WZORY Wilgotność nasion w=[W/(M+W)]*100% W-masa wody, M-sucha masa nasion. Masa nasion po suszeniu M1=[Mo(100-w0) / 100-w1] Mo-masa nasion przed suszeniem, w0-wilgotność nasion przed suszeniem, w1-wilgotność nasion po suszeniu. Czystość nasion c=[M-(Z1+Z2) / M]*100% M-masa próbki, Z1-nasiona innych roślin, Z2-zanieczyszczenia org i nieorganiczne. Masa 1000 nasion T=[m/L]*1000 m-masa nasion czystych, L-liczba nasion w próbce lub wariancja=[n*(Ex2)-(Ex)2] / [n(n-1)] n-liczba powtórzeń, powtórzeń-masa każdego powtórzenia, odchylenie standardowe(s)=(pierwiastek z wariancji), współ zmienności=s/x * 100% x-średnia masa 1000 nasion, MTN=x*10. wartość użytkowa partii nasion u=[c*k]/100 c-czystość, czystość-zdolność kiełkowania. Ilość wysiewu I=obsada*MTN / c*k. 1CEL I ZADANIA NASIENNICTWA NASIONOZNAWSTWO- morfologia, anatomia, biologia nasion. Nasiennictwo-dyscyplina naukowa i działalność praktyczna, obejmująca całokształt wiedzy dotyczącej zagadnień hodowli roślin, wytwarzanie materiału siewnego roślin, przygotowania go do siewu, przechowywania i obrotu. *ocena i rejestracja odmian, *rejonizacja odmian,* reprodukcja materiału siewnego, *kwalifikacja mat siew, *uszlachetnianie. Zakres nasiennictwa: *obrót materiału siewnego, *przechowalnictwo, *marketing, *agrotechnika(technologie produkcji),* organizacja przemysłu nasiennego,* działalność naukowa. Zadania pośredniczenie pomiędzy hodowlą a produkcją roślinną, polega na rozmnażaniu odmian uzyskanych przez hodowców i przekazywanie do celów rolniczych nasion wysokowartościowych. ZWIĄZKI Z HODOWLĄ I PRAKTYKĄ nasiennictwo jest głównym czynnikiem wdrażania postępu biologicznego decydującego o rozwoju produkcji roślinnej w rolnictwie. Celem hodowli twórczej jest wyhodowanie nowej odmiany, która jest rejestrowana COBORU. Związki z hodowlą: jest głównym czynnikiem wdrażania postępu biologicznego 2. WYDARZENIA ZWIAZANE Z ROZWOJEM POLSKIEGO NASIENNICTWA: ETAP I . 1876- Stacja Kontroli Nasion w Żabikowie koło Poznania, nastepnie w Sobieszczynie i Dublanach w 1880 zostaje utworzona przy Warszawskim Muzeum Przemysłu i Rolnictwa Stacja Oceny Nasion opracowała ona metodykę oceny nasion, wydała Normy Doboru nasion oraz wprowadziła plombowanie worków z nasionami koniczyny uznanymi za wolne od kanianki. Powstanie Selekcji nasiennej przy Centralnym Towarzystwie Rolniczym w Warszawie, wprowadzenie doświadczeń porównawczych ze wszystkimi roslinami uprawnymi. W roku 1938 następuje ukonczenie etapu I. ETAP II nastepuje pełne pokrycie potrzeb rynku nasiennego w Polsce, dokonanie pierwszej kwalifikacji materiału siewnego w oparciu o opracowane wczesniej przepisy, wykształcenie systemu nasiennego typowo samorządny który składał się z prywtnych firm handlowo - nasiennych i nasiennych zrzeszonych w Związek Hodowców Roślin i Wytwórców Nasion. 1946 powołano Państwowe zakłady Hodowli Roślin. 1951 powstaje Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Centralny Zarząd hodowli Roślin, Centralny Zarząd Obrotu Nasionami. 