opracowanie - Lejeune - Pakt autobiograficzny, filologia polska, TL


Literatura uzupełniająca - Lejeune `Pakt autobiograficzny'.

- definicja AUTOBIOGRAFII - retrospektywna opowieść prozą, gdzie rzeczywista osoba przedstawia swoje życie, akcentując swoje jednostkowe losy, a zwłaszcza dzieje swojej osobowości.

- definicja ta dotyczy elementów należących do CZTERECH RÓŻNYCH KATEGORII:

  1. FORMA JĘZYKOWA:

  1. opowieść,

  2. proza

  1. TEMAT: losy jednostki, dzieje osobowości

  2. SYTUACJA AUTORA: tożsamość autora (którego nazwisko odsyła do rzeczywistej osoby) z narratorem

  3. STATUS NARRATORA:

  1. tożsamość narratora z głównym bohaterem,

  2. retrospektywna wizja opowiadania.

- AUTOBIOGRAFIĄ jest każde dzieło, które spełnia łącznie warunki należące do owych czterech kategorii. Gatunki pokrewne ich NIE spełniają. Oto lista warunków niespełnionych zależnie od gatunku:

- pamiętniki (2),

- biografia (4a),

- powieść osobista (3),

- poemat autobiograficzny (1b),

- dziennik intymny (4b),

- autoportret lub esej (1a i 4b).

* zawsze spełnione muszą być 3 i 4a!

- tekst powinien być GŁÓWNIE opowiadaniem; wizja - głównie retrospektywna; temat - głównie życie jednostki.

- dla autobiografii NIEZBĘDNA jest tożsamość autora, narratora i głównego bohatera.

W JAKI SPOSÓB TEKST WYRAŻA TOŻSAMOŚĆ NARRATORA I POSTACI?!

- przejawia się ona najczęściej w użyciu gramatycznych form pierwszej osoby,

- chodzi o typ narracji, którą Genette nazywa autodiegetyczną (subiektywną), czyli taką w której narrator i główny bohater to ta sama osoba,

- Genette odnotowuje też, że w „pierwszoosobowym” opowiadaniu narrator nie musi być identyczny z głównym bohaterem i określa ten przypadek mianem narracji homodiegetycznej,

- możliwa jest także tożsamość narratora i głównego bohatera bez użycia form pierwszej osoby

- istnieją autobiografie, w których część tekstu mówi o głównym bohaterze w trzeciej osobie, a w pozostałych częściach pierwsza osoba utożsamia go z narratorem,

- można też pisać o swym życiu określając siebie zaimkiem „ty” (Michel Butor zastosował to w „Przemianach”),

- użycia trzeciej i drugiej osoby są rzadkie w autobiografii, ale świadczą o tym, że nie wolno mieszać problemów osoby gramatycznej z problemami tożsamości,

TOŻSAMOŚĆ

OSOBA GRAMATYCZNA

ja

ty

on

Narrator = główny bohater

autobiografia klasyczna (autodiegetyczna)

autobiografia w drugiej osobie

autobiografia w trzeciej osobie

Narrator # główny bohater

biografia w pierwszej osobie (relacja świadka - homodiegetyczna)

biografia skierowana do modela

biografia klasyczna (heterogdiegetyczna)

Uwagi do tabeli:

- „osoba gramatyczna” - formy uprzywilejowane na przestrzeni całego opowiadania, „ja” wymaga jakiegoś „ty” (czytelnika), lecz zazwyczaj jest on domyślny, i odwrotnie - „ty” zakłada jakieś „ja” (również domyślne); narracja trzecioosobowa dopuszcza wstawki narratorskie w pierwszej osobie.

- przykładem biografii kierowanej do modela może być mowa akademicka: adresatem jest tutaj osoba, której życie przedstawia się wobec audytorium będącego rzeczywistym odbiorcą. Podobnie w drugoosobowej autobiografii: gdyby ktoś ją napisał, czytelnik byłby rzeczywistym odbiorcą wypowiedzi kierowanej umownie do innego adresata (mnie samego w przeszłości).

JAK TOŻSAMOŚĆ AUTORA I NARRATORA - BOHATERA PRZEJAWIA SIĘ W OPOWIADANIU W „PIERWSZEJ OSOBIE”?!

- „Pierwszą osobę” określa kombinacja dwóch poziomów:

    1. Odniesienie: zaimki osobowe (ja/ty) zyskują aktualne odniesienie wyłącznie w wypowiedzi, w samym akcie jej wypowiadania. Nie istnieje pojęcie „ja” (Benveniste) - „ja” odnosi się każdorazowo do tego, który mówi i którego identyfikujemy na podstawie samego faktu, że mówi - tożsamość jest bezpośrednio oczywista, jest natychmiast postrzeżona i przyjęta przez odbiorcę jako fakt.

