Gatunki dziennikarskie:

1. GD to zindywidualizowane podstawowe struktury

2. pełniące im tylko właściwe zadanie w procesach komunikowania masowego

3. struktury te składają się z elementów tworzywa, formy, treści…

4. Występują w sposób powtarzalny w publikacjach prasowych, radiowych i telewizyjnych, a także w przekazach internetowych

- niektórzy twierdza, że GD to systemy kodów polegające na tym, że autor wypowiedzi koduje ją by była odczytywana według. jego intencji

- GD to forma umowy dwustronnej, której złamanie może zakłócić proces porozumienia się. Autor umawia się z odbiorcą, że to co będzie treścią wypowiedzi jest prawdziwe i ten, który odbiera przekaz, wie, że jest to prawdziwe.

Gatunki dziennikarskie ze względu na tworzywo:

- gatunki językowe (teksty drukowane, wygłaszane, połączone z dźwiękiem)

- g. językowe obrazowe (teksty drukowane z ilustracjami np.: teksty, zdjęcia filmowe, przekaz wizyjny (prasa, TV, radio)

- g. obrazowe ( rysunki, wykresy, zdjęcia, filmy bez tekstu, przekazy typu „non comments”, prasa, TV, Internet.

Na GD składa się:

Forma - jest kluczowym elementem przy klasyfikowaniu GD.

Na formę składa się:

- styl językowy (możliwość odróżnienia wiadomości od tekstu felietonowego czy eseju)

- kompozycja i układ (wiadomość powinna mieć właściwą kompozycję np. lid. 1, 2, 3, rozwinięcie, pytanie w wywiadzie , nie elitarny układ eseju. Pytania muszą mieć jakąś kompozycję, cechą eseju jest, że kompozycji nie ma.

- Ukształtowanie graficzne (nagłówki wytłuszczone kursywą, inter line)

- Sposób ujęcia tematu ( konkretnie i rzeczowo w artykule publicystycznym ,żartobliwie i dygresyjnie w felietonie).

- Rola i udział podmiotu autorskiego (podmiot nie obecny w wiadomości, dwa podmioty w wywiadzie, narrator w gawędzie).

Gatunki informacyjne: „ Dziennikarze są historykami chwili” Albert Camus

INFORMACJA:

- o informacji mówi się jako o drugim obok publicystyki podstawowym rodzaju wypowiedzi dziennikarskiej, które są zbiorem publikacji o właściwym ich celach stylu kompozycji, źródła i miejsca publikacji.

- informacją potocznie nazywamy różne jej odmiany: wiadomość, notatkę, wzmiankę

Informacja może istnieć bez publicystyki zaś publicystyka nie może istnieć bez informacji.

Publicystyka to zwykle łączenie informacji wiązania przyczyn ze skutkami, analizowanie ciągów zdarzeniowych i refleksja intelektualna.

Informacja powiadamia o faktach, publicystyka o sądach.

Informacja poszerza zakres uczestnictwa w dziejących się wydarzeniach, pub. pogłębia przeżywanie tych zjawisk.

Informacja to przekazywanie odbiorcy za pośrednictwem mediów aktualnych treści poznawczych.

Publicystyka natomiast to aktualne tendencje (subiektywne) interpretowanie wszelkich zagadnień społecznych.

Cechy informacji:

- aktualność -actus czyń, działanie, jak najszybszy przekaz po fakcie

- wierność - odzwierciedlenie opisywanej lub pokazywanej rzeczywistości

- zrozumiałość -wiele przekazów o charakterze informacyjnym odbiorcy rozumieją. W miarę możliwości należy unikać wyrazów obcojęzycznych i nazw fachowych.

- zwięzłość -to w pewnym uproszczeniu dobranie takich środków językowych, by za pomocą niezbyt wielu słów precyzyjnie opisać istotę wydarzenia.

- ścisłość i jednoznaczność -komunikat powinien dotyczyć faktów przedstawionych w sposób konkretny. Należy unikać ujęć dygresyjnych i wątków pobocznych.

- obrazowość - należy używać wyrazów i sformułowań dających odbiorcy możliwość wyobrażenia sobie opisywanej sytuacji. Informacja nie powinna zawierać więc eufemizmów i peryfraz.

