Rodzaje grup literackich

Sytuacyjna	Programowa	Funkcjonalna
-odzwierciedlenie sytuacji polityczno-społecznej -nie miały programu, nie wydawały manifestów -każdy z przedstawicieli miał indywidualną wizję literatury -np. Skamander, Dadaiści	-miały określony program, najczęściej manifest, ale też listy (autentyści), odezwy, artykuły programowe wydawane w gazetach -tworzenie dla przyjemności -np. Futuryści, Awangarda	-miały program -tworzyły na gruncie ideologicznym -ulegały naciskom grup masowych -skupiały przypadkowych członków -np. Żagaryści

EKSPRESJONIZM

Prąd artystyczny, inicjujący przewrót awangardowy w sztuce europejskiej, który kształtował się i rozwijał przede wszystkim w kulturze niemieckiej pierwszych dwóch dziesięcioleci XXw oraz przenikał w tym czasie do literatur narodowych innych krajów (zwłaszcza środkowo i południowoeuropejskich oraz skandynawskich), aby tam odegrać istotną rolę katalizatora nowatorstwa i nowoczesności.

NIEMCY

Teoretycy:

Henryk Wölfflin

Podwójne korzenie stylu: linearyzm i malarskość z których wywodzą się opozycje :

płaszczyzna głębia

forma zamknięta otwarta

wielość jedność

jasność ciemność

linearyzm i malarskość istnieją obiektywnie, natomiast źródła tych stylów tkwią w człowieku, są wyrazem jego widzenia świata, oraz kategorią myślenia.

Wilhelm Worringer

* Cechą sztuki ma być opozycyjność oparta na:

• przesłankach historycznych - historia sztuki powstaje stopniowo od sztuki abstrakcyjnej do naturalistycznej.

• Przesłankach psychologicznych- sztuka wynika z woli a nie z umiejętności artystycznych. Każdy może być artystą.

• Przesłankach światopoglądowych - sztuka abstrakcyjna pochodzi z chęci uporządkowania chaosu, natomiast sztuka naturalistyczna ze zgody na świat i włączenia się w niego- stąd pochodzi naturalizm i styl.

*Kategorią myślenia jest opozycyjność- dualizm

*Nastawienie na historyczna prawdę a nie na rzeczywistość

Fritz Strich

ludzkość jest świadoma nieuchronności śmierci i pragnie wieczności.

Pragnienie to obejmuje dwie kategorie myślenia :

skończoność nieskończoność które są ideami kultury i sztuki.

Tutaj występują opozycje:

klasycyzm romantyzm

spokój ruch

jasność ciemność

K.Edischmid

duch - materia to podstawowa opozycja, która się przenika

pozostałe opozycje się wyłączają

impresjonizm-ekspresjonizm

myślenie-czucie

wielość -jedność

analiza-synteza

psychologizm-wizyjność

indywiduum -człowiek

Wasil Kandinsky

Sztuka rozwija się od realizmu do abstrakcjonizmu

Poglądy są w ciągłym rozwoju dla tego mogą one być sprzeczne

Opozycyjne myślenie:

materia duch

forma treść

spoczynek ruch

ciemność język

uczucie rozum

subiektywizm obiektywizm

*Nie ma znaczenia jakiej formy użyje artysta -realizm jest abstrakcją

*Ważna jest nauka

*Prawdziwa sztuka powstaje z konieczności wyrażenia siebie, epoki i sztuki.

*Sztuka jest absolutna i obiektywna

*Sztuka jest wytłumaczalna, jeżeli każdy jej element jest zracjonalizowany

*Malarstwo dzieli się na:

• Impresję - przeważa wrażenie z zewnątrz

• Improwizację - pochodzi z podświadomości

• Kompozycję - rezultat świadomego działania artysty

*Forma jest tym co materialne, subiektywne i zewnętrzne

*Zawartość jest tym co duchowe, obiektywne i wewnętrzne

*Wyróżnia się trzy etapy w rozwoju sztuki :

• Początkowa - wyrosła z nastawienia praktycznego, była realistyczna.

• Rozwojowa - przewagę zdobywa pierwiastek duchowy nad praktycznym

• naturalistyczna sztuka.