    2. Wypowiedź: zaimki pierwszoosobowe zaznaczają tożsamość podmiotu mówiącego i gramatycznego podmiotu wypowiedzi - relacja wypowiedziana w słowach, a więc oznajmienie, jak każde inne, któremu można dać wiarę lub nie.

Dwie odmiany sytuacji mówienia (wg Benveniste'a):

  1. Cytat - tekst w tekście, gdzie formy pierwszoosobowe w przytoczeniu odsyłają do sytuacji komunikacyjnej wskazywanej w tekście cytującym. W tekście pisanym - cudzysłowy, myślniki; w tekście mówionym - intonacja.

  2. Mówienie na odległość - rozmowa przez telefon, przez drzwi, w ciemnościach. Nie da się rozpoznać osoby mówiącej inaczej niż poprzez cechy jego głosu. W tej sytuacji możliwy jest dalszy dialog prowadzący do identyfikacji.

- autobiografia zakłada przede wszystkim afirmację tożsamości na poziomie aktu wypowiadania,

- powieść autobiograficzna obejmuje zarówno powieści osobiste (narrator tożsamy z bohaterem), jak i „bezosobiste” (bohater określany trzecioosobowo), a definicja dotyczy świata przedstawionego,

- odwzorowanie jest tu stopniowalne: postrzegane przez czytelnika „podobieństwo” między postacią i autorem może być oceniane jako mniejsze lub większe, NATOMIAST autobiografia nie dopuszcza stopniowania: mamy wszystko albo nic,

- tożsamość nazwiska (autora - narratora - bohatera). Pakt autobiograficzny polega na uznaniu wewnątrz tekstu tej tożsamości odsyłającej w końcu do nazwiska autora na okładce,

- formy paktu autobiograficznego mogą być różne, lecz wszystkie wyrażają zamiar respektowania własnego podpisu. Czytelnik może spierać się o podobieństwa, ale nigdy o tożsamość.

Do ustalenia tożsamości nazwiska autora, narratora i bohatera można dochodzić na dwa sposoby:

  1. Pośrednio - w odniesieniu do relacji autor - narrator, dzięki paktowi autobiograficznemu, przybierającemu jedną z dwóch form:

  1. użycie tytułu, który nie pozostawia wątpliwości, że pierwsza osoba odsyła do nazwiska autora (Dzieje mojego życia, Autobiografia itp.),

  2. w początkowej partii tekstu narrator formułuje swoje zobowiązania wobec czytelnika zachowując się tak, jakby był autorem i nie pozostawiając wątpliwości co do tego, że „ja” odsyła do nazwiska z okładki, chociaż nazwisko nie pojawia się w tekście.

  1. Bezpośrednio - kiedy w tekście narrator - bohater występuje pod takim samym nazwiskiem jak nazwisko autora na okładce.

Symetrycznie do paktu autobiograficznego istnieje pakt powieściowy, który charakteryzuje się dwiema właściwościami:

- jawne praktykowanie nieidentyczności (autor i postać nie mają tego samego nazwiska),

- poświadczenie fikcyjności (dzisiaj taką funkcję pełni na ogół podtytuł powieść).

Czyli ważne są dwa kryteria: RELACJA NAZWISKA AUTORA oraz RODZAJ PAKTU ZAWARTY PRZEZ AUTORA. Dla każdego z tych kryteriów są możliwe trzy sytuacje.

BOHATER:

1. ma inne nazwisko, niż autor,

2. nie ma nazwiska,

3. ma to samo nazwisko, co autor.

PAKT:

1. powieściowy,

2. brak paktu,

3. autobiograficzny.

(z dziewięciu, tylko siedem z nich jest dopuszczalnych w praktyce - niemożliwe jest występowanie identyczności nazwisk i paktu powieściowego oraz paktu autobiograficznego z różnymi nazwiskami).

Możliwe kombinacje:

  1. Nazwisko bohatera jest inne niż nazwisko autora - wyklucza możliwość autobiografii bez względu na fikcyjność utworu.

  2. Nazwisko bohatera = 0. Przypadek najbardziej złożony. Wszystko zależy od rodzaju paktu zawartego przez autora:

  1. Pakt powieściowy - (fikcyjność poświadczona an karcie tytułowej) opowiadanie autodiegetyczne (czyli takiej, w której narrator i główny bohater to ta sama osoba)jest przypisywany fikcyjnemu narratorowi.

  2. Pakt = 0. Bohater nie ma nazwiska, autor nie zawiera żadnego paktu, Anie autobiograficznego, ani powieściowego. Nieokreślenie jest całkowite.

  3. Pakt autobiograficzny - bohater nie ma nazwiska lecz autor we wstępnym pakcie zadeklarował wyraźnie swoją tożsamość narratorem.