1954 powstaje Centralna Stacja Oceny Odmian w Słupi Wielkiej ( od 1965 Soboru) Instytut Nasiennictwa we wszystkich województwach. ETAP III 1991 powstaje Agencja Własności Rolnej i Skarbu Państwa- AWRSP oddziała w-wa przejmuje mienie 52 Przedsiębiorstw Hodowli roślin i tworzy 38 spółek handlowo- nasiennych w których znajduje się 8 spólek strategicznych prowadzących hodowle nasienną roslin rolniczych. Trzy spółki stategiczne dla roślin warzywnych i ogrodniczych, reszta firm jest o małym potencjale. Firmy z kapitałem prywatnym. 1995-2000 nowelizacja ustaw nasiennych ( dostosowanie do przepisów Unii Europejskiej). 3INSTYTUCJE: COBORU- Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, z siedzibą w Słupi Wielkiej, państwowa jednostka organizacyjna podległa Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Główne zadania to: prowadzenie rejestru odmian, ochrona wyłącznego prawa do odmiany, urzędowe badania odmian, upowszechnianie wiedzy o odmianach. sprawdza czy w różnych rejonach kraju nowa odmiana będzie dawała 40% zwyżki plonu. Ocena ta trwa trzy lata. Jeżeli jest pozytywna wprowadza się nową odmianę. PIORiN- dokonywanie oceny i kontroli mat siew oznaczonego za kwalifikowany, ustalanie stopni kwalifikacji importowanego mat siew, wydawanie zezwoleń na: wytwarzanie mat szkółkarskiego; opracowuje z jednostkami naukowymi metody i oceny kontroli mat siew, opracowuje na podstawie COBORU wykaz odmian, ustalanie wzorów świadectw dla mat siew, inicjowanie szkoleń, prowadzenie rejestrów, publikowanie informacji o produkcji mat siew. WIORiN- dokonywanie oceny i kontroli mat siew oznaczonego za kwalifikowany, ustalanie stopni kwalifikacji importowanego mat siew, wydawanie zezwoleń na: wytwarzanie mat szkółkarskiego; opracowuje z jednostkami naukowymi metody i oceny kontroli mat siew, opracowuje na podstawie COBORU wykaz odmian, ustalanie wzorów świadectw dla mat siew, inicjowanie szkoleń, prowadzenie rejestrów, publikowanie informacji o produkcji mat siew. Stacje Oceny Nasion(SON)- w Wesołej, Poznaniu, Krakowie posiadają akredytację ISTA. SON w poznaniu- specjalistyczna analiza zawartości kwasów erukowych i glukozylanów w nasionach. SON w Warszawie i Krakowie- ocena zdrowotności nasion. SOSZ-stacja oceny sadzeniaków ziemniaka. SDOO Stacja Doświadczalna oceny odmian. * SON stacja oceny nasion: sprawdza czystosc matriełu, siew, energie i zdolnosc kiełkowania, poślad, wilgotność ilość nasion obcych MTN. Ustala się tu ilosc wysiewu i wydaje świadectwo kwalifikacji materiału siewnego. FIRMY HODOWLANO- NASIENNE: Polskie firmy :* Hodowla Roślin Szelejewo Sp zoo:- PIAST Hodowla Roślin Łagiewniki (gr. pastewno-zbożowa );* Poznańska *Hodowli Roślin w Tulcach (gr. pastewno-zbożowa) *Kutnowska Hodowla Buraka Cukrowego w Kutnie (gr. burakowa) *Pomorska Mazowiecka Hodowla Ziemniaka w Strzechecinie (gr. ziemniaczana) *Przedsiębiorstwo Hodowlano-Nasienne w Lublinie4AKTUALNY STAN HODOWLI I NASIENNICTWA: liczba hodowli: pszenica oz 9, pszenica j 3, jęcz oz 5, jęcz j 5, żyto 4, owies 4, pszenżyto 2, ziemniak 9, burak 3, groch 7, bobik 4. Odmiany roślin uprawnym w rejestrze COBORU 2000: rolnicze 926 72%, warzywne 1196 40%, sadownicze 273 90%. Struktura własnościowa odmian w kraju w rejestrze odmian: zboża 92%, kukurydza 26%, ziemniaki 88%, burak cuk 29%, strączkowe 97%, motylkowate drobnonasienne 73%, trawy 76%, rzepak oz 41%. Powierzchnia upraw nasiennych 1999r -100tyś ha, powierzchnia kwalifikowanych