Mechanizmy i systemy regulacji rynku mleka i przetworów mleczarskich
Rynek mleka i jego przetworów w Unii Europejskiej jest przykładem szczególnie rozbudowanego systemu interwencjonizmu rynkowego, co wymaga sprawnego monitorowania tego rynku oraz gromadzenia i przetwarzania danych na potrzeby uczestników rynku mleczarskiego. Analogiczny stan regulacji i informacji na polskim rynku mleczarskim jest ciągle ubogi i wymaga wielu prac badawczych, projektowych i wdrożeniowych.
W warunkach polskich brak jest na ogół uregulowań prawnych tej ważnej dziedziny życia gospodarczego. Systemy informacji są fragmentaryczne i nie spójne. Dlatego wydaje się uzasadnione podjęcie pilnych prac inwentaryzacyjnych i projektowych w zakresie budowy sprawnych systemów informacyjnych na potrzeby podejmowania decyzji przez wszelkie instytucje i podmioty gospodarcze ze sfery administracji oraz życia gospodarczego. Rynek mleka i jego przetworów z uwagi na podstawowe znaczenie dla rolnictwa i sektora żywnościowego wymaga pilnych działań.
Kwotowanie produkcji mleka w UE
rynek mleka i jego przetworów wyróżnia się z pośród pozostałych rynków rolnych UE różnorodnością zastosowanych instrumentów prawnych oraz dominacją środków służących ograniczeniu produkcji mleka. Należą do nich następujące instrumenty:
system kwot mlecznych, ściśle powiązany z opłatami o charakterze restrykcyjnym za dostarczenie i sprzedaż mleka ponad normatywnie określony poziom kwot
opłaty współodpowiedzialności, będące forma partycypowania producentów mleka w kosztach zagospodarowania nadwyżek mleka
system premii służących limitowaniu rozmiarów produkcji mleka i masła, który dotyczy wielu działań wspierających zwiększenie zużycia mleka (po procesie denaturacji) w gospodarstwach producentów (na cele paszowe dla innych zwierząt oraz dla cieląt) oraz zwiększenia sprzedaży masła poza rynek i po obniżonych cenach
system premii służących limitowaniu rozmiarów produkcji mleka, a pochodzący z różnych tytułów prawnych, np: przejścia z hodowli bydła mlecznego na produkcję mięsną
system opłat wyrównawczych nakładanych na większość (poza kazeiną) przywożonych z poza UE produktów mleczarskich oraz dopłat eksportowych do większości eksportowanych produktów mleczarskich
Narzędzia interwencji pośredniej i podtrzymywania cen na rynku mleka UE
Do podtrzymywania cen wewnętrznych UE wykorzystuje się wiele instrumentów pośrednich i regulacji cen na rynku wewnętrznym i zewnętrznym UE, w szczególności poprzez:
zakupy interwencyjne masła, chudego mleka w proszku oraz subwencje do zapasów prywatnie przechowywanych
sterowanie handlem zagranicznym
system licencji eksportowych i importowych stosowany jest przy każdym przywozie lub wywozie przekraczającym wymagane ilości, licencje eksportowe są warunkiem ubiegania się o subwencje do eksportu
subwencje eksportowe, których wysokość zmienia się w zależności od ceny na rynku światowym, dopłaty wypłacane są po potwierdzeniu przez urząd celny, że towar opuscił obszar wspólnoty oraz że przekroczył granicę kraju trzeciego
* subwencje do spożycia i przetwórstwa :
subsydiowanie mleka dla szkól przewidujące dopłaty do 1 szklanki mleka spożywanego przez uprawnionych uczniów szkół podstawowych
subwencje do masła sprzedawanego organizacjom charytatywnym
subwencje do wykorzystania masła, śmietany i chudego mleka w proszku do dalszego przerobu, wypłacane przedsiębiorstwom wykorzystującym mleko w proszku do produkcji kazeinianów , pasz dla zwierząt, lodów i wyrobów cukierniczych.
Podstawą regulacji rynku mleka w UE są ustalane administracyjnie ceny :
docelowe
progu
interwencyjne
Cena docelowa - jest to cena do której osiągnięcia dąży się w globalnej sprzedaży mleka na rynku wspólnoty i na rynkach zewnętrznych. Do tego poziomu zmierzać powinny tez ceny płacone producentom za mleko dostarczane do mleczarń. Cena docelowa nie jest jednak ceną gwarantowana i jest ona ustalana corocznie. Cena docelowa dotycząca mleka dostarczanego do mleczarni, o zawartości 3,7% tłuszczu, odnosi się do całej UE i została określona na poziomie 30.98euro/100kg w okresie od 1 lipca 2000r do 30 czerwca 2005r a następnie stopniowo redukowana do poziomu 25.27 euro w 2008r
Dla zabezpieczenia sie przed importem znacznie tańszych produktów stosowano ceny progu, ustalone powyżej cen interwencyjnych, do których wysokości podnoszone są ceny produktów importowanych poprzez system ceł eksportowych oraz dodatkowo podatek importowy. Podpisanie traktatu z Marakeszu eliminuje w istocie ceny progu i wprowadza w to miejsce odpowiedni poziom ceł.
Ceny interwencyjne - Jeżeli ceny rynkowe np: masła w reprezentatywnym okresie utrzymują się na poziomie niższym niż 92% ceny interwencyjnej , wówczas agencje interwencyjne rozpoczynają skup oparty na drodze przetargowej i odpowiednich specyfikacjach.
Bibliografia:
Rolnictwo polskie we Wspólnej Polityce Rolnej UE, pod red: Zdzisław W. Puślecki,
Maciej Walkowski