REGIONY TURYSTYCZNE

Dr E. Gerstmann

Wykład 1, 23.02.2008

ZAGADNIENIA OBOWIĄZUJĄCE NA EGZAMINIE:

1. Pojęcia:

a) przestrzeń turystyczna

b) typy przestrzeni turystycznej

c) region turystyczny

d) miejscowość turystyczna

2. Metody delimitacji ruchu turystycznego

3. Typy ruchu turystycznego

4. Zasady gospodarki turystycznej w regionach

5. Regionalizacje turystyczne w Polsce

6. Znaczenie ruchu turystycznego

7. Ruch turystyczny w RP

8. Ruch turystyczny wg WTO

9. Międzynarodowy ruch turystyczny (wielkość i rozmieszczenie)

LITERATURA:

1. Warszyńska J., Jackowski A: Podstawy geografii turyzmu

2. Warszyńska J.: Geografia turystyczna świata (cz. 1 i 2)

3. Kowalczyk A.: Geografia turyzmu

4. Kowalczyk A.: Geografia hotelarstwa

5. Gaworecki W.W.: Turystyka

6. Gołembski G.: Kompendium wiedzy o turystyce

7. Kaprowski W.: Geografia turystyczna

Turystyka jest zjawiskiem:

- społeczno - gospodarczym

- przestrzennym

- socjologicznym

Z tych powodów jest przedmiotem badań, głównie: ekonomii, geografii, nauk społecznych.

Jej rozwój związany jest m.in. z istnieniem terenów o walorach turystycznych, odpowiednio zagospodarowanych i dostępnych komunikacyjnie.

Ruch turystyczny koncentruje się w pewnych regionach i miejscowościach. Pewne tereny mogą być prawie wcale nie odwiedzane przez turystów.

Regiony turystyczne:

Wydzielone (delimitowane) i badane najczęściej przez: ekonomistów, geografów, a zwłaszcza geografów turyzmu. Mówiąc o regionach turystycznych używa się pojęć: ruch turystyczny, atrakcyjność turystyczna, zagospodarowanie turystyczne, dostępność turystyczna, pojemność turystyczna.

Geografia turystyczna (turyzmu) najczęściej definiowana jest jako dyscyplina geografii zajmująca się analizą form i relacji przestrzennych zjawisk turystycznych oraz związanych z nimi procesów oddziaływujących na przestrzeń.

Bada:

- przydatność przestrzeni na potrzeby ruchu turystycznego

- oddziaływanie zjawisk turystycznych na przestrzeń

- te procesy zachodzące w przestrzeni, które są spowodowane występowaniem zjawisk turystycznych

- m.in. określa i bada regiony turystyczne (Polski i Świata)

Atrakcyjność turystyczna:

1. jest pojęciem złożonym

2. należy ją rozpatrywać kompleksowo - decydują o niej:

- walory turystyczne

- dostępność komunikacyjna

- szeroko pojęta infrastruktura turystyczna i paraturystyczna

- subiektywny czynnik psychologiczny - podatność turysty na reklamę, promocję, obecność w mediach, sądy przyjaciół i znajomych, moda

Walory (zasoby) turystyczne:

Zespół elementów środowiska przyrodniczego oraz elementów pozaprzyrodniczych, które (wspólnie lub każdy z osobna) są przedmiotem zainteresowania turysty.

- walory kształtują strukturę przestrzenną podróży i stanowią główny powód przyjazdu turysty

- mają charakter materialny lub niematerialny

- są elementem przyrody lub dziełem człowieka (często są to walory przyrodnicze i kulturowe - równocześnie)

Podział walorów:

- przyrodnicze

- kulturowe

lub

- wypoczynkowe

- krajoznawcze

- specjalistyczne

Zagospodarowanie turystyczne - to wynik działalności człowieka mającej na celu przystosowanie przestrzeni na potrzeby ruchu turystycznego (np. umożliwienie dojazdu).

Dostępność turystyczna - możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu podjętej podróży.