plantacji ziemniaka 2000r-7,9tyś ha. ZAGROŻENIA POLSIEJ HODOWLI ROŚLIN NASIENNYCH niekorzystna struktura agralna gospodarstw -trudna sytuacja ekonomiczna '-bardzo niski popyt na kwalifikowany mat. Siewny, -sytuacja polskiego rolnictwa powoduje, że cena mat. siewnego niewiele przewyższa cenę mat. konsumpcyjnego, -mała sprzedaż i niska cena mat siewnego powoduje, że wpływy firm hodowlano-nasiennych w niewielkim stopniu pokrywają koszty hodowli. Ograniczenie nakładów na hodowlę- brak nowych odmian, -trudna sytuacja kadrowa(brak specjalistów) , -brak wystarczającego zaplecza badawczego do wprowadzenia nowoczesnych metod hodowlanych-biotechnologii, -niektóre firmy nasienne wola importować mat siewny (często słabszej jakości) niż organizować produkcję w kraju. 5OCENA I REJESTRACJA ODMIAN: Odmiana rolna- jest to jednostka użytkowa wyodrębniona w trakcie procesu hodowlanego z najniższej jednostki systematycznej” Rejestrowi Odmian Uprawnych” podlegają te rośliny które mają odpowiednie znaczenie w gospodarce narodowej. Zarejestrowanych odmian jest obecnie 300, w tym 122 rolniczych, 178 ogrodniczych. 28 gat. Rejestruje się pod warunkiem zbadania ich odrębności , wyrównania, trwałości(OWT) i Warunki rejestracji odmiany- odmianę wpisuje się do rejestru pod warunkiem że jest ona odrębna, wyrównana i trwała(OWT) jeśli gatunek podlega badaniu WGO (wartości gospodarczej odmian, w Polsce badania urzędowe prowadzi COBORU.) a ponadto hodowca odmiany prowadzi hodowlę zachowawczą i posiada materiał siewny do badań urzędowych oraz nadał jej nazwę. OWT(odrębna, wyrównana, trwała); badania polegają na sprawdzeniu czy odmiana jest odrębna(istotnie różniąca się od innych odmian) wyrównana(mająca rośliny wystarczająco podobne charakterystycznymi dla niej właściwościami) trwała(jej charakterystyczne właściwości nie zmieniają się w następnych pokoleniach. Badania OWT i WGO zaczynają się w okresie wegetacji i trwają 3 lata. Ocena WGO odbywa się równocześnie z oceną OWT. Zwraca się uwagę na: plon, wyrównanie ziarna, porażenie chorobami, MTN mrozoodporność, długośc okresu wegetacyjnego, cechy morfologiczbe roślin, wyleganie. Decyzję o wpisaniu do rejestru podejmuje dyrektor COBORU. Hodowca otrzymuje świadectwo wpisania odmiany do rejestru. Na podstawie doświadczeń można opracować Listy Odmian Rekomendowanych, zalecanych do uprawy. POREJESTROWE DOŚWIADCZALNICTWO ROLNICZE: Podstawę PDO ma stanowić sieć regionalnych doświadczeń odmianowo- czynnikowych, prowadzonych w celu poszerzenia informacji o wartości gospodarczej i użytkowej odmian ważnych gatunków roślin i tworzonych na ich podstawie List Odmian Rekomendowanych. - sieć PDOtworzona jest na bazie istniejącej sieci doświadczalnej i kadr COBORU we współpracy z terenowymi jednostkami naukowymi i doświadczalnymi, służbami dydaktycznymi, firmami, badaniami nasiennymi, producentami i użytkownikami odmian. KORZYSCI Z PDO bardziej efektywne wykorzystanie postępu biologicznego w rolnictwie;- ułatwienie rolnikom trafnego wyboru odmian do określonych warunków gospodarowania i przetwórstwa; -ochrona przed nieuczciwą konkurencją na rynku nasiennym i nadmiernym wpływem odmian mniej wartościowych. 