należy temu wyrazowi (wyrażeniu) przypisać takie znaczenie jakie ma ono w języku powszechnym
4. W celu ustalenia znaczenia tego słowa języku powszechnym należy posłużyć się słownikiem języka polskiego
5.Jesli określone słowo występuje w interpretowanym tekście prawnym wiele razy, należy przyjąć, że prawodawca nadaje mu zawsze to samo znaczenie
6.Jeżeli w tekście prawnym występują odmienne wyrazy (wyrażenia) należy przyjąć, ze maja one odmienne znaczenia.
7. Jeżeli adresat normy jest wskazany np. słowem „człowiek” obywatel „student” bez żadnego bliższego określenia należy przyjąć, że chodzi o każdego człowieka każdego obywatela czy też każdego studenta.
8. Jeśli w przepisie prawnym nie wskazuje się okoliczności, jeśli dane zachowanie jest nakazane (zakazane) należy przyjąć ze dany czyn jest nakazany (zakazany) we wszelkich okolicznościach,
9. Jeśli w przepisie prawnym mówi się ze jakiś podmiot wydane akt normatywny (np. rozporządzenia) „w uzgodnieniu” z innym podmiotem, należy przyjąć, że oba oba te podmioty muszą dojść do porozumienia (konsensusu ) co do treści tego aktu.
10. Jeśli w przepisie prawnym mówi się że jakiś podmiot wykonuje czynności „po zasięgnięciu opinii” innego podmiotu, należy przyjąć, że pierwszy z nich ma obowiązek zasięgnięcia opinii, ale nie ma obowiązku jej uwzględniania.
Dyrektywy wykładni systemowej:
1. Wszystkie przepisy prawne powinny być interpretowane w sposób zgodny z zasadami prawa przede wszystkim z zasadami prawa konstytucyjnego
2. Interpretacja prawa polskiego (wewnętrznego) powinna być zgodna z normami prawa międzynarodowego i publicznego i prawa europejskiego
3.Nie wolno interpretować przepisów w sposób prowadzący do ich sprzeczności z innymi przepisami
4.Nie wolno interpretować prawa w sposób prowadzący do luk
5. Wyjątki od reguł ogólnych nie wolno interpretować rozszerzająco.
Istnieje zasada pierwszeństwa wykładni językowej, zaś wykładnie systemowe funkcjonalne mają charakter subsydiarny.
Rodzaje wykładni ze względu na wynik (zakres) wykładni:
-wykładnia literalna (ścisła)- przyjmujemy takie rozumienie przepisu, jakie wynika z wykładni językowej,
-wykładnia rozszerzająca -przyjmujemy szersze znacznie przepisu niż wynikałoby to z wykładni językowej (literalnej)
-wykładnia zwężająca- przyjmujemy węższe rozumienie przepisy niż wynikało by to z wykładni literalnej,
Kiedy istnieje możliwość odejścia rezultatu wykładni językowej?
-wykładnia językowa pozostaje w oczywistym konflikcie lub sprzeczności ze znaczeniem innych norm systemu, zwłaszcza wówczas, gdy są one hierarchicznie wyższe,
-wykładnia językowa prowadzi do rażąco niesprawiedliwych rozstrzygnięć lub pozostaje w oczywistej sprzeczności z powszechnie akceptowanymi normami moralnymi.
-wykładnia językowa prowadzi do absurdalnych z punktu widzenia społecznego konsekwencji.
Odpowiedzialność karna, cywilna, służbowa, parlamentarna, konstytucyjna,
Odpowiedzialność karna
-popełnienie czynu zabronionego przez ustawę karną obowiązującą w miejscu i czasie
-społeczna szkodliwość czynu nie może być znikoma
-osiągnięcie przez dokonującego czyn określonego minimalnego wieku - w prawie polskim 17 lat, choć są wyjątki od tej reguły
-odpowiedni stan zdrowia psychicznego i rozwoju psychicznego w momencie popełnienia czynu
-dokonując czynu konieczne jest posiadanie swobody wyboru zachowania
-działanie nie zostało podjęte w obronie koniecznej, stanie wyższej konieczności,
-jeśli odpowiedzialność dotyczy czynu pociągającego za sobą skutek to między działaniem a skutkiem musi istnieć związek przyczynowy
-czyn dokonany został w stanie winy
Odpowiedzialność cywilna
Wyróżniamy 3 podstawowe typy odpowiedzialności cywilnej:
1.odpowiedzialność deliktowa- odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez czyn niedozwolony
2.odpowiedzialność kontraktowa- to odpowiedzialność z tytułu niewykonywania lub nienależytego wykonywania obowiązku powstałego na podstawie czynności prawnej (np.umowy)
3.odpowiedzilność przyjęta w drodze umowy za szkodę powstała w wyniku zachowania określonej osoby lub zajścia jakiegoś zdarzenia.
Odpowiedzialność służbowa
Odpowiedzialność ponoszona przez pracowników wobec pracodawcy z powodu naruszenia obowiązków związanych z wykonywaniem czynności służbowych.
Odpowiedzialność parlamentarna
Ponosi rząd lub indywidualnie jego członkowie za polityczny kierunek sprawowania urzędu lub konkretne akty decyzji
-odpowiedzialność ponoszona przez Sejm
-wotum nieufności
Odpowiedzialność konstytucyjna
Odpowiedzialność najwyższych funkcjonariuszy państwowych
Delifikt konstytucyjny- czyn nie będący przestępstwem dokonany umyślnie lub nieumyślnie
i nie ruszający konstytucję lub ustawę w związku z zajmowanym stanowiskiem i w zakresie urzędowania.
Przestępstwo- czym człowieka zabroniony przez ustawę jako zbrodnię lub postępek oraz w stopniu społecznej szkodliwości wyższej niż znikomej.