Przestrzeń turystyczna:

- każda przestrzeń geograficzna, w której mają miejsce zjawiska turystyczne

- także przestrzeń, na której występuje konsumpcja turystyczna, po której odbywa się ruch turystyczny

- część przestrzeni geograficznej i społeczno - ekonomicznej, w której zachodzą zjawiska turystyczne

Wyróżnia się 5 typów przestrzeni turystycznej:

1. eksploracji turystycznej

2. penetracji turystycznej

3. asymilacji turystycznej

4. kolonizacji turystycznej

5. urbanizacji turystycznej

Ad. 1.

Początek zainteresowania przestrzenią turystyczną, np. odkrywanie po raz pierwszy nieznanych terenów, ma charakter nietrwały - wraz z jej poznaniem i uznaniem walorów ulega zagospodarowaniu i przekształceniom.

Tereny zbliżone do naturalnych!!!

Ad. 2.

To część przestrzeni geograficznej, którą turysta odwiedza głównie w celach poznawczych (krajoznawczych) lub na krótkotrwały wypoczynek.

Niewielkie zagospodarowanie turystyczne, poznanie przez turystę warunków życia, zwyczajów i kultury miejscowej ludności.

Obszary chronione, ekoturystyka!!!

Ad. 3.

Głównie obszary wiejskie, wypoczynek odbywa się w odpowiednio przystosowanych zagrodach rolników, obiektach letniskowych, innych obiektach dobrze wkomponowanych w przestrzeń wiejską lub w krajobraz nie związany z jednostkami osadniczymi (lasy, pola).

Agroturystyka, turystyka wiejska!!!

Ad. 4.

Najbardziej pojemny typ przestrzeni. Obszary, na których nastąpiła trwała zmiana użytkowania terenu z rolniczego lub leśnego na turystyczne.

Anektowanie nowych terenów pod funkcję turystyczną.

Zespoły ośrodków turystycznych!!!

Ad 5.

Jest tą częścią przestrzeni kolonizacji turystycznej, która staje się obszarem stałego zamieszkania mieszkańców miast. Prowadzi do wszechstronnych przekształceń przestrzennych, demograficznych, ekonomicznych i społecznych przestrzeni wiejskiej w miejską. Jest najbardziej zaawansowaną fazą kolonizacji turystycznej kończącą praktycznie na danym obszarze funkcjonowanie turystyki, której główną cechą jest przecież okresowa zmiana miejsca pobytu.

Ośrodki miejskie!!!

Wykład 2, 08.03.2008

Polityka turystyczna dotycząca przestrzeni geograficznej:

- może stwarzać sprzyjające warunki rozwoju miejscowości lub regionu

- może prowadzić do ograniczenia ruchu turystycznego w określonej przestrzeni turystycznej

- może tworzyć warunki rozwoju wybranych form turystyki, np. ekoturystyki, turystyki przyrodniczej, agroturystyki, turystyki edukacyjnej

- może promować określone modele wypoczynku i zagospodarowania terenu, adekwatne do walorów lub innych złożonych celów

Chłonność turystyczna - dotyczy obszarów generalnie lub słabo zagospodarowanych, ilość osób na jakąś powierzchnię w jakimś czasie.

- oznacza maksymalną liczbę uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą równocześnie, w określonym czasie przebywać na określonym obszarze (powierzchni) nie powodując dewastacji i degradacji środowiska przyrodniczego

- w przypadku szlaków turystycznych pojęcie to jest zastąpione terminem przepustowość

- wartość tego wskaźnika wynika bezpośrednio z właściwości środowiska przyrodniczego i wskazuje na granicę jego odporności na antropopresję wywołaną ruchem turystycznym

Pojemność turystyczna - oznacza pojemność bazy noclegowej, gastronomicznej i towarzyszącej, określającą maksymalną liczbę uczestników ruchu turystycznego mogących jednocześnie przebywać i korzystać z jego zagospodarowania turystycznego nie powodując zmniejszenia zakresu i poziomu podaży usług turystycznych oraz dezorganizacji życia społeczno - gospodarczego tego obszaru.

Współczesne trendy rozwoju przestrzeni turystycznej:

- większość znanych regionów turystycznych to tereny zurbanizowane lub urbanizujące się (przestrzeń kolonizacji turystycznej, przestrzeń urbanizacji turystycznej)

- wielkie hotele i łańcuchy hotelowe, aglomeracje turystyczne

- wioski turystyczne, zespoły turystyczno - rekreacyjne, zespoły drugich domów

Szybki rozwój turystyki:

- globalizacja

- informatyzacja - szybki przepływ informacji

- szybki rozwój środków transportu, zwłaszcza transportu lotniczego

W półwieczu 1950 - 2000 liczba turystów wzrosła z 1% ludności ziemi do 11,5%, wpływy z turystyki wzrosły 227 razy (do 500 000 mln USD).