6OCHRONA ODMIAN: hodowla roślin- działalność zmierzająca do wytworzenia i zachowania odmian roślin uprawnych obejmująca: hodowle zachowawczą mającą na celu zachowanie charakterystycznych właściwości oraz wyrównania i trwałości wytworzonych odmian. Hodowca odmiany: osoba która wyhodowała lub odkryła odmianę jak również jest to pracocadwą osoby która wychodowała lub odkryła odmianę lub jest prawnym nastepna wymienionych osób. Twórca odmiany: osoba fizyczna która na podstawie umowy o prace lub innej umowy wyhodowała lub odkryła odmianę. Odmiana chroniona: jest to odmiana do której hodowca posiada wyłaczne prawo do odmiany i do zarobkowego z niej korzystania. WYŁĄCZNE PRAWO: * odnosi się do odmian wszystkich rodzajów i gatunków * przyznawane jest na wniosek hodowcy odmiany przez dyrektora COBORU * przyznaje się jeśli odmiana jest nowa, odrębna, wyrównana, trwała oraz posiada nazwę- rozpoczyna się od dnia jego przyznania * trwała 25 lat ( dla winorośli i drzew 30) prawo hodowcy do ochrony i zarobkowego Korzystania z odmiany, obejmujące: prowadzenie hodowli zachowawczej tej odmiany, wytwarzanie i rozmnażanie materiału siewnego, sprzedaż i wszelka inną formę zbywania materiału siewnego, eksport i import materiału siewnego, przechowywanie do celów wyzej wymienionych, przygotowanie materiału siewnego do obrotu. Uzyskane przez hodowce wyłączne prawo daje mu wyłącznośc na dysponowanie materiałem siewnym odmian WYŁĄCZNE PRAWO NIE DOTYCZY: materiału siewnego i ze zbioru przeznaczonego do celów doświadczalnych na własne niezarobkowe potrzeby, do trozenia nowych odmian ( w ograniczonym zakresie). OPŁATA HODOWLANA: jest częścia wpływów finansowych hodowcy uzyskanych ze sprzedaży kwalifikowanego lub standaryzowanego materiału siewnego. Opłate tą uiszczają przedsiebiorcy wprowadzający kwalifikowany materiał do obrotu wynosi on 8-10% wartości sprzedanego materiału. .PRZEMYSŁ NASIENNY jest to dział produkcji materialnej opartej o podział pracy zajmujący się wytwarzaniem materiału siewnego. Ustalonym efektem działalności przemysłu nasiennego są nasiona. Tworzą go firmy produkcyjne, instytucje kontrolne oraz firmy i instytucje usługowe. Bezpośrednio w produkcje i jej zagospodarowanie są zaangażowane firmy: naukowo- nasienne- wyłącznie hodowlane(rzadko) nasienne, handlowe i firmy nasienne. Funkcją kontrolną dla sektora, określającą jakość produkcji, sprawuje w Europie inspekcje nasienne oraz instytucje zajmujące się oceną odmian i coraz częściej organizacje samorządowe grupujące hodowców i producentów nasion. Ich rola zdecydowanie rośnie w ostatnich latach w związku z generalną tendencją wycofania się rządów z bezpośredniego regulowania produkcji rolnej. Funkcje usługowe spełniają różnego rodzaju instytucje bankowe. Pod względem własnościowym przemysł nasienny tworzą organizacje i instytucje o charakterze publicznym (inspekcje nasienne, ocena odmian, uniwersytety finansowe).Przyjmuje wartość światowego materiału siewnego w 50mld US $, można stwierdzic ze 90% tejwartości wytwarza sektor prywatny a 10% sektor publiczny. MATERIAŁU SIEWNEGO: rozpoczyna się od materiału wytworzonego przez hodowcę lub dostawcę danego gatunku lub odmiany i stanowi jedno lub kilka jego rozmnożeń, dla odmiany mieszańcowej wytwarzanie tego materiału