3 zasady konstrukcji informacji:

- danie odpowiedzi na pytania: KTO, CO, GDZIE, KIEDY, JAK, DLACZEGO, Z JAKIM SKUTKIEM?

- odwrócona piramida to co jest kluczowe i kolejne informacje i uzupełnianie inf.

- separowanie faktów od komentarza.

Podstawowa forma to:

- wiadomość- wypowiedź publikowana na stronach informacyjnych.

- Wzmianka -jest rodzajem wiadomości z własnym nagłówkiem, ale to forma drobna występująca gdzieś w końcu kolumny informacyjnej bez zdjęcia.

- Notka lub notatka -jej cechą jest to że lokuje się w kolumnie. Notatki to często zestawienie depesz agencyjnych.

- zajawka - kiedyś były to krótkie zdania np.: tytuły tekstów z podaniem stron, obecnie jest tendencja do rozbudowania zajawek. Ale ich wyróżnieniem jest podanie numeru strony.

- komunikat - tym różni się od innych form informacyjnych, że operuje się językiem statycznym, urzędowym, oficjalnym; jest nadawca komunik.

- biogram - zwykle daje się gdy osoba zainteresowana przedstawia czego dokonała i zawiera główne informacje o takiej osobie + zdjęcie portretowe.

Techniki manipulacji w mediach:

Manipulacja -to zespół technik pozwalający na kształtowanie poglądów i postaw ułatwiających nadawcom - manipulowanie, osiągnięcie celów ukrytych przed odbiorcami.

Co sprzyja skutecznej manipulacji:

- manipulator wykorzystuje emocje odbiorcy

- często manipulatorzy bazują na wzbudzaniu w przekazach poczucia lęku.

- niektóre komunikaty wywołują poczucie winy ze względu na przyjęte przez odbiorców postawy lub zachowania.

Manipulację ułatwiają: stereotypy, uwarunkowania kulturowe, wzory zachowań, dziedzictwo historyczne, symbolika narodowa i religijna, bierność odbiorcy przy znacznej aktywności narodowej.

Manipulacją nie jest:

- to co powstaje w wyniku nie świadomych, niezamierzonych błędów warsztatowych, czy czynników obiektywnych np.; natury technicznej

- kreowanie fikcji, całkowite zmyślenie

Techniki manipulacji :

1. Selekcja faktów czyli fragmentacja:

wybieranie faktów odpowiadających nadawcy (włącznie)w związku z założoną tezą zgodną z naszymi intencjami, nasza własna wizja naszego wydarzenia , faktu czy zespołu faktów. Odmianą tej techniki jest pomijanie tekstu lub jego dorabianie. Technika dość prymitywna.

2. Pozorny obiektywizm:

Zakłada, że czytelnik nie jest dociekliwy, raczej przegląda nagłówki, pierwsze rozwinięcia, tekst jest pozornie właściwy. Autor z góry zakłada i liczy na to, że tylko część dotrze do odbiorcy. Odmianą jest celowy dobór miejsca i sposobu reprezentacji materiału na kolumnach i serwisach.

3. Kreacja faktu -fakt medialny:

Autor na podstawie subiektywnego i wybiórczego zestawienia informacji i okoliczności tworzy nowy fakt lub ich sekwencje.

4. Zabiegi o charakterze leksykalnym:

Autorzy którzy chcą wpłynąć na odpowiedni odbiór tekstu dobierają wyrazy lub zwroty o silnej konotacji pozytywnej lub negatywnej. Najczęściej wykorzystuje się przymiotniki i demokratyczny, suwerenny, postępowy solidarnościowy, liberalny, albo postkomunistyczny, reakcyjny, zaściankowy, fundamentalistyczny.

5. Naddatek informacyjny:

Jest wtrąceniem nie mającym bezpośredniego związku z opisywaną sytuacją, ale na tyle silnie nacechowanym, że może poprzez wywołanie skojarzenia odpowiednio „nastawić” odbiorcę. Jeżeli pisze o kimś kto awansował to wtrąca się np.: „były wieloletni funkcjonariusz PZPR” lub „ internowany w czasie stanu wojennego”

6. Wywoływanie szumu informacyjnego:

Działa na emocje. „Robić komuś wodę z mózgu”. W jednym tekście celowo chaotycznie zderzamy fakty o różnym charakterze, hierarchii ważności, przeważnie wybierasz te, których oczekuje. Nie rozumiejąc znaczenia komunikatu odbiorca może go źle zinterpretować, może mieć to wpływ na właściwe rozszyfrowanie kolejnych przekazów.

