System resocjalizacji przestępców seksualnych
1. Przestępstwo seksualne - definicje
Przy próbie wyjaśnienia, jakie czyny uznać należy za przestępstwa seksualne odwołać musimy się do trzech dyscyplin: medycyny, psychologii i prawa.
Leszek Lernell (1984) przestępstwa seksualne określa jako „takie typy zachowań ludzkich (wraz z ich skutkami), powiązanych z życiem seksualnym człowieka, jakie są zakazane przez ustawodawstwo karne".
W myśl litery prawa, przestępstwa seksualne, jakiekolwiek zastosujemy w ich obrębie zróżnicowanie, łączy ten sam przedmiot ochrony, jakim jest wolność seksualna i obyczajowość. Jednakże wszelkie pozostałe czynniki takie jak źródła społeczne przestępstwa, motywy działania sprawcy, zakres ochrony są od siebie odmienne. Ustawodawca chroni jedną z najbardziej istotnych sfer każdego człowieka, jaką jest jego sfera seksualna. Wszelkie jej naruszenia wbrew woli osoby, której dotyczą są karane.
Z perspektywy medycznej z przestępstwem seksualnym mamy do czynienia wówczas, gdy zachowanie przestępcze motywowane było chęcią zaspokojenia popędu płciowego. Okazuje się jednak, że czasami u podłoża zachowań seksualnych mogą leżeć pozaseksualne motywy, np. zemsta czy chęć ukarania (w subkulturze więźniów).
Mając na uwadze wszystkie przedstawione perspektywy w kontekście których rozpatruje się przestępstwa seksualne, w ich obrębie wyróżniać będziemy:
wykorzystywanie seksualne dzieci (pedofilię)
zgwałcenie
molestowanie seksualne
zabójstwa na tle seksualnym
kazirodztwo
Charakterystyka osób popełniających przestępstwa seksualne
Celem wielu badań dotyczących przestępstw seksualnych jest identyfikacja cech osób dopuszczających się tych przestępstw. Badania osobowości i historii życia pedofilów seksualnych ujawniły wiele prawidłowości
Prawidłowości charakteryzujące osoby popełniające przestępstwa seksualne:
większość badanych wychowała się w pełnych rodzinach, ale jednocześnie doświadczyła przemocy ze strony rodziców;
stosowano wobec nich szorstką i niekonsekwentną dyscyplinę wychowawczą pozbawioną miłości;
większość badanych wcześnie rozpoczynała życie seksualne, była seksualnie doświadczona, nadużywała alkoholu, często sięgała po pornografię „twardą”;
mają skłonności do nadawania innym ludziom cech swojego stanu emocjonalnego
przejawiają skłonność do przedmiotowego traktowania innych ludzi i swoich bliskich
badani odznaczali się znaczną obsesją na tle religijnym
spostrzegają niewłaściwe zachowania na tle seksualnym, niezgodne z prawem , jako niezależne od swojej woli
badani przejawiają skłonności do uzależnień(alkohol, narkotyki, papierosy)
często występują wśród badanych konflikty z matką (również wewnętrzne konflikty spowodowane np. nadopiekuńczością matki)
większość badanych charakteryzuje niski poziom wartości i samooceny
Pojecie Dewiacji
Dewiacja to wszelkiego rodzaju odchylenie od normy, jaka panuje w danym społeczeństwie.
Dewiacja seksualna (deviatio sexsualis, parapathia, paraphilia, parerozja, paraesthesia sexsualis) wszelkie odchylenia od normy w zachowaniu seksualnym, niezależnie od ich objawów oraz rodzaju, natężenia i czynników przyczynowych. Termin ten obejmuje zarówno odchylenia od norm społecznych, jak i odchylenia od normy medycznej, czyli odchylenia patologiczne.
Rodzaje dewiacji seksualnych ( DLA CHETNYCH!!!)
