Dlatego też po drugie autor dochodzi do wniosku, (którego znaczenie uznaje za podstawowe w tej sprawie), że wszędzie tam, gdzie koncentrujemy nasze zainteresowanie na pewnych wybranych klasach układów i kierujemy przy tym naszą selektywną uwagę na wykrycie warunków trwałości określonych parametrów, cech czy właściwości tych układów - wszędzie tam mamy do czynienia ze stosowalnością i użytecznością poznawczą języka teleologicznego, teleologicznych opisów i wyjaśnień. W teleologicznej metodzie badania i opisu idzie z reguły nie tylko obiekty w szczególny sposób przez nas wyróżnione, ale i o szczególnie przez nas wyróżniane stany tych obiektów, stany, do których trwałości przywiązujemy pewne znaczenie.
Dlatego też po drugie autor dochodzi do wniosku, (którego znaczenie uznaje za podstawowe w tej sprawie), że wszędzie tam, gdzie koncentrujemy nasze zainteresowanie na pewnych wybranych klasach układów i kierujemy przy tym naszą selektywną uwagę na wykrycie warunków trwałości określonych parametrów, cech czy właściwości tych układów - wszędzie tam mamy do czynienia ze stosowalnością i użytecznością poznawczą języka teleologicznego, teleologicznych opisów i wyjaśnień. W teleologicznej metodzie badania i opisu idzie z reguły nie tylko obiekty w szczególny sposób przez nas wyróżnione, ale i o szczególnie przez nas wyróżniane stany tych obiektów, stany, do których trwałości przywiązujemy pewne znaczenie.
Sławiński już wtedy domaga się przede wszystkim uznania wyłączności językowego charakteru dzieła, kwestionuje istnienie czegoś, co mogłoby zostać „odłączone od «warstwy językowej» utworu narracyjnego i potraktowane jak (jako) „rzeczywistość pozasłowna” (s. 98; podkr. Sławińskiego), „byt pozasłowny” (s. 99).
Jest to moment, gdy jak zauważają recenzenci - powieść zdaje się rozpadać na dwie osobne części, a obok Meca pojawi się drugi bohater, który zdaje się dominować nad właściwą akcją, Daverroes, czyli Szalony mułła.
Cavalieri B.F. (ok. 1598-1647), matematyk wł.; jeden z prekursorów rachunku całkowego; autor zasady pozwalającej stwierdzić równość objętości dwóch różnych figur geom. przestrzennych (tzw. zasada C.)
MARMION Simon (ok.1420-1489), wybitny malarz i miniaturzysta płn.-fr. szkoły późnego gotyku, czynny od ok. 1458. Przypisywane rpsy: Wielkie kronik św. Dionizego ok. 1458 (Leningrad), oraz część dekoracji Kwiatu historii i Pontyfikatu z Sens, ongiś własność Filipa Dobrego, księcia Burgundii.
Ch. Sterling: Les peintres du Moyen-Age. 1942.
MARMUREK zob. PAPIER.
MAROKIN (maroquin) zob. SKÓRA.
MARMION Simon (ok.1420-1489), wybitny malarz i miniaturzysta płn.-fr. szkoły późnego gotyku, czynny od ok. 1458. Przypisywane rpsy: Wielkie kronik św. Dionizego ok. 1458 (Leningrad), oraz część dekoracji Kwiatu historii i Pontyfikatu z Sens, ongiś własność Filipa Dobrego, księcia Burgundii.
Ch. Sterling: Les peintres du Moyen-Age. 1942.
MARMUREK zob. PAPIER.
MAROKIN (maroquin) zob. SKÓRA.
MAROKO zob. AFRYKA -Drukarstwo, księgarstwo i ruch wydawniczy.
MARMION Simon (ok.1420-1489), wybitny malarz i miniaturzysta płn.-fr. szkoły późnego gotyku, czynny od ok. 1458. Przypisywane rpsy: Wielkie kronik św. Dionizego ok. 1458 (Leningrad), oraz część dekoracji Kwiatu historii i Pontyfikatu z Sens, ongiś własność Filipa Dobrego, księcia Burgundii.
Ch. Sterling: Les peintres du Moyen-Age. 1942.
MARMUREK zob. PAPIER.
MAROKIN (maroquin) zob. SKÓRA.
MAROKO zob. AFRYKA -Drukarstwo, księgarstwo i ruch wydawniczy.
SEMANTYKA WYPOWIEDZI NARRACYJNEJ - PROBLEMÓW CIĄG DALSZY
POSTRUKTURALIZM, DEKONSTRUKCJA, FEMINIZM, GENDER, DYSKURSY MNIEJSZOŚCI I CO DALEJ?
Prometeizm w literaturze.
Realizacje XIX-wieczne.