obejmuje wytwarzanie składników mieszańca oraz ich krzyżowanie. Przy wytwarzaniu materiału siewnego należy zapewnić w szczególności:*utrzymanie tożsamości i czystości odmianowej, *ochrona przed porażeniem chorobami i szkodnikami roślin przenoszonymi przez materiał siewny,* uzyskanie materiału siewnego o odpowiedniej jakości( zdolność kiełkowania, czystość i wielkość odmianowej).Kategorie i stopnie kwalifikacji materiału siewnego: Elitarny: przedbazowy PBIII(przekreślone), PBII(Przekreślone), bazowy B. Kwalifikowany: Pierwszego rozmnożenia CI, DrugiegoC2, Trzeciego CIII. Standard ST, handlowy H. Ocenę materiału siewnego dokonuje z kilkoma wyjątkami WIORIN. RODZAJE MATERIAŁU SIEWNEGO materiał siewny -oznacza rośliny lub ich części przeznaczone do siewu, sadzenia, szczepienia, okulizacji lub innego sposobu rozmnożenia roślin, w tym z zastosowaniem metod biotechnologii. nasiona kwalifikowane - Materiał siewny kwalifikowany jest wytwarzany w hodowli zachowawczej lub pochodzi ze specjalnie prowadzonych plantacji rozmnożeniowych i przy właściwym przebiegu produkcji i rzetelnym nadzorze jest materiałem pełnowartościowym o stwierdzonej tożsamości odmianowej przez upoważnioną jednostkę. W obrębie materiału siewnego kwalifikowanego wyróżnia się stopnie kwalifikacji, które odpowiadają kolejnym rozmnożeniom materiału hodowcy. Przykładowo dla roślin rolniczych są to: a)materiał hodowcy - MM; b)przedbazowy — PB, bazowy: dla odmian ustalonych - B, dla komponentów rodzicielskich odmian mieszańcowych - Ro, Rm; c) materiał kwalifikowany: dla odmian ustalonych: pierwsze rozmnożenie - Kl, drugie rozmnożenie - K2, dla odmian mieszańcowych - Fl. Materiał siewny standardowy (St) od kwalifikowanego różni się tym, że tożsamość odmiany stwierdza jej hodowca, a nie Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Dotyczy on tylko roślin warzywnych i jest odpowiednikiem ostatniego stopnia kwalifikacji, a więc nie podlega dalszej reprodukcji. Określenie materiał siewny handlowy obejmuje nasiona, przy których sprzedaży jest gwarantowana tylko jakość cech ocenianych laboratoryjnie. Materiał siewny handlowy pochodzi z plantacji nie nadzorowanych połowo (lub może pochodzić z plantacji zdyskwalifikowanej) i może się okazać nie-pełnowartościowy. Ocena materiału siewnego: ( w zależności od gat. I kategorii roślin)ocena polowa- polega na sprawdzeniu, czy plantacje nasienne odpowiadają wymaganiom obowiązującym przy wytwarzaniu m.s. lub czy m.s. odpowiada określonym wymaganiom jakościowym. ocene tożsamości odmianowej -polegającą na spr., na każdym etapie wegetacji rośliny czy cechy odmian pozostały niezmienione w procesie rozmnażania, w celu potwierdzenia tożsamości i czystości odmianowej poszczególnych partii m.s.;ocenę cech zewnętrznych- polega na sprawdzeniu cech materiału s. w zakresie określonych wymagań.Ocena laboratoryjna-polgającą na sprawdzeniu jakości m.s REPRODUKCJA MATERIAŁU SIEWNEGO: stopnie kwalifikacji są uzależnione od współczynnika rozmnażania - stosunek przebranego plonu do ilości wysiewu. Zboża 18-30, pszenica 14-45, groch 5-25, bobik 7-15, burak cuk 60-400, rzepak 200-800, ziemniak 3-15, Kon czer 4-40, kukurydza 200-800, życica trwała 25-60. Współczynnik ten decyduje o