Agalmatofilia - dewiacja seksualna, typ parafilii, w której bodźcem seksualnym (podnietą) są pomniki i rzeźby
Agorafilia- dewiacja w której bodźcem seksualnym są miejsca publiczne
Agreksofilia - dewiacja w której bodźcem seksualnym jest podsłuchiwanie przebiegu kontaktu seksualnego innych osób
Akrofilia - czerpanie doznań erotycznych dzięki kontaktom seksualnym na wysokości
Akromotofilia - dewiacja w którym bodźcem seksualnym jest odmienny kolor skóry partnera
Albutofilia - dewiacja w którym bodźcem seksualnym jest woda
Algolagnia czynna (sadyzm) to osiąganie satysfakcji seksualnej przez psychiczne i/lub fizyczne znęcanie się nad partnerem. Może być wyrazem agresji wobec przedstawicieli płci przeciwnej, np. w wyniku urazów wyniesionych z domu rodzinnego, niepowodzeń w heteroseksualnych związkach bądź pierwszych, nieudanych kontaktów seksualnych. W skrajnej postaci zabójstwo z lubieżności (eretofonofilia), czy niszczenie dobytku (piromania seksualna), gwałcenie.
Algolagnia bierna (masochizm) oznacza osiąganie satysfakcji seksualnej w wyniku cierpienia psychicznego i/lub fizycznego zadawanego przez partnera lub samemu sobie, zamiast/albo w trakcie stosunku płciowego. Formy skrajne masochizmu to: samookaleczenia (alloaptemnofilia), pozorowanie duszenia (asfiksiofilia), marzenia o własnej śmierci (tanatofilia).
Oba rodzaje algolagnii występują zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, najczęściej dotyka ona osób z zaburzeniami osobowości lub zaburzeniami psychicznymi.
Altocalciphilia - typ fetyszu zwiazany z wysokimi obcasami
Amaurofilia - dewiacja w której bodźcem seksualnym jest współżycie seksualne w ciemnościach, gdy partner ma zamknięte oczy ale spotkałam się tez z opinią że to parafilia, w której bodźcem wywołującym podniecenie seksualne są zapachy.
Anaclitism - typ fetyszu zwiazany z przedmiotami dzieciecymi
Anastemafilia - dewiacja w której bodźcem seksualnym jest partner niskiego wzrostu
Andromimetofilia - dewiacja w której bodźcem seksualnym są kobiety udające mężczyzn
Autonepiofilia - dewiacja w której bodźcem seksualnym są pieluszki
Apotemnofilia - dewiacja w której bodźcem seksualnym jest własne okaleczone ciało
PEDOFILIA - dewiacja seksualna polegająca na odczuwaniu potrzeby kontaktów seksualnych z dziećmi
Skutki dewiacji seksualnych
Skutki dewiacji nie są groźne, o ile nie zagrażają zdrowiu czy życiu dewianta i osób z jego otoczenia. Najczęściej chodzi tutaj o parafilie o charakterze prywatnym, które nie rzucają się w oczy- na przykład fetyszyzm. W przypadku niektórych parafilii (masochizm) widoczne są także objawy, skutki somatyczne- otarcia, ukłucia, siniaki, czasem poważniejsze obrażenia ciała. Skutki dewiacji mogą mieć jednak przede wszystkim negatywny wpływ na psychikę dewianta i prowadzić do zaburzeń psychicznych. Przyczyny tego typu zaburzeń mogą być bardzo różne- począwszy od lęku przed wykryciem przez społeczeństwo dewiacji, do głębokiej depresji i chorób o podłożu neurologicznym. Taka osoba czuje się poniżana, napiętnowana, izoluje się od innych, odczuwa lęk przed karą i ujawnieniem swych skłonności dewiacyjnych. Nierzadko staje się obiektem kpin, żartów czy docinków ze strony innych osób. Skutki dewiacji, jakie można zaobserwować to także wystąpienie depresji, poczucia winy, fobii, koszmarów nocnych, prób samobójczych. Dewiant częściej też sięga po alkohol czy narkotyki, ma zaburzenia nastrojów, świadomości i problemów interpersonalnych. Może mieć także trudności z poszanowaniem swojej intymności i granic wyznaczających linię norm.Dewiant postrzegany jest przez społeczeństwo jako „inny”, odbiegający od wytyczonej normy, którego należy izolować, karać, a nawet fizycznie likwidować dla dobra całego społeczeństwa. Aby złagodzić lub zniwelować negatywne skutki parafilii, pacjenci dobrowolnie poddają się leczeniu lub w niektórych przypadkach (np. na żądanie partnera) są do leczenia zmuszani. Metody leczenia to głównie psychoterapia, w u dewiantów szczególnie niebezpiecznych dla otoczenia stosowana była terapia lekami antyandrogennymi.