Największą popularnością Prometeusz cieszył się w romantyzmie (występuje min. W utworach J.W. Goethego, J.G. Herdera, A.W. Schlegla, Fichtego, Schellinga, Shelley'a, Byrona i.t.d. , ale był także pierwowzorem postaci Mickiewicza czy Słowackiego ) . Do początku XX wieku postać ta funkcjonowała jako alegoria buntu, rewolucji, gdy emancypacja człowieka odbywała się na drodze czynu, a prometeizm stawał się przekonaniem
o potrzebie poświęcenia się jednostki wybitnej dla dobra ogółu. Sięgali po nią zarówno twórcy mieszczańscy, jak i socjaliści, a Karol Marks nazywał Prometeusa „najszlachetniejszym ze świętych i męczenników
w kalendarzu filozofii” . Jego czyn pozbawił świat centrum i uczynił człowieka jeszcze bardziej heroicznym.
Okres międzywojenny.
W Dwudziestoleciu postać Prometeusza była wciąż popularna, by wymienić n. p. utwory Stefana Żeromskiego, Władysława Orkana („Wesele prometeusza”, 1920), Mieczysława Brauna („Prometej pracy” w tomie „Rzemiosła”, 1926),Stanisława Ignacego Witkiewicza ( mitologicznego herosa przypomina Sajetan Tempe
w „Pożegnaniu Jesieni” ) i.t.p. . Spośród wymienionych na uwagę zasługuje przede wszystkim twórczość Żeromskiego, w obrębie której następuje rozliczenie prometejskiej ideologii. Zdaniem Elżbiety Kalemby - Kasprzak momentem przełomowym jest Przedwiośnie, a przede wszystkim opowieść ojca Baryki
o szklanych domach oraz dramat „Uciekła mi Przepióreczka”. Motyw ten badaczka podsumowuje następująco:
Tak ewoluuje idea prometeizmu - od desperackiego aktu ognia, niemal jakiegoś heroicznego autodafe bohatera Róży, do próby określenia stosunku współczesnego człowieka do transcendencji, próby uchwycenia istoty ludzkiej wolności (utwory po wyzwoleniu - nie tylko te współczesne ale i nawiązujące do historii, n. p. Wiatr od morza) .
Prometeusz w powieściach Brunona Winawera
Historię herosa wykorzystał Bruno Winawer w dwóch powieściach : „Doktor przybram” ( 1925 ) oraz „Dług honorowy” (1929), wznowionych po II wojnie i uznanych za ogniwo rozwoju polskiej prozy fantastycznonaukowej (A.Niewiadomski, A.Smuszkiewicz). Po wojnie nazwisko twórcy pojawiało się również na łamach „Odgłosów” czy „Fantastyki”.
W swoich powieściach Winawer nawiązuje do tradycji Francisa Bacona, gdy Prometeusz to uczony poznający cierpliwie prawa natury. Jego bohaterów wyróżnia t z w. „kompleks Prometeusza”, opisany przez Gastona Bachelarda w „Psychoanalizie Ognia”, a polegającym na nieokiełznanej chęci poznawczej . Jego bohaterowie wpisują się między dwa bieguny, które Wojciech Wyskiel odnalazł w twórczości Brunona Schulza: Prometeusza (doprowadzającego do zmiany świata) oraz Hioba, który chce zmienić siebie.
U Winawera Hiob został przywołany w jednej z najbardziej znanych jego komedii „Księga hioba” (1921),
a o tym, jak istnieje Prometeusz opowiem za chwilę. W związku z omawianymi powieściami termin prometeizm pojawił się jedynie w recenzji Józefa Brodzkiego Doktora Przybrama . Trzeba jednak pamiętać, że utwory te wpisują się w nurt podejrzliwego traktowania techniki i wynalazczości, które przypominają puszkę Pandory.