długości cyklu reprodukcyjnego. Pełny cykl rozmnożeń SE, E, O, I odsiew, OKW o niskim (zboża, motylkowate grubonasienne, część drobnonasienna inkarnatka, Kon biała, czerw, seradela, len). Ziemniak SE, E, O, K1. A1 (A2), K1. B, K1. C. Skrócony cykl rozmnażania Eh, O (I odes, OKW) rzepak część motylkowatych drobnonasiennych komonica, lucerna, buraki o wysokim współczynniku rozmnażania. RM materiał rodzicielski mateczny RO mater rodzicielski ojcowski. Najwyższe stopnie kwalifikacji robią normy hodowców nasion. Reprodukują SE, Eh robią to najlepiej i mają największy zysk. Mają kontrolę. Wiele materiałów E i O robią gosp nasienne na zasadzie licznej licencji z firmami hodowców nasion. Najniższe stopnie OKW robią rolnicy w gospodarstwach na zasadzie kontraktacji z różnymi firmami. 9WSPÓŁCZYNNIK ROZMNAŻANIA NASION stosunek plonu nasion netto z jednostki powierzchni do masy wysianej na tę powierzchnię. W praktyce określa ile hektarów można obsiać mat siew zebranym z jednego ha. Wsp jest względnie stały w obrębie warunków klimatyczno-glebowych danego gospodarstwa.Pomocnym w plonowaniu produkcji nasiennej a jednocześnie jej intensywności jest współczynnik rozmnażania. WSPÓŁCZYNNIK OBSADZENIA służy do oceny efektów produkcji nasiennej roślin dwuletnich, wyraża go stosunek powierzchni zajętej do produkcji sadzonek w pierwszym roku wegetacji, do powierzchni obsadzonej tymi sadzonkami(wysadkami) w drugim roku wegetacji.Efekty produkcj nasiennej roślin dwuletnich ocenia się dodatkowo przez współczynnik obsadzenia. 10. MATERIAŁ SIEWNY JAKO ŚRODEK PRODUKCJI dobry mat siewny to podstawowy warunek uzyskania wysokich plonów roślin uprawnych. Najobfitsze nawożenie oraz staranna uprawa nie dadzą pożądanych wyników jeżeli mat siew będzie złej jakości.Tylko nasiona właściwie dobranej odmiany, zdrowe dorodne o wysokiej czystości i zdolności kiełkowania mogą dać silne plony roślin. Mat siewny można więc uznać za podstawowy środek produkcji w rolnictwie. Nasiona jako mat siew o wysokie wartości genetycznej i siewnej mogą być przedmiotem handlu lub wytwarzane na własne potrzeby. Niektórych gatunków roślin rolniczych (kukurydza buraki) rolnik sam nie jest w stanie wytworzyć, kupuje je i wymienia co roku. Dla takich gat jak zboża, ziemniaki motylkowe nie zachodzi konieczność co rocznego kupowania i wymianymateriału siewnego. Rolnik może wykonywać wymiany co 2-3 lata i może sobie sam prowadzić reprodukcje. Ponieważ materiał kwalifikowany daje zwykle przyrosty plonów które wysoko przekraczają nakłady poniesione na jego zakup, nasiona kwalifikowane są tanim środkiem produkcji. 11PRZYCZYNY I KONSEKWENCJE WYRADZANIA MAT SIEW nieodwracalne, niekorzystne zmiany pierwotnych właściwości odmiany przejawia się pogorszeniem plonu i jego wartości. Przyczyny: naturalne krzyżowanie się roślin, wpływ chorób, domieszki mechaniczne(domieszki nasion innych odmian w trakcie zbioru omłotu), wypadanie linii na skutek niekorzystnych warunków środowiska, mutacje. Przeciwdziałanie wyradzaniu: prawidłowa agrotechnika (następstwo roślin, izolacja przestrzenna, zaprawianie m.s., ochrona roślin, czystość maszyn, urządzeń i magazynów) selekcja negatywna konsekwencje wyradzania: konieczność prowadzenia hodowli