Leczenie przestępców seksualnych
Terapia Grupowa
W leczeniu skłonności do popełniania czynów karalnych prawnie i normy moralne czynów seksualnych nie da się
wg Kazimierza Pospieszyla wyleczyć w sensie medycznym.
Dewiacyjne skłonności seksualne, podobnie jak alkoholizm, narkomanię czy inne rodzaje uzależnień, można tylko „zaleczyć”. Autor zaznacza przede wszystkim problem nierozstrzygniętej do końca kontrowersji, czy w terapii przestępców seksualnych bardziej skuteczna jest terapia indywidualna czy grupowa.
Na podstawie praktyki oddziaływań terapeutycznych na osoby uzależnione
od alkoholu utarło się wyraźnie widoczne w koncepcjach wielu programów resocjalizacyjnych przekonanie, że w przypadku przestępców seksualnych bardziej skuteczna jest terapia grupowa.
A ponieważ grupowa forma terapii jest także mniej kosztowna i łatwiejsza do zorganizowania, bywa na ogół o wiele częściej stosowana.
Terapia Grupowa
W leczeniu skłonności do popełniania czynów karalnych prawnie i normy moralne czynów seksualnych nie da się
wg Kazimierza Pospieszyla wyleczyć w sensie medycznym.
Dewiacyjne skłonności seksualne, podobnie jak alkoholizm, narkomanię czy inne rodzaje uzależnień, można tylko „zaleczyć”. Autor zaznacza przede wszystkim problem nierozstrzygniętej do końca kontrowersji, czy w terapii przestępców seksualnych bardziej skuteczna jest terapia indywidualna czy grupowa.
Na podstawie praktyki oddziaływań terapeutycznych na osoby uzależnione
od alkoholu utarło się wyraźnie widoczne w koncepcjach wielu programów resocjalizacyjnych przekonanie, że w przypadku przestępców seksualnych bardziej skuteczna jest terapia grupowa.
A ponieważ grupowa forma terapii jest także mniej kosztowna i łatwiejsza do zorganizowania, bywa na ogół o wiele częściej stosowana.
Terapia Indywidualna
Nie jest to jednak pogląd powszechny-
Barry M. Maletzky i Cynthia Steinhauser uważają,
że właśnie terapia indywidualna stanowi podstawę, złoty środek w leczeniu przestępców
seksualnych, jako że tylko w intymnym kontakcie terapeuty z pacjentem wystąpić może
szereg unikalnych procesów psychicznych, mających znaczenie psycholecznicze.
Tylko podczas takich nacechowanych intymnością kontaktów można wejść w chorobliwy świat
wyobraźni pacjenta i skutecznie nakierowywać treść jego erotycznych fantazji na bardziej prawidłowe tory.
Terapia uzdrowienia seksualnego SRT
Coraz częściej spotyka się pogląd mówiący o potrzebie łączenia dwóch postaci terapii (grupowej i indywidualnej), gdyż tylko tą drogą można wykorzystać wszystkie mechanizmy psycho-lecznicze tkwiące w obu formach oddziaływań terapeutycznych. Przykładem takiego hybrydowego podejścia może być opracowana przez Annę C. Salter (1988) terapia Uzdrowienia Seksualnego, znana pod skrótem SRT
Na czym polega SRT??