Prognozy:

- 2010 - prawie 15% ludności ziemi

- 2020 - ponad 20% ludności ziemi

Wpływy z turystyki;

- 2010 - 1 400 000 mln USD

- 2020 - 2 000 000 mln USD

Udział mieszkańców Europy w turystyce światowej wynosi około 58% i sukcesywnie zmniejsza się (1970 - 68%, 1980 - 65,5%, 1990 - 63%, 2000 - 57,8%).

Udział mieszkańców:

- Ameryki 17,5%

- Azji Wschodniej i Oceanii 16,5%

- Afryki 4,0%

- Bliskiego Wschodu i Azji Południowej 4,0%

Pojęcie region:

- należy do podstawowych pojęć gospodarki przestrzennej

- wyróżnia się regiony: geograficzne, krajobrazowe, ekonomiczne, planistyczne, administracyjne, społeczne, turystyczne

- różnorodne definicje, kryteria delimitacji

- oznacza przestrzeń (zbiór elementów i jednostek przestrzennych różnego rzędu) o pewnych specyficznych dla niej cechach ilościowych i jakościowych

- w przypadku większości regionów turystycznych o ich wydzieleniu decyduje atrakcyjność walorów i zagospodarowania

- czasem w regionie występują zgrupowania walorów i miejscowości połączone trasami komunikacyjnymi i szlakami, które pozwalają na wydzielenie mniejszych jednostek przestrzennych (podregionów, rejonów, obszarów itd.)

Wykład 3, 09.03.2008

Region:

- analitycznie: jednorodny obszar występowania pewnej cechy lub zespołu cech, istotnych z punktu widzenia założeń problemu badawczego

- przedmiotowo: realny obszar, wyodrębniony w analitycznej przestrzeni - jednostka przestrzenna (terytorialna, obszar) złożona z różnych elementów powiązanych ze sobą

Region - ekonomiczny, geograficzny, turystyczny

1. region - narzędzie badania

2. region - przedmiot poznania

3. region - narzędzie działania

Region w gospodarce przestrzennej:

- obszar, w którym charakter części składowych i relacji przestrzennych tworzy pewną całość

- całość ta jest wyodrębniona z większego obszaru wg określonych kryteriów (jednego lub wielu)

Typy regionów:

- wg kryterium odmienności strukturalnej: jednorodne (homogeniczne) i węzłowe (funkcjonalne)

- wg kryterium poziomu rozwoju: rozwinięte, rozwijające się, opóźnione w rozwoju

- wg kryterium podstawowego rodzaju działalności gospodarczej: rolnicze, rolniczo - przemysłowe, turystyczno - rekreacyjne itp.

- wg innych kryteriów

Region węzłowy: (grawitacyjny, wektorowy)

System powiązań między zjawiskami będącymi przez geografię ekonomiczną, zaistniałe w wyniku tego, że pewne ośrodki węzłowe spełniają określone funkcje w stosunku do obszarów otaczających.

Region wektorowy (dynamiczny)

Jest wyrazem pewnego ruchu wymiany związków przestrzennych, które wynikają z organizacji działalności społeczno - gospodarczej na pewnym obszarze.

Region turystyczny

Obszar pełniący funkcję turystyczną na zasadzie pewnej jednorodności cech środowiska geograficznego (walorów) i zagospodarowania turystycznego oraz wewnętrznych powiązań funkcjonalno - przestrzennych związanych z ruchem turystycznym.