7. GATE-KEEPING czyli sposób i miejsce prezentacji materiału:

Tekst w gazecie, wiadomość w serwisie, może znaleźć się na czołówce albo wewnątrz numeru na 5 lub 6 kolumnie w formie wzmianki.

Decyzja prowadzącego wydanie g-k może mieć motywy: społeczno, ideowo- polityczne, komercyjne lub techniczno warsztatowe i zwykle nie ma nic wspólnego z zasadą wartości informacji (news value)

8. Blokowanie lub neutralizowanie:

Negatywne lub pozytywne emocje można wzmocnić zestawiając obok siebie na kolumnie (lub kolejno w serwisie)kilku doniesień dotyczących tego samego tematu. Obecność obok lub kolejno w serwisie) biegunowo różnych w ocenie materiałów może sprzyjać ich neutralizacji.

9. Manipulowanie sondażami:

Najczęściej polega na przygotowaniu takich pytań (często przez redakcję) na które odpowiedzi udowadniają złożoną przez nadawcę tezę. Wieloznaczność pytań wprowadza odbiorcę w błąd i pozwala na dowolną interpretacje odpowiedzi.

10. Manipulowanie kadrem i ujęciem:

Odpowiednio dobrane i z kodowane zdjęcie może wywołać skrajną niechęć lub fascynację wobec osób fotografowanych. Ujęcie kadrowe robione „żabim okiem” lub z góry mogą fałszować rzeczywistość podobnie jak tendencyjne dobrane plany wskazujące

np.: niedoskonałości postawy i urody.

Gatunki publicystyczne (publicystyka jej istota i geneza):

- publicystyka wykorzystuje naturalne skłonności ludzi do formułowania sądów i potrzebę konfrontowania sądów i potrzebę konfrontowania ich z innymi opiniamii

- źródła w literaturze, w komedii

Publicystyka to: aktualne, publiczne, tendencyjne interpretowanie wszelkich zagadnień społecznych.

Cechy publicystyki:

- przystępność (odbiór tekstu)

- aktualność (szybkie reagowanie)

- systematyka wewnętrzna

- różnorodność stylistyczna

- tendencyjność ( nie ma dobrej publ. bez wyraźnej tendencji)

- obrazowość

- impresyjność

- dociekliwość (czyli maksymalne pogłębienie tematu)

- ścisłość - fakty będące przedmiotem publicystycznego wywodu muszą być przedstawione dokładnie i rzeczowo.

Kryteria klasyfikacyjne gatunków publicystycznych:

- forma - zasady kompozycji, forma, miejsce publikacji, nagłówek, śródtytuły

Np.: odmiany art. Publicystycznego, felieton, esej, Gawenda

- sposób ujęcia tematu - czyli co autor miał na myśli, artykuł polemiczny, komentarz, felieton.

- temat

Odmiany artykułu publicystycznego:

Najstarszą odmianą publicystyczną był artykuł wstępny, publikacja otwierająca nr w dzienniku lub czasopiśmie, drukowana w lewym górnym rogu. Od strony formy czy sposobu ujęcia tematu artykułu wstępnego jest jakimś stanowiskiem zajmowanym przez publicystę gazety czy redaktora naczelnego problem przedstawiany jest jako ogólny, może być podpisany nazwiskiem publicysty bądź pseudonimem, może być również nie podpisany, albo sygnowany skrótem PAP. Artykuł wstępny można pomylić z komentarzem. Komentarz charakteryzuje się pojęciem analitycznym. Może być tak że w miejsce artykułu wstępnego może być komentarz. Przed ostateczną decyzją rozstrzygnięcie czy to komentarz czy art.. wstępny.

Komentarz - Wypowiedź publicystyczna o najwyższym stopniu aktualności i silnym stanowisku autora. Gatunek w którym dominuje funkcja perswazyjna, autor przekazuje odbiorcom pewną interpretację faktów, próbuje ich ukierunkować. Odbiorca musi wiedzieć, czyje stanowisko jest w nim reprezentowane i jakie ono jest. Ważną rolę w prasie odgrywa komentarz redakcyjny (editorial), publikowany w ważnym miejscu pisma. Redakcja określa w nim własną linię polityczną lub wyraża stanowisko w jakiejś kwestii.

