Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej nauczyciel jest obowiązany indywidualizować pracę z uczniem na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych, odpowiednio do jego potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych. Zasada ta dotyczy m.in. uczniów, którzy objęci są pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole - na podstawie ustaleń zawartych w opracowanym dla nich planie działań wspierających. Takimi uczniami powinni być ci z tzw. niższą niż przeciętna inteligencją. W skali Wechslera inteligencja niższa niż przeciętna mieści się w przedziale 70 - 84.

CZYM CHARAKTERYZUJE SIĘ UCZEŃ Z INTELIGENCJĄ NIŻSZA NIŻ PRZECIĘTNA?

Zasadniczą cechą, która charakteryzuje te dzieci jest słaby rozwój myślenia słowno-pojęciowego. Nie radzą sobie z wykonywaniem tych zadań szkolnych, które angażują proces myślenia logicznego. Szczególnie jest to widoczne na matematyce i innych przedmiotach ścisłych. Na języku polskim mają trudności z czytaniem ze zrozumieniem, wnioskowaniem, uzasadnianiem, interpretacją tekstu. Najlepiej radzą sobie z tymi treściami, które można opanować mechanicznie. Ze względu na wolne tempo uczenia się nie nadążają za pracą rówieśników. Ponadto charakteryzują się:

• trudnością w organizacji nowo nabytej wiedzy i integrowaniu jej z już posiadaną;

• trudnościami w generalizowaniu wiedzy i wykorzystaniu jej w różnych dziedzinach;

• słabą umiejętnością wyodrębniania cech istotnych od nieistotnych;

W literaturze pojawiają się różne dane dotyczące odsetka  tych dzieci w populacji. Najczęściej podawaną liczbą jest od 10% - 15%, czyli w przeciętnej klasie szkoły masowej znajduje się od 3 do 4 dzieci z inteligencją niższa niż przeciętna. Dzieci te stanowią niejednorodną grupę. Janusz Kostrzewski wyróżnia w niej pięć podgrup:

• Dzieci zaniedbane pedagogicznie. Dziecko wychowywane jest w niesprzyjających warunkach (ekonomicznych, emocjonalnych),  pozbawione jest bodźców stymulujących jego rozwój poznawczy. Konsekwencją takiej sytuacji jest osiąganie przez nie niskiego wyniku w testach inteligencji. Dzieci te mają jednak dobre tempo uczenia i dzięki odpowiednim oddziaływaniom dydaktyczno - wychowawczym szybko mogą nadrobić zaległości w rozwoju.

• Dzieci o poprawnym lecz powolnym przebiegu procesów poznawczych. Są to dzieci, które na wykonanie zadań potrzebują więcej czasu. Obowiązujący w badaniach inteligencji limit czasowy, który przekraczają obniża ich ogólny wynik w teście .

• Dzieci z parcjalnymi deficytami rozwoju psychoruchowego. W przypadku tych dzieci ogólny wynik w teście inteligencji zostaje obniżony z powodu deficytów parcjalnych np. funkcji słuchowo - językowych. Charakteryzuje je tzw. nieharmonijny rozwój umysłowy.

• Dzieci niepełnosprawne intelektualnie. Dzięki intensywnej stymulacji, dobrej pamięci mechanicznej niektóre dzieci mogą „sztucznie” osiągać w badaniu inteligencji lepszy wynik.

• Dzieci o istotnie niższym niż przeciętny poziomie inteligencji. Dzieci te we wszystkich skalach testu uzyskują wyniki na poziomie niższym niż przeciętny.

JAK POMÓC UCZNIOM Z INTELIGENCJĄ NIŻSZA NIŻ PRZECIĘTNA?

Praca z tymi uczniami powinna koncentrować się nie tylko na wspomaganiu ich zdolności poznawczych, ale także na wsparciu  rozwoju emocjonalnego, społecznego. Nie mogą czuć się w klasie gorsze, wyśmiewane przez rówieśników. NIE MOŻNA POZWOLIĆ ZAGUBIĆ SIĘ TYM DZIECIOM W KLASIE.

Rodzice także powinni im udzielać wsparcia emocjonalnego, akceptować dziecko takim jakie ono jest. Niejednokrotnie trudno im się pogodzić z problemami jakie one stwarzają. W domu jednak dziecko musi czuć się bezpiecznie i akceptowane. Praca wychowawcza z uczniem, nie może ograniczać się tylko do pracy z nim samym, koniecznie należy zaangażować rodziców dziecka. Pokazać, nauczyć i pokierować, jak mają pomagać swojemu dziecku. Pomoc rodzinie jest niezbędna i priorytetowa.

 DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ:

-wspieranie mocnych stron, udzielanie wsparcia emocjonalnego,

-przydzielanie zadań, które jest w stanie wykonać (stwarzanie poczucia sukcesu), częste nagradzanie wysiłku ucznia w czasie pracy lekcyjnej,

-cierpliwe wyjaśnianie poleceń, pomaganie dodatkowymi pytaniami (o prostej konstrukcji),

-dzielenie materiału na mniejsze partie, formułowanie krótkich, prostych pytań,

-nagradzanie wysiłku, jaki uczeń wkłada w wykonanie zadania,

- dzielenie materiału na mniejsze partie, wyznaczenie czasu na ich opanowanie i odpytanie,

- wydłużenie czasu na odpowiedź, przeczytanie lektury, pozwolenie na korzystanie z audiobooków,

- odwoływanie się do sytuacji znanych z życia codziennego,

- zezwalanie na dokończenie w domu niektórych prac wykonywanych na zajęciach,

- kontrolować na bieżąco pracę ucznia w szkole, częściej sprawdzać zeszyty, ćwiczeniówki.