Region turystyczny: różne definicje:

- teren, na którym zagospodarowanie turystyczne i intensywność ruchu turystycznego jest większe niż średnie w danym typie krajobrazu naturalnego

- obszar pełniący funkcję turystyczną na zasadzie pewnej jednorodności cech środowiska fizyczno - geograficznego oraz wewnętrznych powiązań usługowych

- obszar odznaczający się walorami turystycznymi, który dzięki odpowiedniemu zagospodarowaniu turystycznemu przyjmuje istotną część ruchu turystycznego

- obszar (część kraju) charakteryzujący się walorami turystycznymi oraz odpowiednimi do nich walorami recepcyjnymi, do którego kieruje się ruch turystyczny

Uwarunkowanie delimitacji i regionu turystyczno - usługowego:

- zdefiniowanie sprzężeń (powiązań):

* informacyjnych (organizacje i funkcjonowanie)

* energetyczno - materialnych (przepływy: turystów, osób zatrudnionych w turystyce, usług, środków finansowych oraz materii i energii)

Cechy regionu turystycznego:

- przestrzeń zagospodarowana turystycznie

- zatrudnienie w turystyce

- infrastruktura turystyczna (i paraturystyczna) warunkująca rozmieszczenie ruchu turystycznego i usług turystycznych

Region turystyczny jako kategoria regionu rodzajowego:

- charakteryzuje się nieciągłością przestrzenną, mniejszą różnorodnością elementów (niż np. region ekonomiczny, przemysłowy, osadniczy), dużą specjalizacją funkcji oraz słabą integracją z innymi systemami.

Wykład 4, 05.04.2008

Regiony turystyczne Polski:

Kaprowski W. w 2004 roku wyróżnił 11 regionów i 51 podregionów:

1. Bałtycki (Szczeciński, Środkowego Wybrzeża, Pobrzeża Kaszubskiego, Gdańsk)

2. Pomorski (Myśliborski, Drawski, Wołecki, Krajeński, Tucholski, Kaszubski)

3. Mazurski (toruński, iławski, olsztyński, warmiński, Wielkich Jezior Mazurskich, ełcki, suwalski)

4. Wielkopolski (lubuski, poznański, gnieźnieński, kujawski, południowo wielkopolski)

5. Mazowiecki (kurpiowski, północno mazowiecki, południowo mazowiecki, płocki, łódzki)

6. Podlaski (północno podlaski i południowo podlaski)

7. Lubelski (poleski, kazimierzowski, roztoczański, zamojski)

8. Małopolski (świętokrzyski, nidziański, Wyżyna Krakowsko - Częstochowska, sandomierski)

9. Śląski (legnicki, wrocławski, opolski, górnośląski)

10. Sudecki (jeleniogórski, wałbrzyski, beskidzki, sądecki, krośnieński, bieszczadzki)

11. Karpacki (żywiecki, tatrzański)

W planach przestrzennego zagospodarowania i strategiach dotyczących Polski obszary turystyczne podzielono na 3 kategorie:

1. tereny o podstawowym znaczeniu w odnowie sił społeczeństwa (najcenniejsze walory turystyczne)

2. nie tak atrakcyjne, ale umożliwiające dobre warunki wypoczynku

3. skromne walory, ale turystyka może się na nich rozwijać

Kategoria obszaru turystycznego	Liczba obszarów turystycznych	Udział w powierzchni kraju (w %)
I	40	5,4
II	87	9,2
III	104	7,9
Razem	231	22,5

Regiony turystyczne świata wg WTO

• wg WTO - regiony turystyczne świata to obszary, w których istnieje rejestrowany ruch turystyczny

• regiony, obejmujące kontynent lub znaczną jego część podzielone są na subregiony

• w skład subregionów wchodzą państwa (pod uwagę brane są tylko te, które rejestrują turystów, przekazują dane o ruchu turystycznym do WTO)

• podziały WTO są aktualizowane

• 1949 - podział na regiony (zmieniony w 1983 roku): 1. Europa, 2. Ameryka, 3. Afryka, 4. Bliski Wschód, 5. Azja Południowa,
  6. Azja Wschodnia i Region Pacyfiku

• 1983 rok - wprowadzono subregiony: obecnie do WTO należy 141 państw i 7 członków stowarzyszonych (niesamodzielne terytoria) oraz 2 państwa obserwatorzy - Watykan i Palestyna

Aktualny podział świata wg WTO:

• na regiony i subregiony oraz państwa w tych jednostkach

• pochodzi z 2000 roku

• jest stosowany do analizy rynku wewnętrznego

EUROPA

1. Środkowo - Wschodnia (Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Bułgaria, Czechy, Estonia, Grecja, Kazachstan, Litwa, Łotwa, Mołdawia, polska, Rosja)

