Reformy administracyjne i sądowe, ADMINISTRACJA I ROK, semestr I


Reformy administracyjne i sądowe

Jako syn Łokietka był popierany przez mieszczan od samego początku. Monarchia syna Łokietka była monarchią stanową. W Polsce jako pierwszy, wykształcił się stan duchowieństwa. Za czasów ostatnich Piastów słabła pozycja świeckich książąt na korzyść dostojników kościelnych. Politykę Kościoła polskiego opracowano na synodach w XIII wieku. W wyniku zdobywania przywilejów przez możnowładców i rycerzy powstał stan rycerski zwany szlacheckim. Jako ostatni wyodrębnił się stan mieszczański. Mieszczanie byli ludźmi osobiście wolnymi, posiadali prawo własności na środki produkcji i towary. Zarówno rycerstwo, jak i mieszczaństwo nie były jednolite. Stany te można było podzielić na grupy, jako kryterium obierając np. sytuację gospodarczą lub finansową. Najbiedniejszym stanem byli chłopi. Mieli ograniczoną wolność osobistą i prawa do ziemi. Byli poddani sądownictwu pana. Polityka Kazimierza Wielkiego dążyła do scentralizowania i umocnienia władzy opierając się na miastach i szlachcie. Największym zagrożeniem tej polityki byli główni możni. Dlatego król starał się ograniczyć potęgę ekonomiczną możnych i duchowieństwa oraz podporządkować Kościół władzy królewskiej. Taka polityka napotkała na opór ze strony biskupa krakowskiego Jana Grota, który rzucił na króla klątwę. Syn Łokietka zyskał wielu wrogów wśród kleru, też ze względu na odbiegające od chrześcijańskiego wzoru życie osobiste. Kazimierz czterokrotnie się żenił i utrzymywał związki nielegalne. Ponieważ król był porywczy często dochodziło do poważnych zatargów między nim a duchowieństwem. W latach 1352 - 1353 miało miejsce groźne starcie z książętami wielkopolskimi. Kazimierz szybko i bezwzględnie się z nimi rozprawił. Przywódca buntowników, starosta poznański, Maćko Borkowic został w 1358 roku uwięziony i skazany na śmierć głodową. Jedną z reform było przeobrażenie urzędu starosty, spowodowane zrastaniem się poszczególnych ziem w jedno państwo i stabilizacja władzy centralnej. Starosta miał władzę policyjną, karno - sądowniczą i wojskową. Zarządzał majątkiem królewskim. Nadal odbywały się wiece wczesnofeudalne , ale trochę zmieniła się ich funkcja. Brali w nich udział dostojnicy i urzędnicy ziemscy, szlachta i przedstawiciele miast. Wiece były zalążkami późniejszych sejmików i sejmu. Duży wpływ na rządy w Polsce miała rada królewska. Byli to skupieni u boku króla dostojnicy. Kazimierz wprowadził istotne zmiany w sądownictwie i ustawodawstwie. W drugiej połowie XIV wieku wykształciły się dwa osobne sądy dla szlachty. Sąd grodzki był zarządzany przez starostów i zajmował się sprawami karnymi. Sąd ziemski, w którym władzę mieli asesorowie z grona szlachty, rozstrzygał spory cywilne. W zakresie sądownictwa miejskiego ważną reformą było utworzenie w Polsce własnych instancji odwoławczych od istniejących w miastach sądów łowniczych. W ten sposób powstały tak zwane wyższe sądy prawa niemieckiego. Miało to na celu uniezależnienie naszego mieszczaństwa od obcego sądu apelacyjnego w Magdeburgu. W latach 1346 - 1347 z polecenia Kazimierza Wielkiego wykonana została kodyfikacja praw w postaci statutów wiślicko - piotrkowskich. Było to wydarzenie ogromnej wagi. Statuty tworzyły system norm prawnych, zapobiegających różnego rodzaju nadużyciom. Były one szczególnie korzystne dla szlachty, którą faworyzowały, a niekorzystne dla chłopów, ponieważ zapoczątkowały ograniczanie ich wolności osobistej. Kazimierz zreformował też organizację sił zbrojnych. Pojawiło się wiele nowych machin bojowych jak np. katapulta, taran, wieża oblężnicza. Podstawą polskich sił zbrojnych była jazda złożona ze „szlachetnie urodzonych” rycerzy. Byli oni od stóp do głów pokryci żelazną zbroją. Do walki używano mieczy, toporów, kopii, a także łuków i kusz. Jeżeli dochodziło do ataku na miasto wszyscy mieszkańcy mieli obowiązek stanąć w jego obronie. W ciężkich przypadkach do walki wzywano także chłopów w pospolitym ruszeniu. Chłopska piechota odgrywała dużą rolę przy zdobywaniu miast i zamków. Król ten stworzył ruch chorągwiany. Wojsko składało się z oddziałów, których nazwy pochodziły od znaków i proporców. Istniały chorągwie rodowe, zarządzane przez możnych, w ich skład wchodzili rycerze służebni zależni od nich. Powstały chorągwie ziemskie. Zarządzali nimi kasztelanowie i wojewodowie. Służyła w nich niezależna szlachta i sołtysi.

