ASTMA OSKRZELOWA - ASTHMA BRONCHIALE

♠ Przewlekła choroba, u podstaw której leży nadmierna reaktywność oskrzeli na różnorodne bodźce (nadmierna skłonność do zwężania się oskrzeli pod wpływem różnych bodźców w stężeniach, które są obojętne dla osób zdrowych),

♠ Astmę oskrzelową cechują odwracalne napady zwężenia światła oskrzeli, którym towarzyszy uczucie duszności głównie wydechowej, i świsty w klatce piersiowej.

♠ ograniczony przepływ powietrza przez drogi oddechowe zachodzi na skutek ostrego skurczu oskrzeli, obrzęku ściany oskrzeli, tworzenia się czopów ślyzowych i przebudowy ściany oskrzeli.

♠ Przyczyną AO są przewlekłe procesy zapalne dróg oddechowych,

♠ choroba trwa wiele lat, upośledza sprawność organizmu,

♠ w okresie między napadami nie stwierdza się żadnych odchyleń od stanu prawidłowego.

POSTACIE KLINICZNE:

• Astma zewnątrzpochodna - atopowa (czynniki wyzwalające - alergeny wziewne),

• Astma wewnątrzpochodna - trudno ustalić czynnik wyzwalający - (zakażenia bakteryjne, wirusowe oskrzeli),

• Astma indukowana przez kwas acetylosalicylowy,

• Astma zawodowa (czynnik związany z pracą),

• Astma wysiłkowa (skurcz oskrzeli indukowany wysiłkiem),

OBJAWY Astmy oskrzelowej:

• Napad duszności: może trwać od kilku minut do kilku godzin,

♠ występuje nagle,

♠ często w nocy lub nad ranem,

♠ rozpoczyna się uczuciem ucisku lub ściskania w klatce piersiowej, przechodzi w duszność, zwykle wydechową,

• Męczący kaszel z odpluwaniem niewielkiej ilości lepkiej wydzieliny,

• Często towarzyszący duszności lęk.

OBJAWY dodatkowe:

• Sinica, trudności w mówieniu,

• Tachykardia,

• Wdechowe ustawienia klatki piersiowej,

• Praca dodatkowych mięśni oddechowych,

• Zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych,

• Zaburzenia świadomości.

STAN ASTMATYCZNY - To przedłużający się - mimo leczenia - ponad 24 godziny napad astmy oskrzelowej.

MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ NAD CHORYM Z ASTMĄ OSKRZELOWĄ

Problem zdrowotny I

Stan zagrożenia życia z powodu wystąpienia stanu astmatycznego.

Cel pielęgnowania:

• Wczesna identyfikacja objawów,

• Zniesienie skurczu oskrzeli i przerwanie ataku astmy,

• Zapobieganie, ewentualnie wyrównanie hipoksemii (obniżenie ciśnienia cząsteczkowego tlenu we krwi) i hiperkapnii (podwyższone ciśnienie parcjalne CO₂ we krwi), ,

• Zapobieganie ponownym atakom astmy.

Plan pielęgnowania:

• Umieszczenie chorego w OIOM,

• Wysokie ułożenie chorego z pochyleniem do przodu,

• Tlenoterapia 4-6 l/min (przez maskę typu Venturi lub cewnik donosowi),

• Zabezpieczenie dostępu do żyły (założenie venflonu),

• Farmakoterapia wg zleceń lekarskich:

♠ beta₂ mimetyki szybko działające (przez nebulizator) np. Salbutamol, Atrovent,

♠ w razie potrzeby podanie dożylnie Aminofiliny,

♠ antybiotyki w przypadku podejrzenia zakażenia oskrzelowego, po pobraniu plwociny do badania bakteriologicznego,

♠ leki przeciwhistaminowe np. Calcium w niektórych sytuacjach,

♠ kortykosterydy w uzasadnionych sytuacjach (gdy ww leki nie przynoszą poprawy, napad astmy tak ciężki, że zagraża życiu, w stanie astmatycznym),

np. Hydrocortison i.v. lub Hydrocortison, Enkorton doustnie.

♠ ciągła obserwacja stanu pacjenta:

• Tętna, oddechu, CTK, świadomości, zabarwienia skóry, zachowania, temperatury ciała,

• Kontrola saturacji - pulsoksymetria,

• Kontrola gazometrii,

• W razie potrzeby intubacja i wentylacja mechaniczna.

Problem zdrowotny II

Nagła duszność wywołana ostrym skurczem oskrzeli, obrzękiem ściany oskrzeli oraz powstawaniem czopów śluzowych.

Cel pielęgnowania:

Zmniejszenie i zniesienie duszności, ułatwienie oddychania, zniesienie skurczu oskrzeli.