zachowawczej, potrzeba ciągłej oceny odmian, reprodukcja i kwalifikacja mat siew, odnawianie mat siew(okresowe) co kilka lat.13 ETAPY KWALIFIKACJI MATERIAŁU SIEWNEGO a) czynności wstępne: sprawdzanie posiadanej i dostępnej u plantatora dokumentacji, a także orientacyjne sprawdzenie powierzchni plantacji i porównanie jej z wielkością zgłoszoną na wniosku. Sprawdzenie przedplonu i zmianowania roślin w miejscu istniejącej plantacji. Sprawdzanie izolacji przestrzennej. B)Ocena ogólna stanu plantacji: sprawdzenie tożsamości gatunkowej i odmiany *sprawdzenie stanu ogólnego i wyrównania ros na plantacji * sprawdzenie pustych miejsc, wymknięć, wyschnięć i wymarznięć. *spr porażenia przesz choroby i szkodniki, *spr deformacji roślin na skutek stosowania środków chemicznych . Kwalifikację ogólna przeprowadza się na powierzchni całego pola. C) ocena szczegółowa plantacji - ma na celu określenie liczby roślin obcych gat uprawnych innych odmian oraz chwastów, jak również stopnia porażenia przez szkodniki i choroby. Ocenę szczegółową przeprowadza się na jednostkach kwalifikacyjnych = 1OMKW (zboża). Na każdej jednostce bada się WAT i liczbę roślin porażonych chorobami. Dokumentem finalnym jest świadectwo kwalifikacji nasiennej i polowej. 14OBRÓT MATERIAŁEM SIEWNYM a)nabycie lub przyjęcie w komis mat.siewny w celu jego sprzedaży, b)oferowanie do sprzedazy i sprzedaz m.s.,c)przywóz m.s. z zagranicy.Obrót mogą prowadzić podmioty gospodarcze wydane przez Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Nasiennej. Do obrotu dopuszcza się:* kwalifikowane i standardowe materiały siewne odmian wpisanych do rejestru(lub odmian skreślonych z rejestru nie dłużej niż 3lata wstecz),*Kwalifikowane i standardowe mat siew w celu rozmnażania i sprzedaży na eksport:odmian hodowane za granicą a nie wpisane do rejestru. Odmiany hodowlane w kraju wpisane do rejestru z przeznaczeniem wyłącznie na eksport,*Hodowlany mat siew tylko roślin uprawnych których odmian nie wpisuje się do rejestru,* Kwalifikowaną i handlową mieszankę mat siew złożoną z materiału dopuszczonego do obrotu,*Handlowy materiał siewny roślin ozdobnych,*Handlowy mat siew populacji miejscowych mający szczególne znaczenie dla ochrony różnorodności biol. 15 POBIERANIE PRÓB W NASIENNICTWIE ocenę jakości m.s.danej partii przeprowadza się na podstawie próbek.Przy ich pobieraniu należy przestrzegać określonych zasad, aby zapewnić próbce ten sam skład i właściwości, jakie ma średnio cała partia badanego materiału(Międzynarodowe Przepisy Oceny Nasion).W tym celu najpierw pobiera się tzw. Próbki pierwotne, następnie tworzy z nich próbkę ogólną, z której wydziela się próbkę średnią. Partia nasion to określona ich ilość, jednorazowo przygotowana i przechowywana złożona z jednego gatunku i jednej odmiany. Partia nasion może pochodzić z jednej plantacji lub zawierać połączone nasiona z różnych plantacji.Przed przystąpieniem do pobierania próbek należy sprawdzić w dokumentacji partii: gatunek, odmianę, stopień kwalifikacji, ciągłość kwalifikacyjną (jeśli nasiona są kwalifikowane), deklarację jednolitości partii, prawidłowość opakowania oraz etykietowania zgodnie z obowiązującymi przepisami. Próbka pierwotna jest to określona ilość nasion