Propozycja dostosowania wymagań z poszczególnych przedmiotów:

JĘZYKI OBCE

Symptomy trudności :

• trudności z prawidłową wymową, w zapamiętywaniu i/lub odtwarzaniu treści, słówek,

• trudności w swobodnym wypowiadaniu się na określony temat,

• trudności w poprawnym czytaniu i pisaniu,

• problemy z gramatyką.

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• zmniejszanie ilości słówek do zapamiętania,

• pozostawianie większej ilości czasu na ich przyswojenie,

• odpytywanie po uprzedzeniu - kiedy i z czego dokładnie uczeń będzie pytany,

• wypowiadanie się na określony temat ograniczyć do kilku krótkich, prostych zdań.

JĘZYK POLSKI

Symptomy trudności

• trudności w czytaniu i pisaniu i w rozumieniu czytanych treści,

• trudności w samodzielnym wypowiadaniu się, formułowaniu wniosków i sądów,

• ubogie słownictwo, wadliwa struktura gramatyczna wypowiedzi ustnych i pisemnych,

• słabsza sprawność manualna,

• trudności z selekcją i wychwyceniem myśli przewodniej w długich tekstach.

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych :

• zmniejszanie ilości, stopnia trudności i obszerności zadań,

• dzielenie materiału na mniejsze partie, wyznaczanie czasu na ich opanowanie,

• wydłużanie czasu na odpowiedź, przeczytanie lektury,

• odwoływanie się do znanych sytuacji z życia codziennego,

• częste podchodzenie do ucznia w trakcie samodzielnej pracy w celu udzielania dodatkowej pomocy, wyjaśnień,

• zajęcia w ramach zespołu dydaktyczno-wyrównawczego, gdzie szczególnie u młodszych dzieci należy oprócz wyjaśniania bieżących zagadnień programowych usprawniać funkcje poznawcze,

• zezwolić na dokończenie w domu niektórych prac wykonywanych na lekcjach,

• dyktanda przeprowadzać indywidualnie w wolniejszym tempie.

MATEMATYKA, FIZYKA, CHEMIA

Symptomy trudności :

• trudności z wykonywaniem bardziej złożonych działań

• trudność z pamięciowym przyswajaniem i/lub odtwarzaniem z pamięci wyuczonych treści ( np. tabliczka mnożenia, skomplikowane wzory, układy równań )

• problem z rozumieniem treści zadań

• potrzeba większej ilości czasu na zrozumienie i wykonanie zadania

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych:

• częste odwoływanie się do konkretu ( np. graficzne przedstawianie treści zadań ),

• podawanie poleceń w prostszej formie ( dzielenie złożonych treści na proste, bardziej zrozumiałe części ),

• wydłużanie czasu na wykonanie zadania,

• podchodzenie do dziecka w trakcie samodzielnej pracy w razie potrzeby udzielenie pomocy, wyjaśnień, mobilizowanie do wysiłku i ukończenia zadania,

• zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w stanie samodzielnie wykonać.

GEOGRAFIA, BIOLOGIA, HISTORIA

Symptomy trudności

• trudność w selekcji i wybraniu najważniejszych treści ( tendencja do pamięciowego uczenia się wszystkiego po kolei ), nieumiejętność przekrojowego wiązania faktów,

• problem z zapamiętywaniem dat, nazwisk, nazw, miejscowości;

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• w związku z dużym problemem w selekcji i wyborze najważniejszych informacji z danego tematu można wypisać kilka podstawowych pytań, na które uczeń powinien znaleźć odpowiedź czytając dany materiał ( przy odpytywaniu prosić o udzielenie na nie odpowiedzi ). Podobnie postępować przy powtórkach.

• pozostawianie większej ilości czasu na przygotowanie się z danego materiału
  ( dzielenie go na małe części, wyznaczanie czasu na jego zapamiętanie ).

MUZYKA, WYCHOWANIE FIZYCZNE, PLASTYKA, TECHNIKA

Symptomy trudności:

• niezborność ruchowa i trudności w wykonywaniu niektórych ćwiczeń ( potrzeba dłuższego treningu, aby opanować dane ćwiczenie, rzucanie do celu itp. )

• trudności w zrozumieniu zasad i reguł różnych gier;

• obniżony poziom prac plastycznych i technicznych ( słabsza własna inwencja twórcza, wyobraźnia );

• trudność w zapisywaniu i odczytywaniu nut.

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych:

• zapewnienie większej ilości ćwiczeń, aby uczeń opanował daną sprawność ( w razie potrzeby zwolnienie z wykonania ćwiczeń przerastających jego możliwości ruchowe),

• wielokrotne tłumaczenie i wyjaśnianie zasad i reguł gier sportowych,

• podpowiadanie tematu pracy plastycznej czy technicznej, częste podchodzenie do ucznia, ukierunkowywanie w działaniu,

• pozwalanie na korzystanie ze śpiewników, wzorów, zapisów nutowych,

• liberalne ocenianie wytworów artystycznych ucznia,

• w ocenianiu zwracanie większej uwagi na wysiłek włożony w wykonanie zadania, niż ostateczny efekt pracy.

---