Plan pielęgnowania:

• Ocena stopnia ciężkości ataku duszności,

• Zaprzestanie wysiłku fizycznego,

• Wysokie ułożenie chorego z pochyleniem do przodu,

• Zachowanie i zapewnienie spokoju,

• pouczenie chorego aby nabierał mało powietrza do oddychania i oddychał płytko,

• Farmakoterapia wg zleceń lekarskich:

♠ beta₂ mimetyki szybko działające (dwa wziewy) np. Salbutamol, Atrovent, po ok. 20 minutach dawkę można powtórzyć,

♠w przypadku braku poprawy przyjąć zlecone wcześniej przez lekarza glikokortykosteroidy,

♠ pilnie powiadomić lekarza,

♠w razie ciężkiego napadu astmy wezwać pogotowie,

• Zabezpieczenie dostępu do żyły (założenie venflonu),

• Tlenoterapia 4-6 l/min (przez maskę typu Venturi lub cewnik donosowi),

♠ ciągła obserwacja stanu pacjenta:

• Tętna, oddechu, CTK, świadomości, zabarwienia skóry, zachowania, temperatury ciała,

• Kontrola saturacji - pulsoksymetria,

• Kontrola gazometrii,

Problem zdrowotny III

Lęk, niepokój o życie wywołany atakiem astmy oskrzelowej.

Cel pielęgnowania:

Zmniejszenie lęku i niepokoju chorego oraz zapewnienie poczucia bezpieczeństwa psychicznego.

Plan pielęgnowania:

• Obecność przy chorym, utrzymanie kontaktu werbalnego i pozawerbalnego z pacjentem, zapewnienie wsparcia emocjonalnego,

• Zachowanie spokoju w kontakcie z chorym, eliminacja z otoczenia chorego bodźców budzących niepokój chorego,

• Okazywanie choremu postawy terapeutycznej - zrozumienia, cierpliwości, życzliwości, zainteresowania jego problemami, gotowość do udzielania pomocy,

• Uzasadnianie choremu konieczności, celu i sposobu wykonywanych działań leczniczych, udzielanie wyczerpujących informacji,

• Zachęcanie pacjenta do współdziałania w procesie leczenia i pielęgnowania,

• Umożliwienie kontaktu z lekarzem, rodziną i bliskimi,

• Udzielenie pomocy w zaspokojeniu potrzeb chorego.

Problem zdrowotny IV

Zaleganie wydzieliny w drogach oddechowych z powodu stanu zapalnego oskrzeli i trudności z jej odksztuszaniem.

Cel pielęgnowania:

Ułatwienie odksztuszania i ewakuacji zalegającej wydzieliny.

Plan pielęgnowania:

• Pomoc choremu w odksztuszaniu wydzieliny,

• Podanie ciepłych płynów do picia,

• Zastosowanie drenażu złożeniowego (na boku, z uniesieniem bioder nieco wyżej w stosunku do tułowia - wydzielina automatycznie przesuwa się do gardła),

• Oklepywanie pleców,

• Obserwacja i ocena odksztuszanej wydzieliny,

• Utrzymanie optymalnego mikrokroklimatu w sali chorych,

• Utrzymanie higieny chorego i otoczenia w czasie kaszlu,

• Zapewnienie choremu płynów do płukania jamy ustnej po kaszlu,

• Towarzyszenie choremu, udzielanie wsparcia,

Problem zdrowotny V

Niepokój chorego spowodowany możliwością ponownego wystąpienia ataku astmy.

Cel pielęgnowania:

Zmniejszenie niepokoju i zapobieganie napadom astmy.

Plan pielęgnowania:

♠ wyjaśnienie choremu przyczyn i mechanizmu występowania ataku, oraz zasad postępowania w czasie i po ataku astmy,

♠ przygotowanie chorego do samokontroli w chorobie:

• Wykrycie i eliminowanie z otoczenia alergenu (unikanie kontaktu z czynnikami wyzwalającymi nasilenie dolegliwości),

• Obserwacja objawów choroby i okoliczności im towarzyszących,

• Codzienne wykonywanie pomiaru PEF (szczytowy przepływ wydechowy) z użyciem PEF-metrów (pikflometrów),

• Dokumentowanie wyników pomiaru PEF,

• Stosowanie leków przeciwastmatycznych w sposób zalecony przez lekarza:

▲ leki p/zapalne - glikokortykosterydy - wziewne np. Budesonit, , Pulmicort, Fixotide (działania niepożądane: nakadzenia grzybicze jamy ustnej - pleśniawki, suchość w jamie ustnej, kaszel - zaleca się stosowanie leków przed jedzeniem i płukanie jamy ustnej.

