Umieszczanie w tekście informacji o źródłach - tworzenie przypisów (odsyłaczy bibliograficznych)
Obecnie równolegle funkcjonują dwa standardy formułowania przypisów (poniżej omówione).
W jednym tekście możemy używać tylko jednego z tych standardów. Zadaniem każdego umieszczanego przypisu jest precyzyjne wskazanie źródeł informacji jakie wykorzystaliśmy redagując tekst.
Kiedy umieszczamy przypis? Najprościej można powiedzieć, że przypis należy umieścić w jednej z trzech sytuacji:
Kiedy cytujemy czyjeś słowa w oparciu o źródła (książki, artykuły prasowe lub zasoby internetowe).
Kiedy powołujemy się na informacje, które zaczerpnęliśmy ze źródeł.
Kiedy streszczamy czyjeś stanowiska, poglądy lub całe teksty zamieszczone w źródłach.
Przypisy dolne lub końcowe (standard I - oparty na Polskiej Normie i tradycyjnie stosowany w polskich pracach naukowych, także pracach pisanych w toku studiów):
W tekście, w miejscu, w którym pragniemy powołać się na źródło (np. na koniec cytatu lub na koniec akapitu opartego na informacjach pochodzących z jakiegoś źródła) umieszczamy w indeksie górnym kolejny numer przypisu (większość komputerowych programów do edycji tekstu pomaga wykonywać tę czynność w sposób zautomatyzowany poprzez polecenia „wstaw odsyłacz” , „wstaw przypis” lub podobne). Na dole strony (lub na końcu tekstu) umieszczamy natomiast przypis wskazujący źródło informacji. Zawierać on musi informacje o autorze (autorach) lub redaktorze (redaktorach), tytuł tekstu, datę i miejsce wydania, rok wydania, numer strony lub stron na jakie się powołujemy. Poniżej zamieściłam przykładowe przypisy, jakie stosujemy w odniesieniu do różnych tekstów.
Leksykony, słowniki
Słownik Wyrazów Obcych, PWN, Warszawa 1980, s.329
Autorskie prace zwarte
Okoń W., Zarys dydaktyki ogólnej, PZWS, Warszawa, 1965, s.21
(Jeśli autorów jest więcej podajemy ich w kolejności alfabetycznej oddzielonych przecinkami)
Artykuły w pracach zbiorowych pod redakcją
Urbańska J., Reklama społeczna [w] Strykowski W., Skrzydlewski W. (red.), Media i edukacja w dobie integracji, eMPi2, Poznań, 2002, s.391
Artykuły w czasopismach
Stępień A., Komputer - przyjaciel czy wróg? [w] Edukacja Medialna, 2/2002, s.36
Publikacje w Internecie
Pietryka A., Od biblioteki szkolnej do centrum informacyjnego szkoły [w] Biblioteka Otwarta, http://www.biblioteka.edu.pl, przeglądano 10.11.2003
Istnieją również skróty, które możemy stosować, aby nie przepisywać wszystkich informacji po kilka razy, jeśli korzystamy z jakichś źródeł częściej niż raz
ibidem (w skr. ibid., ib.) łac., tamże.- jeżeli chcemy zacytować to samo dzieło, które cytowaliśmy w poprzednim przypisie używamy tego słowa. Wtedy dopisujemy tylko numer strony, z której pochodzi cytowany tekst.
Przykład:
ibidem, str. 76
opere citato (op.cit.) łac., w cytowanym (powyżej) dziele - jeżeli chcemy odwołać się do dzieła autora, które było cytowane wcześniej (ale nie bezpośrednio przed) używamy tego skrótu, który oznacza - jak w cytowanym dziele. Wtedy piszemy nazwisko autora, op. cit., numer strony
Przykład:
Okoń W., op. cit., str. 98
Ta metoda ma sens wtedy, kiedy cytujemy tylko jedno dzieło tego samego autora. Jeżeli praca opiera się na kilku dziełach tego samego autora, należy przed skrótem op. cit., umieścić pierwsze słowa tytułu tekstu, o który nam chodzi i wielokropek.
Przykład:
Okoń W., Zarys dydaktyki..., op. cit., str. 98
Ponadto na końcu tekstu zamieszczamy bibliografię, która zawiera informacje o wszystkich źródłach zapisane w formacie takim, jak w powyższych przykładach jedynie bez numerów stron, np.:
Okoń W., Zarys dydaktyki ogólnej, PZWS, Warszawa, 1965.
Przypisy w tekście (standard II - tzw. „standard harwardzki” - obecnie pojawia się w coraz większej liczbie polskich publikacji naukowych):
W miejscu gdzie chcemy wskazać źródło informacji (np. na koniec cytatu lub na koniec akapitu opartego na informacjach pochodzących z jakiegoś źródła) umieszczamy w nawiasach jedynie nazwisko autora, rok wydania i stronę lub zakres stron na jakie chcemy wskazać.
Przykład:
(Kowalski, 2002, s.4)
Jest to niepełna informacja o źródle. Tekst musimy wówczas uzupełnić na końcu pełna bibliografią, w której podajemy pełne dane na temat źródła. Na podstawie opisanych powyżej niecelnych danych podanych w nawiasach czytelnik może w bibliografii odnaleźć kompletną informację. Oto przykład poprawnego zapisu w bibliografii:
Przykład:
Kowalski J. (2002): Jak pisać książki?, PWN, Warszawa.