PRZEDSIĘBIORSTWO - PRODUKCJA (ZAGADNIENIA OGÓLNE)

FUNKCJA PRODUKCJI to zależność między wielkością produkcji (w jednostkach fizycznych) a zastosowanymi w procesie produkcji nakładami (kapitału i pracy). Wykres tej funkcji jest zdeterminowany prawem malejących przychodów.

FUNKCJA PRODUKCJI TO ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WIELKOŚCIĄ PRODUKCJI (W JEDNOSTKACH FIZYCZNYCH) A ZASTOSOWANYMI W PROCESIE PRODUKCJI NAKŁADAMI (KAPITAŁU I PRACY).

Wykres tej funkcji jest zdeterminowany prawem malejących przychodów (ZASADA MALEJĄCYCH PRZYCHODÓW mówi, że od pewnego poziomu nakładów danego czynnika, będącego w modelu zmienną, jego produkcyjność krańcowa się zmniejsza (tzn. wzrost produkcji jest coraz mniejszy na kolejną jednostkę czynnika). Prawo to jest formułowane przy założeniu ceteris paribus, to jest stałych (niezmiennych) innych czynników produkcji).

W OKRESIE KRÓTKIM nie można zwiększyć nakładów wszystkich czynników produkcji - przynajmniej jeden pozostaje bez zmian.

W OKRESIE DŁUGIM wszystkie czynniki produkcji mogą się zmieniać.

EFEKTY ZEWNĘTRZNE DZIAŁANIA PRZEDSIĘBIORSTW

korzyści

• praca, zatrudnienie

• rozwój gospodarczy, zaspokajanie coraz większej liczby potrzeb

• postęp techniczny

• podaż dóbr publicznych i społecznych

• dobrobyt społeczny

• rozwój infrastruktury

koszty

• degradacja środowiska

• koszty ochrony zdrowia (choroby zawodowe)

• zmęczenie, stres, brak wypoczynku

• zanieczyszczona biologicznie lub chemicznie żywność

• koszty związane z bezrobociem

• koszty związane z monopolizacją rynku

• koszty związane z niewłaściwym działaniem rynku, marnotrawstwo zasobów

POJĘCIE KOSZTÓW W EKONOMII

Koszty to wydatki poniesione na wytworzenie dóbr i usług w danym okresie. Rozróżniamy koszty stałe i koszty zmienne.

KOSZTY STAŁE są ponoszone przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji (nie zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji). KOSZTY ZMIENNE to koszty, które zmieniają się wraz ze zmianą wolumenu produkcji.
Podział na koszty stałe i zmienne ma sens w krótkim okresie. W okresie długim koszty stałe są również "w zasadzie zmienne" (por. definicję okresu krótkiego i długiego).

Istnieje wiele sposobów redukcji kosztów, poniżej wymienimy niektóre:

• nowe technologie - np. automatyzacja, zastosowanie nowoczesnych technologii w procesach zarządzania i kontroli

• usprawnienie zarządzania - wprowadzenie bardziej efektywnej organizacji pracy (nowe struktury, szkolenia personelu)

• obniżanie kosztów zasobów - tu istnieją różne możliwości, na przykład lokalizacja w miejscu, gdzie siła robocza jest tańsza lub lepszy dostęp do surowca itd.

UTARG I UTARG CAŁKOWITY

Utarg (zwany też przychodem) to ilość pieniędzy, uzyskana przez przedsiębiorstwo ze sprzedaży dóbr i usług w danym okresie. Utarg całkowity wyliczamy ze wzoru:

TR=P*Q

gdzie TR - utarg całkowity, P - cena jednostkowa, Q - wolumen sprzedaży (liczba sprzedanych jednostek).

UTARG KRAŃCOWY

Utarg krańcowy (przychód krańcowy, marginal revenue) to wzrost utargu całkowitego, wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę. Jest wyrażany wzorem:

MR = zmiana TR / zmiana Q

gdzie MR to utarg krańcowy, TR - utarg całkowity, Q - liczba jednostek

W warunkach konkurencji firma - chcąc sprzedać więcej - musi obniżyć cenę. Z tego też powodu utarg krańcowy spada w miarę wzrostu produkcji. Z kolei kształt krzywej utargu krańcowego zależy od kształtu krzywej popytu na produkty przedsiębiorstwa.

ZYSK KSIĘGOWY

Zyski stanowią nadwyżkę przychodów nad kosztami. Przedsiębiorstwo może uzyskiwać zysk księgowy, który jednak nie jest równy zyskowi ekonomicznemu.

Rachunek wyników w ujęciu księgowym (finansowym) zakłada odjęcie od przychodów kosztów ich uzyskania, w wyniku czego otrzymujemy zysk księgowy.

W ujęciu ekonomicznym wygląda to inaczej:

+ wpływy - koszty księgowe - koszty alternatywne = zysk ekonomiczny (nadzwyczajny).

ZYSK NORMALNY I EKONOMICZNY

Ekonomia zna również pojęcie ZYSKU NORMALNEGO. Kiedy przedsiębiorstwo osiąga zysk ekonomiczny równy 0, wówczas mówimy, że osiąga ono zysk normalny. Oznacza to, że zysk księgowy przedsiębiorstwa pokrywa dokładnie koszt alternatywny (kapitału, czasu pracy właściciela itp.). Innymi słowy - zysk normalny to najlepszy zysk, jaki może być osiągnięty w alternatywnych działaniach. Zysk dodatkowy (ekonomiczny, nadzwyczajny) powstaje natomiast ponad zyskiem normalnym.