▲ leki rozszerzające oskrzela:

1. betamimetyki długodziałające (Opis, Foradil, Serevent),

2. doustne preparaty aminofiliny o przedłużonym działaniu,

▲odczulanie swoiste (eliminacja alergenu z otoczenia, oraz podawanie przez wiele lat w małych ilościach roztworu alergenu, aby organizm się przyzwyczaił i przestał reagować),

▲odczulanie nieswoiste (leczenie bodźcowe) w okresie remisji choroby (szczepionki Delbeta, Panodina),

▲ leki ułatwiające ewakuację zalegającej wydzieliny,

• systematyczna gimnastyka oddechowa.

Problem zdrowotny VI

Niepokój pacjenta przed wypisem do domu, spowodowany brakiem wiedzy i umiejętności w zakresie samoopieki w astmie oskrzelowej.

Cel pielęgnowania:

Przygotowanie chorego do samoopieki w chorobie, eliminacja niepokoju.

Plan opieki:

• rozpoznanie i określenie potrzeb edukacyjnych pacjenta i/lub rodziny,

• określenie warunków i możliwości pacjenta i/lub rodziny do realizacji samoopieki w warunkach domowych,

• we współpracy z chorym i/lub rodziną ustalenie zakresu, planu, metod i środków do realizacji edukacji zdrowotnej,

• prowadzenie poradnictwa w zakresie:

▲ istoty, przyczyn i objawów choroby,

▲ zasad leczenia w sytuacji ataku duszności i leczenie przewlekłe,

▲ nauka stosowania leków wziewnych (pokaz i ćwiczenia),

▲ przygotowanie chorego do samokontroli:

• nauczenie chorego i/lub rodziny obsługi pikflometrów,

• wykonywania oznaczeń PEF,

• prowadzenie zeszytu samokontroli i dokumentowanie wyników pomiaru,

• samoocena i ocena przebiegu choroby na podstawie wyników PEF,

• nauczenie chorego wykonywania ćwiczeń oddechowych, kontroli oddechu, oddychania przeponowego, drenażu,

• ocena przygotowania chorego do samoopieki.

ZALECENIA DLA OSÓB UCZULONYCH NA PLEŚNIE:

1. Wystrzegać się zimnych pomieszczeń.

2. Mieszkanie często wietrzyć, utrzymywać ciepłe i suche, zapewnić dobrą wentylację.

3. Nie suszyć bielizny w mieszkaniu.

4. Zlikwidować pojemniki nawilżające.

5. Nie trzymać w mieszkaniu mokrych ścierek.

6. Nie spożywać pokarmów pleśniejących oraz tych, w których mogą występować pleśnie (suche owoce, grzyby, niektóre gatunki sera, wina, piwa, inne).

7. Stosować filtry przeciwpyłowe do samochodów zapobiegające przedostawanie się pyłków do wnętrza samochodów.

8. Unikać jazdy na rowerze, motocyklu.

9. Jadąc autobusem, samochodem nie otwierać okien.

10. Na wolnym powietrzu nie stykać się ze stertami liści, drewna, nie przebywać w głębokim zacienionym lesie (szczególnie jesienią), w dużej gęstwinie roślin, nie wybierać się na wieś w okresie żniw (w tym czasie w powietrzu występuje duża ilośc zarodników pleśni).

11. Dbać, aby trawa w ogrodzie była krótko przycięta, skoszoną trawę należy natychmiast zebrać i usunąć z otoczenia.

12. Wywozić opadłe liście.

13. osoba uczulona nie powinna: kosić, brać udziału w żniwach, w pracy w ogrodach, szklarniach.

14. Usunąć z mieszkania kwiaty doniczkowe.

ZALECENIA DLA OSÓB UCZULONYCH NA ROZTOCZE:

1. W mieszkaniu usunąć potencjalne miejsca rozwoju roztoczy:

• Wykładzinę podłogową (zastąpić parkietem lub zmywalnym tworzywem sztucznym),

• Z sypialni usunąć wyściełane meble, ciężkie zasłony, firany, dywany.

• Zrezygnować z poduszek i kodry z puchu, pierza, wełny (zastąpić z materiałów syntetycznych).

• Stosować nieprzepuszczalne dla roztoczy pokrycia na poduszki i materace,

Utrzymywać w sypialni temperaturę 18^o C, wilgotność nie przekraczającą 50%.

Z sypialni usunąć szafę na ubrania,

Z mieszkania usunąć wszystkie zwierzęta.

Zapewnić częste odkurzanie mieszkania (zaleca się, aby odkurzacz wyposażony był w specjalny filtr, uniemożliwiający wydostawanie się z niego drobin pyłu - Rainbown, Wodnik), wycieranie mebli z kurzu przy pomocy wilgotnej ściereczki,

Nie zamiatać, nie trzepać.

