IV DEFINICJE

1. Definicja realna i nominalna

Definicja realna to zdanie podające taką charakterystykę danego podmiotu czy przedmiotu, którą można tylko tym przedmiotom lub podmiotom przypisać. Musi ujmować istotę np. „człowiek ma mózg” ale „człowiek nie ma piór” nie

Definicja nominalna jest wypowiedzią drugiego stopnia, podaje informacje o znaczeniu definiowanego słowa, oznacza to zastępowanie niezrozumianego terminu innym znanym uprzednio. Bezpośrednio określa jak równoznacznie można zastąpić wyraz słowami znanymi odbiorcy wypowiedzi (np. deltoid)

2. Rodzaje definicji ze względu na ich zadania

Definicja sprawozdawcza definiendum musi zastępować definiens i na odwrót oraz definiens ma wyjaśniać definiendum w możliwie najprostszy sposób. Jest to definicja, która wskazuje jakie znaczenie ma (lub miał) wyraz definiowany w danym języku „mieszkam w budynku zbudowanym z betonowych segmentów czyli w bloku” to dziś znaczy w budynku wielomieszkaniowym, kamienicy. Takie definicje formułujemy dla kogoś kto nie zna używanego znaczenia. Składa wierne sprawozdanie z tego jak dana grupa ludzi używa lub używała danego wyrazu lub wyrażenia ( XX w. księgarnia, ołówek)

Definicja projektująca to ustalanie znaczenia na przyszłość np. w ustawie „zwanego dalej najemcą”

1. Mogą to być definicje konstrukcyjne -ustalają nowe słowo lub znaczenie chociaż to słowo już ma jakieś znaczenie np. słowo sól, chemicy nadali jej nowe znaczenie. Definicja konstrukcyjna nie może być ani prawdziwa ani fałszywa, może jedynie być używana powszechnie lub nie. Ustalamy ją gdy zachodzi potrzeba , gdyż zmieniły się warunki.

2. Definicja regulująca mówi np., że adwokatem może być osoba, która ma egzamin adwokacki lub inny plus 3 lata pracy w zawodzie prawniczym np. sędzia, prokurator. Te definicje spotykamy najczęściej w ustawach (przyuczona pielęgniarka) używamy do skonkretyzowania nazw nieostrych (czas 2 lata)[człowiek dorosły, rzeka]

3. Rodzaje definicji ze względu na ich budowę.

• Definicja równościowa składa się z trzech części:

1 zwrotu językowego zawierającego wyraz definiowany (definiendum)
2 stwierdzenie, że definiendum ma takie samo znaczenie jak wyrazy zawarte w części trzeciej
3 określenie znane już (definiens)

definiendum + łącznik + definiens

Bursztyn to skamieniała żywica.

(czasami skład definiens musi być rozbudowany)

1. Definicja klasyczna nazwy jest definicją polegającą na wskazaniu treści tej nazwy. Tradycyjnie uważa się, że definicja równościowa powinna być zbudowana - A znaczy tyle co B mające cechę C. Sędzia to funkcjonariusz publiczny wydający wyroki w imieniu państwa. Dom to budynek mieszkalny.

2. Definicja równościowa nieklasyczna jest wówczas gdy w definicji wskazujemy pewne zakresy nazw np. przez termin x będziemy rozumieli a, b, c, d. Zboża w rozumieniu ustawy to proso, gryka, pszenica itd.

Stylizacje

1. Słownikowa pewien wyraz czy wyrażenie ma takie samo znaczenie jak inne „rozporządzenie” - „akt prawny”.

2. Semantyczna oznacza, że taki wyraz to takie przedmioty lub ma takie i takie cechy, „drewno” to ścięte drzewo, stół to drewno

3. Przedmiotowa wskazuje znaczenie wyrazu definiowanego mówiąc o cechach tego do czego wyraz się odnosi lub wymieniając gatunki przedmiotów, które obejmuje dany rodzaj (popielniczka), tu występuje intencja poinformowania o znaczeniu danego przedmiotu lub jego funkcji

• Definicja nierównościowa to definicja przez postulaty. Polega na wstawieniu danego wyrazu do kilku zdań i w ten sposób ukażemy na tych przykładach co znaczy omawiany wyraz (domyślamy się)

• Warunki poprawności definicji

Błędy w definicjach

1. ignotum per ignotum - nieznane przez nieznane. Każda definicja musi być dostosowana do odbiorcy na jego poziomie, gdyż nie możemy nieznanego wyjaśniać nieznanym

2. idem per idem tzw. błędne koło bezpośrednie - to samo przez to samo. Wyraz definiowany występuje w definiens. Logika to nauka zgodna z prawami logiki.