Art. redakcyjny - forma incydentalna zazwyczaj wypowiedz zespołu w jakieś ważnej kwestii. Nie można wziąć za art. Redakcyjny informacji o podniesieniu ceny, życzenia też nie należy traktować jako publ.

Art. dyskusyjny - cechą jest to, że zaczyna od szokującej, bulwersującej tezy. To jest pierwsza część potem idzie oryginalna i kontrowersyjna warstwa argumentacji. Powinien kończyć się szokującą płętą niekiedy zachętą do zabierania głosu w tej sprawie.

W PRL art. dyskusyjny był zalążkiem do rozpoczęcia dyskusji.

Art. polemiczny - ma swoją oryginalną strukturę. Powinien mieć wyodrębnione części.

W 1 przywołuje się główne tezy zawarte w tekście do którego się odnosimy, potem faza destrukcji, w której staramy się udowodnić że art. jest błędny, zła interpretacja faktów, oparty na nie właściwych źródłach. Kiedy zniszczymy konstrukcje tekstu przeciwnika (ośmieszając) na zgliszczach budujemy własną wersję.

FELIETON- to krótki utwór napisany w sposób żartobliwy, utrzymany w osobistym tonie. Napisany w sposób lekki i efektowny. Tekst felietonowy nie może być poważny musi być pisany z dystansem, ma on być wyczuwalny.

Cechy felietonu:

- nie istnieje bez przyczyny, jest zawsze repliką nigdy głosem pierwszym

- nieograniczona swoboda w doborze tematu i elementów formy

- wielowątkowość, dygresyjność

- synkretyczność -felieton dzięki swobodzie formalnej bardzo często wykorzystuje cechy innych gatunków np.; recenzji np.; felieton, Gawenda, esej itp.

- skrajny subiektywizm

- skłonność do parodii - parodiowanie czyjś zachowań, wypowiedzi, publikacji.

- programowa nieoficjalność

- perswazyjność, sugestia, demagogia.

- zażyłość z odbiorcą- właśnie te bezpośrednie zwroty do czytelnika.

REPORTAŻ

którego podstawową funkcją jest sprawozdanie z rzeczywistych wydarzeń za pośrednictwem obserwatora, którym jest zazwyczaj reportażysta. Ważną cechą reportażu jest autentyzm i osobisty stosunek autora do bohatera. Gatunek ten zawiera dokładny opis środowiska i charakterystykę postaci. Autor wprowadza wiele zabiegów, takich jak: wypowiedzi świadków, dane liczbowe, dokumentacja, które mają utwierdzić odbiorcę w przekonaniu o autentyczności opisywanego zdarzenia.

Podział ( reportażu) w obrębie tego gatunku obejmuje:

- relacje - struktura jest ściśle określona przez wydarzenia

- szkice reportażowe - posiadają luźną kompozycję, a element akcji jest słabo zaznaczony

- reportaż fabularny - utwory odznaczające się zhierarchizowanym ciągiem wydarzeń

- formy pośrednie - reportaż, który łączy w sobie różne gatunki dziennikarskie i literackie.

Klasyk reportaż EGON ERWIN KISCH -tematem są prawdziwe wydarzenia, jeśli opis jest zmyślony to nie jest to relacja „ …reporter, który kłamie jest skończony…” Dochodził do prawdy ryzykując życiem i reputacją. Uważał również, że prawdziwy reportażysta nie ma żadnej tendencji. Powinien być bezstronnym świadkiem. Ma być okiem, uchem, mózgiem; dzięki talentowi mógł przekazać odbiorcy to co widział. Prawda jest najszlachetniejszym surowcem sztuki, precyzja najlepszym ujęciem.

Kanon prawdy i reportera, który pokazuje rzeczywistość zakwestionował Wańkowicz.

Wańkowicz mówił, że autor musi być zaangażowany w to co widzi i opisuje, że powinien uchwycić zapach, melodie tego co opisuje. Emocje prowadzące do subiektywizmu.

Wańkowicz tłumaczył teorię względami warsztatowymi (można stosować zabiegi przedstawienia rzeczywistości w sposób syntetyczny) np.: tworzywo

Wańkowicz rozróżniał dwie prawdy:

- dokumentalna

- esencjonalna

Widział dwa typy reportażu te dokumentalne i reportaże freski zawierające pewną esencję.