Zamień litery w tekście na drukowane, a następnie ułóż wiersz w obrazek:
ŻADEN
CZŁOWIEK
NIE JEST SAMOISTNĄ
WYSPĄ, KAŻDY STANOWI
UŁOMEK KONTYNENTU, CZĘŚĆ
LĄDU. JEŻELI MORZE ZMYJE CHOĆBY
GRUDKĘ ZIEMI, EUROPA BĘDZIE POMNIEJSZONA,
TAK SAMO JAK GDYBY POCHŁONĘŁO PRZYLĄDEK,
WŁOŚĆ TWOICH PRZYJACIÓŁ CZY TWOJĄ WŁASNOŚĆ. ŚMIERĆ
KAŻDEGO CZŁOWIEKA UMNIEJSZA MNIE ALBOWIEM JESTEM
ZESPOLONY Z LUDZKOŚCIĄ. PRZETO NIE PYTAJ,
KOMU
BIJE
DZWON:
BIJE ON
TOBIE
ŻADEN
CZŁOWIEK
NIE JEST SAMOISTNĄ
WYSPĄ, KAŻDY STANOWI
UŁOMEK KONTYNENTU, CZĘŚĆ
LĄDU. JEŻELI MORZE ZMYJE CHOĆBY
GRUDKĘ ZIEMI, EUROPA BĘDZIE POMNIEJSZONA,
TAK SAMO JAK GDYBY POCHŁONĘŁO PRZYLĄDEK,
WŁOŚĆ TWOICH PRZYJACIÓŁ CZY TWOJĄ WŁASNOŚĆ. ŚMIERĆ
KAŻDEGO CZŁOWIEKA UMNIEJSZA MNIE ALBOWIEM JESTEM
ZESPOLONY Z LUDZKOŚCIĄ. PRZETO NIE PYTAJ,
KOMU
BIJE
DZWON:
BIJE ON
TOBIE
ŻADEN
CZŁOWIEK
NIE JEST SAMOISTNĄ
WYSPĄ, KAŻDY STANOWI
UŁOMEK KONTYNENTU, CZĘŚĆ
LĄDU. JEŻELI MORZE ZMYJE CHOĆBY
GRUDKĘ ZIEMI, EUROPA BĘDZIE POMNIEJSZONA,
TAK SAMO JAK GDYBY POCHŁONĘŁO PRZYLĄDEK,
WŁOŚĆ TWOICH PRZYJACIÓŁ CZY TWOJĄ WŁASNOŚĆ. ŚMIERĆ
KAŻDEGO CZŁOWIEKA UMNIEJSZA MNIE ALBOWIEM JESTEM
ZESPOLONY Z LUDZKOŚCIĄ. PRZETO NIE PYTAJ,
KOMU
BIJE
DZWON:
BIJE ON
TOBIE
Ułóż w kolumnie liczby tak, aby linią wyrównania był punkt oddzielający liczbę od ułamka dziesiętnego:
113,67;
65,7;
87,34;
2456,54;
8965,2
Ułóż w kolumnie wyrazy tak, aby linią wyrównania był myślnik; uporządkuj wyrazy alfabetycznie:
asceta -
apogeum -
średniowiecze -
cezura -
uniwersalizm -
teocentryzm -
Zob. M.Janion, Gorączka romantyczna. Warszawa 1975, s. 402.
Zob. W. Weintraub, Prometeizm , [w: ] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, a. Kowalczykowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 786-789 ; C. Rowiński; Prometeusz…, s. 26; w romantyzmie pojawia się również etos prometejski, zob. L. Kołakowski, Główne nurty marksizmu. Powstanie - rozwój - rozkład, t. 1-3, Paryż 1976; M. Janion: Wobec zła, Chotomów 1989
e. kalemba-kasprzak, Prometeusz z przepiórką…, s. 323.
Tamże , s. 197.
Tamże , s. 205.
Powieści te zostały także zradiofonizowane - premiera Doktora Przybrama w opracowaniu Józefa Langfiera odbyła się 11 stycznia 1934 („Radio” 1934 , nr 2), a Długu honorowego (oprac. Zofia Orszulska, reż. Jerzy Rakowiecki) 26 grudnia 1960 („Radio i Telewizja” 1960, nr 51/52.
Fantastyka naukowa w literaturze polskiej. Zarys historyczny, [W: ] A. Niewiadomski, A. Smuszkiewicz, „Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej”, Poznań 1990, s. 20.
J. Kwieciński: Naiwność wynalazcy. „Odgłosy” 1982, nr 23.
W Słowniku polskich autorów fantastyki („Nowa Fantastyka” 1990 nr 1, s. 58-59) ukazał się biogram Winawera wraz z fragmentem prozy Kant zostaje jenerałem. Wśród innych wymienionych znaleźli się: A Wat, S Wiśniowski, S I Witkiewicz (Witkacy), K Wroczyński czy S Żeromski. Na łamach fantastyki ukazały się także , A. haska, J. stachowicz, Humor z lamusa, czyli Bruno Winawer i jego bohaterowie po fachu, `Fantastyka” 2006, nr 7, s. 40-41; A. Haska, J. Stachowicz, Przyszłość z lamusa II, czyli „Ach! jaki cudowny wynalazek!”. „Nowa Fantastyka” 2006, nr 3, s. 75.
Zob. C. Rowiński: Prometeusz, s. 21.
Zob. tamże, s. 15.
W. Wyskiel, Inna twarz Hioba. Problematyka alienacyjna w dziele Brunona Schulza, Kraków 1980.
J. Brodzki, Bruno Winawer. „Doktor Przybram”. Biblioteka Książek Wyborowych, „Pani” 1924, nr 12.