- błędne koło pośrednie jeżeli np. wyraz A definiujemy używając wyrazu B, wyraz zaś B za pomocą wyrazu C, a w końcu okazuje się, że ów wyraz C wymaga zdefiniowania za pomocą wyrazu A. Np.: „Logika to nauka o poprawnym myśleniu; myślenie poprawne, to myślenie logiczne; a znów myślenie logiczne to tyle, co myślenie zgodne z prawidłami formułowanymi przez logikę”. „Wyrok sądowy to decyzja sędziego co do istoty sprawy sądowej, a sędzia to osoba uprawniona do wydawania wyroków sądowych”.

3. definicja za szeroka - definiens obejmuje większy zakres niż definiendum. Sędzia to pracownik sądu (sprzątaczki sekretarki)

4. definicja za wąska - definiens nie obejmuje wszystkich przedmiotów należących do definiendum (krzesło to drewniany przedmiot do siedzenia w kolorze zielonym, bez oparcia to definicja zielonego taboretu)

5. błąd przesunięcia kategorialnego - definiens i definiendum wykluczają się. W definiens podajemy jako określenie rodzajowe zakres zasadniczo odmienny, od tego który należało by wskazać. Żadna rzecz nie jest cechą - czerń to tyle co rzecz czarna tzn. czerń jest rzeczą - nieprawda czerń to cecha.

V PODZIAŁ LOGICZNY.

Przeprowadzić podział logiczny zakresu jakiejś nazwy N na zakresy nazw A, B, C, D tzn. stwierdzić, że desygnat nazwy N jest desygnatem jednej i tylko jednej z nazw A, B, C, D.

Trzeba więc przeprowadzając podział logiczny zakresu pewnej nazwy, wskazać dwie lub więcej nazw, których zakresy są podrzędne względem zakresu dzielonego, czyli wskazać mniejsze klasy w obrębie poddanego podziałowi zakresu nazwy.

całość dzielona człony podziału

„obywatel polski” = „polski przedpoborowy + poborowy + żołnierz służby czynnej”

„człowiek” = „człowiek płci męskiej + cz p żeńskiej”

„kręgowiec” = „ryba + płaz + gad +ssak…”

1. Warunki poprawności podziału logicznego

Podział logiczny powinien być wyczerpujący i rozłączny, jeśli podział nie spełnia tych warunków nie jest podziałem poprawnym, logicznym.

1) wyczerpujący - jeśli każdy z desygnatów nazwy, której zakres dzielimy, może być zaliczony do jakiegoś wyróżnionego członu podziału.

Podział logiczny zakresu pewnej nazwy wedle zasady, którą są różne odmiany pewnej ogólniejszej cechy, będzie wyczerpujący kiedy każdy przedmiot należący do zakresu dzielonego będzie posiadał jakąś odmianę tej cechy.

Dlatego też z ostrożności, wyliczywszy wszystkie znane nam odmiany rozważanej cechy, powinno się jeszcze wydzielić człon podziału: „Inni”, który dopełni wydzielone poprzednio człony, zapewniając wyczerpujący charakter podziału

2) rozłączny - żaden z desygnatów nazwy, której zakres dzielimy, nie może być zaliczony do dwóch członów podziału na raz.

Podział logiczny zakresu pewnej nazwy wedle zasady, którą są różne odmiany pewnej ogólniejszej cechy, będzie rozłączny jeśli żaden przedmiot należący do zakresu dzielonego nie posiada tej cechy jednocześnie w dwóch różnych odmianach.

Aby zapewnić rozłączność podziału, należy żądać, by brano pod uwagę cechę przeważającą, a więc np. główny zawód.

Sposób podziału

1. dychotomiczny (dwudzielny) według cech kontradyktorycznych (sprzecznych) - w obrębie zakresu dzielonego wyróżnia klasę przedmiotów posiadających pewną cechę i klasę przedmiotów, które tej cechy nie posiadają (mieszkaniec kraju umiejący czytać, mieszkaniec kraju niemiejący czytać)

2. według ogólnej cechy - wyróżnia się człony podziału biorąc za podstawę jakąś ogólną cechę, według której odmian wyróżniamy.

Tę ogólniejszą cechę nazywamy determinandą, jej odmiany - determinatami. Np. ołówki możemy podzielić według determinandy „kolor oprawki” na ołówki żółte, zielone.

2. Klasyfikacja

Klasyfikacja to dalszy podział zakresów otrzymanych jako człony pierwszego podziału logicznego. (segregowanie akt)

Podział logiczny może być:

1. naturalny - bardziej chodzi o opis naukowy, gdy dzielimy według cech itp.
   w każdym członie podziału grupują się przedmioty pod wieloma względami ważnymi dla nas podobne niepodobne na ogół do przedmiotów z innych członów podziału

2. sztuczny - bardziej chodzi o segregowanie przedmiotów, w małym stopniu wiążą się z tym jakieś cechy.
   do jednego członu podziału trafiają przedmioty podobne pod jakimś jednym tylko względem, a pod wieloma innymi niepodobne do siebie.