Polega na kombinacji oddziaływań indywidualnych i grupowych na pacjenta w celu odtworzenia historii jego wypaczeń i urazów seksualnych, a następnie odreagowania podczas terapii grupowej tych urazów i wypaczonej oceny popełnionych czynów przestępczych.
UWAGA!!!
Bardzo pożądane jest włączenie partnera do programu terapii. Okazało się, że w przewidywaniu nawrotu po leczeniu uzależnienia od seksu najważniejszym czynnikiem jest niepowodzenie we włączeniu partnera. Ponieważ seksoholicy często byli wykorzystywani seksualnie w dzieciństwie i mają wypaczone wyobrażenia o seksie, często brakuje im informacji o zdrowej seksualności.
Sex Offender Program - SOP
Programy skierowane do przestępców seksualnych (Sex Offender Program - SOP) tworzone są na bazie lokalnych aktów prawnych. W stanie Floryda wśród nakładanych na sprawców warunków probacji znajdować się może umieszczenie w spisie przestępców seksualnych, zakaz zbliżania się do miejsc prowadzących działania edukacyjne lub opiekuńcze dla dzieci na odległość mniejszą niż 1000 stóp mierzonych w linii prostej od miejsca zamieszkania podsądnego. Nie wolno im również podejmować w takich miejscach pracy zarobkowej, ani pracować jako wolontariusz, zwłaszcza gdy ofiara przestępstwa miała mniej niż 18 lat.
W ramach probacji obliguje się osoby skazane do bezwzględnego zaniechania kontaktów z ofiarami, a także do rzetelnego i pełnego uczestnictwa w programach edukacyjnych i terapeutycznych. Sex offenders nie mogą posiadać treści obscenicznych lub pornograficznych oraz dostępu do nich poprzez środki audiowizualne, telefon czy gazetę. Nie mogą również korzystać z Internetu. W związku z tym, że przestępstwa seksualne, ze względu na swoją specyfikę, są stosunkowo rzadko ujawniane, osoby za nie skazane, raz w roku, obligatoryjnie, poddawane są badaniom na wykrywaczu kłamstw, przy czym wyniki tych badań mają charakter informacyjny, a nie dowodowy (Official Internet Site of the Florida Legislature, 2009). Wysoki poziom niepewności co do skuteczności działań resocjalizacyjnych prowadzonych w tej grupie spowodował, że sprawcy przestępstw seksualnych poddawani są rejestracji. Zwykle też o ich powrocie do środowiska lokalnego powiadamia się instytucje (policja, służby socjalne), ale również ofiarę, jej rodzinę oraz świadków poprzednich wydarzeń. W skrajnych wypadkach władze mają uprawnienia do rozpowszechnienia fotografii i opisu sposobu popełnienia przestępstwa przez podsądnego (Pospiszyl, 2006, s. 205).
Sex offenders są najliczniejszą grupą, wobec której stosuje się monitoring elektroniczny. Podsądny nosi przy sobie nadajnik GPS, którego bez uruchomienia alarmu nie da się ściągnąć, a który pozwala zlokalizować go w niemal każdym miejscu na ziemi. Często dodatkowo stosuje się również „godzinę probacyjną”, czyli podsądny nie może przebywać poza domem między 22 a 6 rano, a także obliguje się go do prowadzenia dziennika jazdy, jeśli wcześniej osoba uzyskała zgodę na używanie pojazdów mechanicznych od oficera probacyjnego (Official Internet Site of the Florida Legislature, 2009)
Terapia Hormonalna
Wobec sprawców przemocy seksualnej stosuje się również terapię hormonalną (zwaną również „kastracją chemiczną”), która polega na podawaniu podsądnemu leku o nazwie Depo-Provera, który wygasza reakcje seksualne