W swoich tekstach robił tak zwane sklejki, kondensował fakty. Te teksty są nie prawdą dokumentalną ale esencjonalną. Tworzywo to esencja dziejów losów, jest to coś jak szkic społeczny. Twierdził że nie jest istotne to jak ktoś się nazywa czy jak wygląda. Chodzi o to żeby ogólny obraz był możliwie jak naj prawdziwiej „zarysowany”.

Reportaż może zawierać fikcje jeśli nie prowadzi do sfałszowania ogólnego obrazu, przedstawiany problem będzie prawdziwy.

Temat reportażu - ujęcie wstępne

- reportażysta nie ma żadnych ograniczeń (poza moralnymi i obyczajowymi).

Najlepiej sprzedają się reportaże Georga foxa Motta.

Ujęcia wstępne w reportażu:

- pełnią tę samą funkcję co ekspozycja, lid w artykule publicystycznym (anegdota, zaskakujące stwierdzenia, wstęp pytanie, wstęp cytat, podsumowanie, wstęp opisowy zwracający się do odbiorcy, posługujący się analogią, wstęp wiadomość, wstęp edukacyjny, wstęp konkretny i kombinowany.

Typologia wg: akcji, rodzaju i stopnia, rozwinięcia i roli reportera

- relacje i szkice

1. relacje

- proste -formy z pogranicza informacyjnego, sprawozdania z udziałem podmiotu autorskiego i reportażu. Cechą tych wypowiedzi jest zwięzłość, obecność jednego ciągu zdarzeniowego, brak związków typu dyskusyjnego.

- rozbudowane -nie ma wątpliwości jaki charakter mają teksty, narracja jest bardzie bogata, ujęcia przedstawiające, komentujące, akcja na jednym planie z udziałem autora np.: patrol policyjny z udziałem dziennikarza.

- reportaż podróżniczy i wojenny- obszerny ma charakter relacyjny, narracja jednopłaszczyznowa, elementy akcji, udział autora podkreślany i widoczny, ujęcia informacyjne, komentujące, dygresyjne.

2. Szkice - są formami dużymi, gdzie nie ma metody narracji jednopłaszczyznowej.

- szkice środowiskowe - podejmowanie się charakterystyki danego, jakiegoś środowiska, nie występuje zwarty ciąg zdarzeniowy, ale dominuje opis i charakterystyka. Element akcji np.: dialogi, są z reguły słabo zaznaczone i rozproszone po całym tekście.

- szkice problemowe -wszystko podporządkowane jest zarysowaniu problemu (wyjaśnieniu)

Elementy opisu i charakterystyki nie są najważniejsze, często to rodzaj pretekstu czy punktu wyjścia. Szkic może mieć elementy typowe dla szkicu środowiskowego. Odmianą tego szkicu bywa reportaż interwencyjny. Konkretna drastyczna sytuacja stanowi pretekst do postawienia problemu szerzej.

- szkic portretowy - wydaje się bardziej zwarty ,bowiem autor konstruuje go wokół jednej lub kilku osób. Jest to forma bardziej dynamiczna. Cała konstrukcja podporządkowana jest tej osobie. Narracja może mieć charakter chronologiczny, może być dwuplanowa, może być jednopłaszczyznowa (jeden dzień z życia). Autor może być aktywny, bądź w cieniu.

- szkic fabularny -ciąg zdarzeniowy układa się w fabułę. Ten typ narracji jest bliski anglosaskiej story, przy czym w tej ostatniej autor jest nieobecny. Reporter może być jednym z uczestników. Ten typ nie zawiera żadnych prób analizy komentarza, jeżyk zbliżony do literackiego - często w tym przypadku mówi się o reportaż literackim.

Reportaż wcieleniowy a reportaż uczestniczący:

R. wcieleniowy jest zawsze r. uczestniczącym, ale nie każdy uczestniczący jest wcieleniowym.

- reportaż wcieleniowy - autor wchodzi w jakieś środowisko, nie przyznając się, że jest dziennikarzem, jest to najlepszy sposób zbliżenia się do prawdy są to teksty mistrzowskie.

- reportaż uczestniczący - wtedy kiedy autor jest świadkiem, uczestnikiem i nie ukrywa swojej roli.

---