3. Wyróżnianie typów a podział logiczny

W wyróżnianiu typów rozważamy, w jakim stopniu przedmioty z pewnego zbioru mają cechy zbliżone do przedmiotu o interesujących nas cechach.

Przedmioty typowe to takie, które w odpowiednio małym stopniu różnią się od przedmiotu, z którym je porównujemy. Przedmioty, które wyraznie różnią się nie należą do tego typu przedmiotów: mogą należeć do innego typu, a mogą być w ogóle nietypowe.

Partycja - wyróżnianie części składowych pewnego przedmiotu (roślina dzieli się na korzeń, łodygę, liście i kwiat.)

VI ZDANIE

1. Pojęcie zdania w sensie logicznym

Zdanie w sensie logicznym to wyrażenie jednoznacznie stwierdzające, na gruncie danego języka, że tak a tak jest albo tak a tak nie jest. Zdanie w sensie logicznym może być prawdziwe albo fałszywe bo następuje w nim tylko tylko stwierdzenie faktu. Zdania pytające nie są zdaniami logicznymi (tylko oznajmujące!).

Zdanie zależne (zawisłe) stwierdzenie o pytaniu

„Czy Kowalski lubi rosół?” - to nie jest zdanie w sensie logicznym

„Dzisiaj zapytałem Kowalskiego czy lubi rosół.” - zdanie w sensie logicznym

„Kowalski zamknij okno!” - to nie jest zdanie w sensie logicznym

„Powiedziałem Kowalskiemu by zamknął okno.” - zdanie w sensie logicznym

Zdarzenie - fakt, iż rzecz czy osoba A w momencie B wykazywała własność C, a w innym momencie B₁ tej własności nie wykazywała

Stan rzeczy - fakt, iż rzecz czy osoba A w okresie od momentu B do momentu B₁ nieprzerwanie wykazywała własność C.

2. Wartość logiczna zdania

Zdanie prawdziwe - opisuje rzeczywistość taką jaka ona jest w tym momencie (dzisiaj świat jest tak a tak urządzony)

Zdanie fałszywe - opisuje rzeczywistość w sposób sprzeczny z faktami (Kraków jest stolicą Polski)

Zdanie w przybliżeniu prawdziwe - gdy fałsz nie jest istotny i nie ma wpływu na sens wypowiedzi (p. dokładność liczby mieszkańców)

3. Obiektywny charakter prawdziwości i fałszywości zdań

Wartość logiczna zdania jest czymś obiektywnym i poglądy osoby nie mają żadnego znaczenia. Liczy się tylko rzeczywistość i jeżeli mówiono ,że Słońce kręci się wokół Ziemi to znaczy że był to fałsz, chociaż kiedyś wszyscy tak uważali.

Zdanie analityczne - jeśli zakładamy minimalną znajomość rzeczy to zdanie które jest prawdziwe ze względu na to jakich użyto w nim słów nazywamy zdaniem analitycznym. (Kwadrat ma 4 boki. 1 min to 60 sekund.)

Zdanie wewnętrznie kontradyktoryczne - zdanie, którego fałszywość jest przesądzona ze względu na samo znaczenie użytych w nim słów oczywiście w obrębie danego języka. ( Kula jest prostokątem. Sześcian jest linią.)

Zdanie syntetyczne - wszystkie inne zdania, których wartości logicznych nie możemy ustalić. Dla tych zdań by ustalić czy odpowiadają rzeczywistości musimy znaleźć probierz prawdziwości. (odwołujemy się do doświadczenia - zgodnej praktyki wielu osób. Stan wiedzy zmienia się Słońce - Kopernik)

Zdanie może też mieć wartość logiczną niezależnie od tego czy my o tym wiemy (kto zastrzelił).

4. Wypowiedzi niezupełne

Wypowiedź zdaniowa niezupełna - to takie wyrażenie, które wprawdzie na gruncie danego języka nie jest zdaniem w sensie logicznym lecz spełnia rolę zdania w sensie logicznym, o ile słuchacz zdaje sobie sprawę z pewnych domyślnych uzupełnień wypowiedzi pominiętych w zdaniu. Z wypowiedzi niezupełnych mogą powstać zdania logiczne w zależności jak domyślnie uzupełnimy wypowiedź niezupełną.

Niejednoznaczność - w zależności od układu odniesienia dom stoi akle tylko względem ziemi, a nie p. Słońca. Powinniśmy dążyć do maksymalnej konkretyzacji tak by było jasne co chcemy powiedzieć.