Bilans panowania

Bilans panowania Kazimierza Wielkiego musi budzić podziw. W chwili objęcia przez niego władzy Polska zajmowała drugorzędną pozycję międzynarodową. Za jego panowania stopniowo przekształciła się w silny organizm polityczny. Terytorium państwa wzrosło niemal trzykrotnie. Do Polski przyłączono Ruś Halicką i Włodzimierską, Podole, częściowo Mazowsze, Wałcz, Czaplinek. Nie udało się odzyskać Śląska i Pomorza Gdańskiego. Dawniejsza historiografia ostro krytykowała rzekomą rezygnację króla z tych terytoriów, podobnie jak ekspansję w kierunku Rusi, którą krytycy rządów Kazimierza Wielkiego oceniają jako poważny błąd polityczny. Zarzuty te są jednak najzupełniej błędne. Kazimierz Wielki do końca swego panowania nie zrezygnował ze Śląska, ziemi lubuskiej oraz Pomorza Szczecińskiego i do końca swego życia snuł plany ich rewindykacji. Dobitnym tego przykładem (choć nie jedynym) jest zażarta walka króla z biskupem kamieńskim Janem Saskim, który zmierzał do oderwania pomorskiego biskupstwa kamieńskiego od metropolii gnieźnieńskiej i podporządkowania jej Magdeburgowi. Dzięki konsekwentnym zabiegom Kazimierza Wielkiego powiodło się to częściowo dopiero w 1380 roku, czyli 10 lat po śmierci króla, kiedy papież podporządkował to biskupstwo bezpośrednio Watykanowi przecinając więzy łączące je dotąd z Gnieznem.

Nie jest również prawdą jakoby Kazimierz Wielki dokonał "ideologicznego zwrotu" na wschód obejmując w swoje władanie ziemie ruskie. Wydaje się, że królowi przyświecały trzy główne cele w jego dążeniu do opanowania Rusi Halickiej. Po pierwsze chciał zabezpieczyć swe państwo przed najazdami tatarskimi. Po drugie wzmocnić siłami ruskimi swój potencjał, który jak to wykazała wojna o Śląsk 1345-1348 był zbyt mały do podjęcia planów rewindykacji ziem utraconych. Po trzecie chodziło o opanowanie atrakcyjnych szlaków handlu czarnomorskiego i kijowskiego. Ten ostatni atut mógł Kazimierz wykorzystać do swych planów śląskich. Otóż podstawowym argumentem ówczesnego Wrocławia i innych śląskich miast za kurczowym trzymaniem się Czech był argument handlowy. Wrocław połączony w jednym państwie z bogatą Pragą nie widział korzyści w przejściu na stronę polską, a wręcz dostrzegał same straty. Opanowanie przez Kazimierza Wielkiego szlaku Kraków - Lwów - Morze Czarne oraz Kraków - Lwów - Kijów mogło po pewnym czasie skłonić wrocławian do zmiany frontu ponieważ w ich interesie było czerpanie profitów z ruchu handlowego na linii Wrocław - Kraków - Lwów - Morze Czarne oraz Wrocław - Kraków - Lwów - Kijów.

Warto zaznaczyć, że owego "ideologicznego zwrotu" na wschód dokonali dopiero Jagiellonowie. Dzieło polityczne Kazimierza Wielkiego na Rusi nie okazało się trwałe. Już w 1372 roku Ruś Halicka zaczęła grawitować za sprawą Władysława Opolczyka ku Węgrom, by wreszcie w 1377 roku zostać częścią węgierskiej monarchii. Konsekwentnego złączenia ziem ruskich z Koroną Polską dokonali dopiero Jagiellonowie począwszy od 1387. Kazimierz Wielki do końca swego panowania pozostał wierny piastowskiej koncepcji państwa zwróconego ku zachodowi i władającego dorzeczem oraz ujściem Odry.

Układy z Luksemburgami czy Krzyżakami są przykładem realizmu politycznego. Nic w nich nie stracił, a zyskał czas i siły na późniejsze działanie. "Królik krakowski" z początków panowania wyrósł na arbitra sporów międzynarodowych, partnera cesarza, cenionego sprzymierzeńca. Kazimierz Wielki był zapobiegliwym gospodarzem i budowniczym. Skarb był pełen, wzrosła liczba miast, wsi i zamków, rozwijał się handel, zreformowano skarb, administrację i prawo. Kazimierz budował nową Polskę i nowe społeczeństwo. Jak pisał Henryk Samsonowicz, "był bohaterem czasów nowożytnych zaplątanym w średniowiecze". I jako polityk i jako człowiek uosabiał sobą współczesnych, z jednej strony tkwiących mocno w realiach średniowiecznego świata, ale z drugiej, inicjujących działania będące zapowiedzią przyszłości. Podsumowaniem działalności króla Kazimierza Wielkiego jest znane przysłowie, iż zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ekonomia odpowiedzi1, ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Ekonomia
LOGIKA Wyklady, Administracja I rok, semestr I, Logika prawnicza
nauka administracji, Administracja I rok, semestr I, Nauka administracji
ekonomia odp test 03 (1), ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Ekonomia
Asymetria, ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Statystyka
statystyka w administracji, ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Statystyka
Mikroekonomia - Wyklad I i II, ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Ekonomia
WdP zadania(1), ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Wstęp do prawoznawstwa
ściaga NA, Administracja I rok, semestr I, Nauka administracji
Statystyka i demografia, ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Statystyka
Socjologia pytania, administracja 2 rok, I semestr, socjologia
pieniądz, ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Ekonomia
ekonomia odp test 03, ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Ekonomia
Materiały uzupełniające (1), ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Statystyka
ZAGADNIENIA Z WSTĘPU DO PRAWOZNASTWA, ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Wstęp do prawoznawstwa
Cieslak, Administracja I rok, semestr I, Nauka administracji
WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA, ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Wstęp do prawoznawstwa
Podstawy prawoznawstwa, ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Wstęp do prawoznawstwa
leksykon kompletne hasła, ADMINISTRACJA, I rok I semestr, Wstęp do prawoznawstwa

więcej podobnych podstron