CELE DZIAŁANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

Cele działalności firmy to:

• maksymalizacja krótkookresowych zysków

• maksymalizacja "menedżerskiej użyteczności" (wynika z rozdzielenia własności i kontroli, chodzi tu o władzę, status, bezpieczeństwo i wypoczynek menedżerów)wzrost wartości rynkowej

• maksymalizacja wyników w zakresie WSZYSTKICH celów firmy.

KOSZTY CAŁKOWITE I ICH SKŁADNIKI

Na koszty całkowite w krótkim okresie składają się: koszty stałe i koszty zmienne.

KC = KS + KZ

KOSZTY PRZECIĘTNE

Koszty przeciętne to inaczej koszty jednostkowe - powstają w wyniku podzielenia odpowiednich kosztów przez wielkość produkcji (liczbę jednostek). Wyróżniamy: przeciętny koszt całkowity, przeciętny koszt stały i przeciętny koszt zmienny). Przykładowo, przeciętny koszt całkowity obliczamy, dzieląc koszt przeciętny przez liczbę wyprodukowanych jednostek:

ATC = TC / Q

gdzie ATC - przeciętny koszt całkowity, TC - koszt całkowity, Q - wielkość produkcji.

KOSZTY KRAŃCOWE

Koszt krańcowy (marginalny, ang. marginal cost, MC) to koszt wyprodukowania kolejnej (dodatkowej) jednostki. Jest to więc wzrost kosztów całkowitych, wywołany wzrostem produkcji o jednostkę.

MC = zmiana kosztu całkowitego / zmiana ilości produkcji

KOSZT PRZECIĘTNY A KOSZT KRAŃCOWY

Koszt przeciętny to średni koszt wytworzenia jednostki produkcji, koszt krańcowy - koszt wytworzenia DODATKOWEJ jednostki produkcji.

Zależność pomiędzy oboma rodzajami kosztów jest w ekonomii bardzo istotna. Dopóki koszt przeciętny jest wyższy od marginalnego, krzywa kosztów przeciętnych opada i odwrotnie. Oznacza to, że krzywa kosztu marginalnego przecina krzywą kosztu przeciętnego w jej minimum - punkt ten zwany jest TECHNICZNYM OPTIMUM PRODUKCJI.

GRAFICZNA PREZENTACJA KOSZTÓW

Koszty przeciętne całkowite i zmienne oraz koszty marginalne przedstawione graficzne przybierają postać krzywych u-kształtnych - co wynika z prawa malejących przychodów.

Jedynie krzywa kosztów przeciętnych stałych ma charakter opadający.

Krzywa kosztów marginalnych (MC) przecina u-kształtne krzywe przeciętnych kosztów zmiennych (AVC) i przeciętnych kosztów całkowitych (ATC) w ich minimach.

Ponadto, wraz ze wzrostem produkcji, krzywa kosztów zmiennych zbliża się od dołu do krzywej kosztów całkowitych.

SPECYFIKA KOSZTÓW W DŁUGIM OKRESIE

W długim okresie wykreślamy tylko krzywą kosztów całkowitych. Dzieje się tak dlatego, bo koszty stałe w długim okresie są już "w zasadzie zmienne". Kształt krzywych kosztów w okresie krótkim jest wynikiem działania prawa malejących przychodów. Krzywa długookresowych kosztów całkowitych jest również u-kształtna, inna jest tu jednak przyczyna tego zjawiska. Kształt krzywej wynika mianowicie ze zmian skali produkcji (zjawiska korzyści i niekorzyści skali).

Ponadto, wraz ze wzrostem produkcji, krzywa kosztów zmiennych zbliża się od dołu do krzywej kosztów całkowitych.

KORZYŚCI SKALI

Korzyści skali (wynikające ze skali produkcji) dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne.

WEWNĘTRZNE KORZYŚCI SKALI:

• techniczne (lepszy podział pracy, wyższa sprawność, lepsze wykorzystanie narzędzi)

• handlowe (kupno i sprzedaż na korzystniejszych warunkach, zatrudnienie fachowych sił sprzedaży, możliwość szerokiej reklamy)

• finansowe (dostęp do różnych źródeł kapitału, tańszy kapitał - lepsze warunki finansowania)

ZEWNĘTRZNE KORZYŚCI SKALI:

• PRACA: wyspecjalizowanie rynku pracy w danym regionie (specjalizacja siły roboczej oznacza niższe koszty)

• KOOPERACJA: tworzy się warunki współpracy z lokalnymi podmiotami

• ROZWÓJ USŁUG: rozwój danego sektora w regionie powoduje specjalizację banków, firm ubezpieczeniowych itd.

Ponadto, wraz ze wzrostem produkcji, krzywa kosztów zmiennych zbliża się od dołu do krzywej kosztów całkowitych.

NIEKORZYŚCI SKALI

Również niekorzyści skali można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne.

WEWNĘTRZNE NIEKORZYŚCI SKALI:

• trudności w koordynacji zarządzania

• alienacja pracowników, będąca skutkiem monotonii

• ryzyko występowania przerw w pracy (skutek strajków)

• możliwy wzrost kosztów transportu

ZEWNĘTRZNE NIEKORZYŚCI SKALI:

• niedobór wykwalifikowanej siły roboczej

• niedobór surowców

• drogie tereny budowlane

• zwiększone zapotrzebowanie na usługi transportowe

1

6

---