5. Funkcje zdaniowe

Funkcja zdaniowa to wyrażenie opisowe, które zawiera zmienne. Np. „Każde S jest P” otrzymujemy zdania prawdziwe lub fałszywe. „Każdy prawnik jest sędzią” - fałszywe, „Każdy sędzia jest prawnikiem” - prawdziwe. Funkcja zdaniowa nie ma określonej wartości logicznej. Dopiero po podstawieniu uzyskujemy zdania prawdziwe lub fałszywe.

Kwantyfikator ogólny - to taka funkcja zdaniowa, przy której cokolwiek podstawimy za x to otrzymamy zdanie prawdziwe. „Jeśli x jest ojcem to x jest mężczyzną” Px lub ^x,(x).

Kwantyfikator szczegółowy - jest wówczas gdy funkcja zdaniowa przy niektórych zmiennych jest prawdziwa zapisujemy go Sx, Vx, Zx „x jest mężczyzną x jest ojcem”

Zatem z funkcji zdaniowej mogą powstać zdania prawdziwe i fałszywe w dwa sposoby:

1)przez konkretyzację - czyli podstawienie odpowiednich wyrażeń na miejsce wszystkich koniecznych zmiennych

2) przez kwantyfikację tzn. przez poprzedzenie tej funkcji kwantyfikatorem ogólnym czy szczegółowym w odniesieniu do wszystkich zmiennych nazwowych występujących w danej funkcji

6. Struktura zdania

Zdanie złożone to takie, którego częścią jest odrębne zdanie, składa się z funktora zdaniotwórczego od jednego czy dwóch argumentów zdaniowych „Zaiste, Jan dotychczas nie spełnił wyznaczonego mu zadania”, „Jan dotychczas nie spełnił wyznaczonego mu zadania, ale nie doszło jeszcze do katastrofy”.

Zdanie proste to takie, którego żadna część nie jest odrębnym zdaniem (nie występują w nim funktory zdaniotwórcze od argumentu bądź argumentów zdaniowych. Mogą być ujmowane jako schemat funkcji „A jest B” Jan jest studentem.

Obecnie widzi się konieczność istnienia zdań prostych o treści „X ma własność Z” Kot łapie myszy.

Wśród zdań prostych sprowadzonych do struktury „A jest B” gdzie „jest” jest funktorem dwuargumentowym wyróżniamy dwa rodzaje zdań:

1) atomiczne - orzekające, że jakieś X należy do klasy Y. {Podmiotem tego zdania jest nazwa indywidualna, orzecznikiem nazwa generalna(Jan jest (nie jest) górnikiem)

2) subsumpcyjne - orzekające, że jakaś klasa X w całości lub części zawiera się (lub nie) w klasie B. Każdy pies jest kręgowcem = Klasa psów zawiera się w klasie kręgowców.

Tradycyjna logika wyróżnia 4 rodzaje zdań subsumcyjnych

1) zdania ogólno-twierdzące o budowie „Każde S jest P” (każdy szpak jest ptakiem)

2) zdania ogólno-przeczące o budowie „Żadne S nie jest P” (żaden sędzia nie jest prokuratorem)

3) zdania szczegółowo-twierdzące o budowie „Niektóre S są P” (niektórzy studenci są pracowitymi ludźmi)

4) zdania szczegółowo-przeczące o budowie „Niektóre S nie są P” (niektórzy studenci nie są palaczami)

7. Odpowiedniki zdania w naszej świadomości

Jeśli nasza świadomość reaguje na daną nazwę tzn., że przyswoiliśmy pojęcie odpowiadające tej nazwie (to samo pojęcie odpowiada różnoznacznym nazwom w różnych językach).

Przeżycie odpowiadające wypowiedzianemu czy usłyszanemu zdaniu może polegać na tym, ze dana osoba wydaje sąd albo przypuszcza, że jest tak jak głosi zdanie.

Sąd wydaje osoba, która żywi przekonanie, że jest tak jak albo tak nie jest. Jest przeżyciem zdań wypowiadanych „na serio” i z przekonaniem

Przypuszczenie - dopuszczamy taką możliwość „strzelamy”

Rozumienie - jeśli dociera do nas to o co chodzi, rozumiemy co głosi zdanie ale nie mam żadnych przeświadczeń co do jego wartości logicznej(prawda czy fałsz)

Kłamstwo - co innego myślę, co innego podaję za prawdę, świadomie.

Omyłka - ludzie wypowiadają zdania fałszywe myśląc, że są prawdziwe lub biorą zdanie prawdziwe za fałszywe

Można mówić prawdę kłamiąc.

---