2. Północna (Dania, Finlandia)

3. Południowa (Albania, Andora, Grecja, Hiszpania)

4. Zachodnia (Austria, Belgia, Francja)

5. obszar Wschodnio - Śródziemnomorski (Cypr, Izrael)

AMERYKI

1. Północna (Kanada, USA)

2. Karaiby (Dominikana, Wyspy Dziewicze)

3. Ameryka Środkowa (Meksyk)

4. Ameryka Południowa (Argentyna, Boliwia, Brazylia)

AFRYKA

1. północna (Algieria, Maroko)

2. zachodnia (Gwinea)

3. środkowa (Czad, Angola)

4. wschodnia (Kenia)

5. południowa (RPA)

Wykład 5, 27.04.2008

KSIĘSTWO ANDORA

Leży w Europie południowo - zachodniej, graniczy z Francją i Hiszpanią. Brak dostępu do morza.

Stolica to Andora.

Powierzchnia: 468 km²

Turystyka:

Do Andory przyjeżdża rocznie 10mln turystów, turystyka stanowi 80% dochodów kraju. Pobyt turystyczny jest bardzo drogi. Gospodarka jest głównie oparta na turystyce, handlu i rolnictwie (głównie hodowla).

Formy aktywności ruchowej:

- narciarstwo

- turystyka piesza

- jazda na rowerze

Zagospodarowanie:

- stacje narciarskie

- biura informacji turystycznej

Najważniejsze zabytki:

- kamienny kościółek z IX/X wieku w Santa Coloma

- stara kaplica San Vincent d'Enclar

- Muzeum Casa d'Areny Plandolit w Ordino

- XII-wieczny kościół San Miquel de Engolasters w Escaldes - Engordany

- sanktuarium Notre Dame Meritxell

KSIĘSTWO MONAKO

Leży nad Morzem Śródziemnym.

Stolica: Monako.

Powierzchnia: 2,01 km²

Monako graniczy tylko z Francją.

Góry to: Alpy Nadmorskie.

Gospodarka opiera się głównie na turystyce i sprzedaży znaczków.

Zagospodarowanie i ruch turystyczny:

- 4,5 tys. miejsc noclegowych

- ponad 250 tys. turystów przyjeżdża (75% z Europy)

Zabytki i atrakcje:

- kasyna, teatry, Międzynarodowe Rajdy Samochodowe

- wyścigi Formuły 1

- Muzeum Oceanograficzne i Muzeum Znaczków

- Monte Carlo: kasyna i hotele

- La Condamina: dzielnica holenderska

- pałac książęcy: Monaco Villa

- Fontville: dzielnica przemysłowa

- katedra

WATYKAN

Stolica: Watykan.

Powierzchnia: 44 ha

Zabytki:

- Plac i Bazylika św. Piotra

- Bazylika św. Jana

- Muzea Watykańskie:

* Kaplica Sykstyńska

* Pinakoteka

* Muzeum Broni

- Ogrody Watykańskie

- Glob w Watykanie

MALTA (REPUBLIKA)

Stolica: La Valletta.

Powierzchnia: 245,72 km²

Jest to państwo wyspiarskie na południe od Sycylii. Wyspy wchodzące w skład to: Malta, Gozo, Domino, Cominotto, Wyspa Manuela.

Jest to „ogromne muzeum pod otwartym niebem”.

Ruch turystyczny:

- rozsądne ceny

- bogata oferta wypoczynkowa

- liczne kurorty

- 1,5 mln turystów przyjeżdża

- turystyka jest głównym źródłem dochodu: ¼ PKB

- centrum turystyki językowej

Zabytki i atrakcje:

- liczne grobowce, świątynie, groty, kamienne linie wyryte w skałach

- Hypogeum (świątynia)

- Ghar Hassan - najdłuższa jaskinia 200m

- ogrody Buskett

- ogrody San Anton Palace (roślinność egzotyczna)

- port św. Anioła

- Region Południowy: świątynie, klify Singli, Jaskinie Ciemności, Błękitna Grota

- Region Północny i Środkowa Malta: liczne zatoki i plaże, sporty wodne, nurkowanie, Bugibba - centrum turystyczne, kopuła w Moscie, Park Wodny i Delfinarium

- rycerze maltańscy

Lista UNESCO:

- La Valletta

- Hypogeum

- świątynie megalityczne

RUMUNIA

Stolica: Bukareszt.