pobranych jednorazowo próbomierzem, pojemnikiem, szufelką lub ręką. Próbki pierwotne należy pobrać losowo, z różnych miejsc pryzmy, pojemnika czy worków. Próbę ogólną tworzy się przez połączenie wszystkich próbek pierwotnych, pobranych z jednej partii. Wielkość próbki ogólnej powinna być taka aby wystarczyła do pobrania wszystkich egzemplarzy próbek średnich, które mają być przygotowane do badań. .Z próbki ogólnej, po starannym wymieszaniu, wydziela się średnie próbki laboratoryjne przeznaczone do oznaczenia:-wartości siewnej(czystości, liczby nasion. Z laboratoryjnej próbki średniej nadesłanej do badań w SON wydziela się próbki analityczne do oznaczeń poszczególnych cech materiału siewnego, np. czystości, obecności nasion innych roślin. 19IZOLACJA PRZESTRZENNA określona przepisami minimalna odległość plantacji nasiennej od innych upraw lub skupień roślin mogących stanowić zagrożenie dla jakości produkowanego materiału siewnego. Wielkość izolacji podawana w przepisach nie jest zwykle ustalona ma podstawie badań naukowych lecz empirycznie na bazie wyczucia i doświadczenia producentów. Zagrożenie obcym pyłkiem zmniejsza się wraz z zwiększeniem odległości od tego pyłku. Zdecydowanie więcej mieszańców powstałych powstałych zapylenia obcym pyłkiem jest na brzegu plantacji niż w środku pola. Przykłady: żyto odmiany ustalone materiał elitarny-800m, kwalifikowany 250m i odmiany mieszańcowe elit. 1000m i kalif. 500m, pszenica, jęczmień i owies materiał elitarny 50m, kwalifikowany 20m, pszenżyto elit. 50m, kwali 20m, marchewi pietruszka materiał kwali. I elitarny 1000m, konopie elit. 5000m i kwali. 1000m, rzepak odmiany ustalone elit. 200 kwalif. 100m i odmiany mieszańcowe elit. 500m kalif. 300m ISTA Międzynarodowa Organizacja Oceny Nasion- wyznacza sposób przeprowadzania oceny laboratoryjnej. Wydaje przepisy w tym zakresie w międzynarodowym obrocie nasionami. Organizacja ta wydaje akredytacje i upoważnia do wydawania świadectw jakości ISTA honorowanych w obrocie międzynarodowym.
USZLACHETNIANIE MATERIAŁU SIEWNEGO Fizjologiczne metody uszlachetniania (kontrolowanie uwilgotnienia nasion): 1.Kondycjonowanie nasion (priming): uwilgotnienie do poziomu 40-50% prowadzące do rozpoczęcia biochemicznej fazy kiełkowania bez przebicia okrywy nasiennej. METODY: *hydrokondycjonowanie (H2O) *osmokondycjonowanie (PEG 6000-8000, sole nieorganiczne) *matrykondycjonowanie (substancje stałe np. wermikulit, podłoża sztuczne)- w metodzie tej nośnikiem wody jest stały związek nieorganiczny, o wysokim ujemnym potencjale wodnym np. wermikulit, torf, związki bitumiczne, Celite lub Zonolite. CELE: *przyśpieszenie kiełkowania * podwyższenie kiełkowania *wyrównanie kiełkowania *przełamanie spoczynku pożniwnego, foto-spoczynku, termo-spoczynku. 2.Podkiełkowywanie nasion- uwilgotnienie prowadzące do przebicia okrywy nasiennej przez korzonek zarodkowy. Nasiona z 2-4mm kiełkiem umieszcza się w hydrofilnym żelu i wysiewa: *specjalnymi siewnikami do wysiewu żelu(fluid driling) *tradycyjnym siewnikiem po zamknięciu nasion w kapsułkach *w specjalnych taśmach z żelem. Zalety: szybsze kiełkowanie, każde wysiane nasiono to roślina. Wady: wysokie koszty, nie można ich przechowywać, wrażliwe na transport.