Przychodzić do domu 6-7 godzin po sprzątaniu,

Często wietrzyć mieszkanie.

Stosować filtry powietrza.

Stosować środki niszczące roztocze - ACAROSAN.

Sprawdzać stężenie roztoczy - ACAREX.

ZALECENIA DLA OSÓB UCZULONYCH NA PYŁKI

1. Nie opuszczać mieszkania i nie otwierać okien:

• W dzień suchy, pogodny, ciepły z wiatrem o średnim natężeniu,

• W pierwszych kilkunastu minutach, w których pojawił się deszcz (spłukuje pyłki z wyższych warstw powietrza do warstwy przyziemnej),

• W okresie wysokiego stężenia pyłków w atmosferze (kierować się lokalnymi komunikatami dla alergików),

• W czasie mgły.

2. Zrezygnować z przebywania na łąkach, polach, uczestnictwa w sianokosach, żniwach.

3. Wychodząc z domu należy założyć okulary, po powrocie: zmyć okulary, spłukać ciało, włosy, zmienić odzież, nos wypłukać solą fizjologiczną,

4. Zamykać okna w czasie dnia, zwłaszcza nad ranem,

5. Urlop planować nad dużymi akwenami lub wysoko w górach najlepiej w okresie, gdy nie pyli roślina, na którą pacjent jest uczulony.

OKLEPYWANIE KLATKI PIERSIOWEJ

Zabieg wykonuje się od podstawy do szczytu płuca lub równomiernie jędną lub dwoma rękami ułożonymi jak do czerpania wody.

Przeciwwskazania do oklepywania klatki piersiowej:

• Zawał serca,

• Ostra niewydolność serca,

• Ciężkie zaburzenia rytmu serca,

• Tętniak aorty,

• Ból w obrębie klatki piersiowej o nieznanej etiologii,

• Zatorowość płucna,

• Płyn w jamie opłucnej,

• Odma opłucnowa,

• Nowotwór w obrębie klatki piersiowej,

• Złamania żeber,

• Złamania kręgów.

Techniki efektywnego kaszlu:

• Podwójne odkaszlnięcie,

• Kaszel kontrolowany,

• Kaszel wzmacniany,

• Intensywny wydech,

• Odkaszlnięcie połączone z intensywnym wydechem.

Wibracja klatki piersiowej: (zastosowanie aparatów wibracyjnych, generujących drgania o częstotliwości 1000/min.)

Sprężynowanie klatki piersiowej:

- zabieg polega na uciśnięciu dolnej części klatki piersiowej w czasie wydechu i nagłym zwolnieniu ucisku w momencie rozpoczęcia wdechu.

Ćwiczenia kontrolowanego oddychania:

• Oddychanie przez zasznurowane usta,

• Trening mięśni oddechowych;

▲ oddychanie z oporowym wdechem,

▲ oddychanie przeponowe - przepona pracuje czynnie w fazie wdechu i biernie podczas wydechu. (w fazie wdechu chory unosi czynnie brzuch, ograniczając równocześnie ruchomość klatki piersiowej; w fazie wydechu - chory wciąga aktywnie brzuch.

Zalety prawidłowego wykonywania oddychania przeponowego:

• Zmniejsza pracę oddechową,

• Optymalizuje pracę mięśni międzyżebrowych,

• Zmniejsza duszność,

• Poprawia tolerancję wysiłku.

▲ czynny wydech (czynny skurcz mięśni brzucha w fazie wydechu zwiększa ciśnienie śródbrzusze, co poprawia warunki skurczu przepony).

Zaleganie wydzieliny w drzewie oskrzelowym:

Zabiegi udrażniające drzewo oskrzelowe:

1. Drenaż ułożeniowy:

1. statyczny (pozycje złożeniowe) - zalecany łączny czas wynosi 45-60 min 2-3 razy dziennie, lub 30 min 4-5 razy dziennie , rozpoczynając od 15-20 min.

Pozycja Trendelenburga - odwrócona oś bioder powyżej osi barków - chory nie powinien pozostawać w tej pozycji dłużej niż 30 min, rozpoczynając od 10-15 min.

P/wskazania do renażu w pozycji Trendelenburga: udar mózgu, podejrzenie krwawienia śródczaszkowego, tętniak aorty, świeży zawał serca, ciężkie zaburzenia rytmu serca, wodobrzusze, nadciśnienie tętnicze.

b) dynamiczny (rrytmiczne, czynne zmiany tułowia) wykonywany w pozycji siedzącej, polega na rytmicznych zmianach pozycji tułowia, co kilkadziesiąt sekund, połączonych z jednoczesnym wykonywaniem innych zabiegów wspomagających oczyszczanie drzewa oskrzelowego.

---