Powierzchnia: 237 tys. km²

Sąsiedzi: Mołdawia, Ukraina, Węgry, Serbia, Bułgaria.

Dostęp do Morza Czarnego.

Turystyka:

- wszędzie można biwakować

- cechą charakterystyczną wsi są bramy

- drewniana cerkiew

- Sapanta: wesoły cmentarz: na grobie wizerunek postaci oraz krótka rymowanka na temat życia zmarłego

- wąwóz Bicaz

- jezioro zaporowe (Czerwone)

- droga do Andrejasu

- 1 września festiwal ognia

- Dobrudża, wybrzeże i delta Dunaju: Konstanca: Muzeum Archeologii, plaża

- Wołoszczyzna z Bukaresztem: Parlament

* zamek Pojenari - zamek Draculi

* Curtea de Argos - katedra

* Stanic Prahowa - słone góry ze słonym jeziorem

* wulkany błotne (wys. 2m) - wypływa ciemne błoto

- Kirszona i Banat: gorące źródła

* Hunedorana - zamek

- Timisoara:

* jaskinie

* miejscowość wypoczynkowa

* przełom Dunaju

* wyrzeźbiona głowa Decebala

- Transylwania:

* Breshov - rumuński Kraków, dom kupca, stary rynek, masa sklepów

* zamek w Bran - zamek Draculi

* Rasnov - zamek chłopski

* Busteni, Sinaia - miasta na wysokim poziomie

* Sighisoara znajduje się na liście UNESCO

* cygańskie domy

GIBRALTAR

Brytyjska kolonia od 1704 roku. Kolonia utrzymuje się z portu, reeksportu towarów wolnych.

Położenie: południowo - zachodnie wybrzeże Półwyspu Iberyjskiego, nad Morzem Śródziemnym.

Graniczy z Hiszpanią.

Powierzchnia: 6,5 km²

Turystyka: zabytki i atrakcje:

- główna ulica: sklepy wolnocłowe

- kolejka linowa „The Rock”

- skała gibraltarska 425 m n.p.m.

- Jaskinia św. Michała

- Wieża Hołdu

- cmentarz

- fortyfikacje

- Latarnia Morska na Przylądku Europa

- Cetelem Bay Village

- plaże Gibraltaru

- rezerwat małp berberyjskich

- ogród botaniczny - rezerwat przyrody

- centra turystyczne

ISLANDIA (REPUBLIKA KONSTYTUCYJNA)

Kraj lodu i ognia.

Stolica: Reykjavik.

Althing: jednoizbowy parlament.

Powierzchnia: 103,50 tys. km²

Część południowo - zachodnia najbardziej zagospodarowana. Gospodarka: głównie rybołówstwo, miasta portowe.

Historia:

- 930 - powstanie Althingu

- XIII wiek - złoty wiek pisania sag

- 1943 - Althing podejmuje decyzję o zerwaniu więzów politycznych z Danią

- 1944 - proklamowanie niezależnej republiki Islandii

- 1945 - 1946 - nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Polską

Zagospodarowanie i ruch turystyczny:

- głównie linie lotnicze

- brak linii kolejowych

- szybko rozwija się turystyka: około 69% pracujących zatrudnionych jest w usługach, głównie turystycznych

- około 300 000 rocznie przyjeżdża turystów

- liczba turystów jest ograniczona, aby nie niszczyć środowiska naturalnego

Sporty:

- pływanie

- nurkowanie

- rybołówstwo, wędkarstwo

- obserwacje ptaków

- obserwacje waleni morskich

- turystyka piesza (po lodowcach)

- jazda konna

Lodowce zajmują 12% kraju. Rzeki są krótkie.

Vatnajokull - największy lodowiec Europy 8300 km². Liczne gejzery, jeziora błotne - wyspa jest regionem o dużej aktywności sejsmicznej i wulkanicznej.

Wulkany: Hekla 1491 m n.p.m. (aktywny), Hvannadelshnjukuv 2119 m n.p.m. Krater Kferkfjall, skały pumeksowe.

8

---