  1. Nazwisko bohatera = nazwisko autora. Wyklucza to możliwość fikcji.

  1. Pakt = 0. Czytelnik konstatuje tożsamość autor-narrator-postać, choć nie została ona wyraźnie zadeklarowana.

  2. Pakt autobiograficzny ( najczęstszy) - nie jest zawierany na początku książki, ale jego elementy pojawiają się w tekście.

Autobiografia zachodzi wg autora tekstu w wypadkach 2c, 3a i 3b.

Teoretycznie bohater powieści, której powieściowość jest zadeklarowana nie może mieć tego samego nazwiska co autor. W praktyce nie da się wykazać żadnego rozwiązania.

W autobiografii o zadeklarowanej autobiograficzności bohater może mieć innego nazwiska niż autor. Jest to rzadkość., ponieważ czytelnik ma wątpliwości czy nie czyta powieści.

Autor anonimowy - autor autobiografii nie może być anonimowy. Jeśli nazwiska brak, wynika to ze specjalnych okoliczności (odnaleziony, niewydany, niepodpisany rękopis):

  1. W którymś z fragmentów narrator się przedstawia i poszukiwania pozwalają ustalić czy chodzi o osobę rzeczywistą i w konsekwencji o jej autobiografię

  2. Narrator-bohater nie ma nazwiska i wtedy tekst podpada pod kategorię 2b lub jest fikcją.

Tym co określa autobiografię jest umowa tożsamościowa przypieczętowana imieniem własnym.

Kryteria klasyfikacyjne:

a) autor i osoba - najgłębszym problemem autobiograficznym jest imię własne.

b) osoba i język - wypowiedź autobiograficzna nie odsyła do „ja” przekładającego się na serię imion własnych .

c) imię własne i własne ciało - nazwisko nie jest nigdy obojętne

Tożsamość ustala się w oparciu o autora, narratora i bohatera.

Występują różnice między powieścią autobiograficzną a autobiografią. Polegają na innej hierarchizacji stosunku podobieństwa i tożsamości

Obie są tekstami referencjalnymi. Tak samo jak teksty naukowe mają dostarczać informacji o rzeczywistości i poddawać się próbie weryfikacji

Model - fragment rzeczywistości, do którego wypowiedź ma być podobna.

Podobieństwo realizuje się w 2 poziomach :

1) oparty na kryterium dokładności (w trybie negatywnym i na poziomie szczegółów) - w odniesieniu do elementów opowiadania,

2) na kryterium wierności ( w trybie pozytywnym na poziomie całego tekstu) - w odniesieniu do całości.

Dokładność - dotyczy informacji, wierność - znaczenia;

Biografia:

  1. Autor i narrator pozostają czasem w stosunku tożsamości

  2. Może się zdarzyć, że nie zachodzi między nimi żadna relacja tożsamości.

  3. Narrator nigdy nie używa 1 osoby mówiąc o bohaterze biografii, który pozostaje kimś trzecim. Gdy tylko o nim mowa narracja przybiera 3.Osobową (heterodiegetyczną)

Autobiografia:

  1. Narracja osobista ( autodiegetyczna)

  2. Narrator który opowiada stare dzieje, jednocześnie wiedzie opowieść

  3. Narrator dla bohatera jest tym samym co autor dla modelu.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Lejeune Pakt autobiograficzny
Lejeune Pakt autobiograficzny
Mkołaja Doświadczńskiego przypadki - opracowanie ogólne i wstęp BN, Filologia Polska, Oświecenie i r
Public Relation - opracowane pytania na egzamin, FILOLOGIA POLSKA UWM, Public relation
Opracowanie Supermana w literaturze masowej, Filologia polska - studia (notatki, opracowania), refer
43. Lejeune - Pakt autobiograficzny, polonistyka, teoria literatury
opracowane zagadnienia na egzamin, filologia polska, Romantyzm
24. Wyka 3, Filologia Polska, Teoria literatury, TEORIA LITERATURY - OPRACOWANIE KONKRETNYCH TEKSTÓW
Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Krotkie opracowanie, Filologia Polska, Oświecenie i romantyzm,
TEKSTOLOGIA - zagadnienia, Filologia polska - studia (notatki, opracowania), zagadnienia i wykłady
Adam Mickiewicz - Pan Tadeusz (opracowanie Kazimierza Wyki), FILOLOGIA POLSKA - UMCS-, II ROK, Roman
48. Balcerzan, Filologia Polska, Teoria literatury, TEORIA LITERATURY - OPRACOWANIE KONKRETNYCH TEKS
32. Poulet, Filologia Polska, Teoria literatury, TEORIA LITERATURY - OPRACOWANIE KONKRETNYCH TEKSTÓW
51. Derrida, Filologia Polska, Teoria literatury, TEORIA LITERATURY - OPRACOWANIE KONKRETNYCH TEKSTÓ
Opracowanie Marii, Uczelnia, Filologia polska, II rok, semestr I, HLP - Romantyzm

więcej podobnych podstron