*Celem sztuki jest „ czysta sztuka”

*Natura nie należy do dzieła sztuki

P. Hatvani

Dualizm

Opozycje :

impresjonizm ekspresjonizm

forma treść

zewnętrzność wewnętrzność

obiektywizm subiektywizm

kobiecość męskość

statyka dynamika

analiza synteza

Ekspresjonizm opiera się na drugich członach opozycji:

zanika czas i przestrzeń

utwór staje się ruchem

świat, materia i rzeczy to pierwiastki kobiece męską rzeczą jest je doświadczać , formować i przekształcać

świadomość stwarza świat

Grupy:

* Die Brucke (most)

• Powstała w 1905 w Dreźnie, w 1911 przeniosła się do Berlina, działalność zakończyła w 1913

• Założyciel: E.L.Kirchmer

• celem jest podporządkowanie się przeżyciu, swoboda i niezależność

• Poszukiwanie inspiracji w rzeźbie murzyńskiej, kulturze średniowiecznej, drzeworycie, prymitywizmie, mistycyzmie, ludowości, alogiczności

• Członkowie: E Heckel, O. Muller, E. Nolde

* Der Blaue Reiter (Błękitny jeździec)

• Powstała w 1911 w Monachium, działalność zakończyła w 1914

• Założyciel: W.Kandinsky

• Abstrakcja, bezprzedmiotowość, koloryzm, nieskażona pierwotność wrażeń

• 1912 (lub 1914?) W.Kandinsky „O pierwiastku duchowym w sztuce”

• Członkowie: G. Munter, F. Marc, A. Kubin, Egon Schiele

• odwoływanie się do wrażliwości odbiorcy

Czasopisma:

* Der Sturm (1910-32)

• red. H.Walden

• członkowie: E.Schuler, A.Doblin, Mombert, G.Benn, J.Goll

* Die Aktion (1911-25), tygodnik

• red. F.Pfemfert

• tematy: polityka, literatura, sztuka

• radykalno lewicowe (przeciw burżuazji, nacjonalizmowi, militaryzmowi)

• nurt aktywistyczny

• członkowie: D. Rubiner, Hiler, F. Jung, K. Otten, W. Serner, C. Einstein

Periodyki:

• „Das Forum“ (1914-29) red. W.Herzog

• „Die Weissen Blatter“ (1913-23)

• „Neue Jugend“ (1916-17)

• „Das Tribunal“ (1919-21)

• „Die Rote Erde“ (1919-23)

Teksty programowe:

1916- „Ekspresjonizm“ - W.Bahr

1916- „Nowy punkt widzenia“- Daubler

1917- „Ekspresjonizm, Futuryzm, kubizm”- Walden

1918- „Ekspresjonizm punkt zwrotny w sztuce” - Walden

1919- „O poetyckim ekspresjonizmie” - Endschmit

POLSKA (1917-20,22)

Teoretycy:

Stanisław Przybyszewski

• Antyteza ducha i materii - to podstawowa opozycja

• Sztuka odzwierciedleniem duszy

• Sztuka nie a nic wspólnego z rzeczywistością, jest subiektywna

• Tematem sztuki jest sztuka

• Odrzucenie podstawowych zjawisk natury, nadanie naturze istoty

• Opozycja ekspresjonizm - impresjonizm

Jerzy Hulewicz

• Nawiązuje do teorii Przybyszewskiego z kilkoma różnicami

• Obok opozycji treść-forma, stawia formuła-forma.

• Forma jest czymś dobrym ,koniecznym dla ducha formuła zaś tym co go krępuje

• Społeczeństwo-indywiduum

• Obiektywizm-subiektywizm

• Ostatecznie rezygnuje z opozycji na rzecz harmonii

• Forma jest przed treścią, z niej rodzi się duch

• Sztuka jest wyrazem istoty, ducha, pomija to, co przypadkowe

• Prawdziwa sztuka odtwarza ruch

• Odwołuje się do filozofii okultyzmu i mistycyzmu

Jan Stur

• Reprezentuje ekspresjonizm czysty - o czystej orientacji etycznej i społeczno-utopijnej

• Ekspresjonizm ma scalać i inspirować dążenia do nowej literatury.

• Ekspresjonizm jest dalszym ciągiem romantyzmu -Czego chcemy1920

• Konieczność wyrażania epoki przez sztukę

• Dusza jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym, czyli bytem wewnętrznie sprzecznym.

• Głównym postulatem jest harmonia

• Naczelną zasadą jest prawda.

• W sztuce potrzebna jest dusza, treść, ciało i forma.

• Utwór musi być zrozumiały dla czytelnika

• Materia -duch

• Góra -dół

• Impresja- ekspresja

Teksty programowe:

• 1918, „EKSPRESJONIZM.SŁOWACKI I GENESIS Z DUCHA”, S.Przybyszewski

• 1918- „Powrotna Fala”- St. Przybyszewski

• 1918- „Naokoło ekspresjonizmu”- St. Przybyszewski

• 1919- „My jesteśmy sztuka a sztuka jest nami”- B. Hulewicz

• 1920- „Czego chcemy”- Jan Stur

1918- Manifest Buntu tzw. „Zeszyt Buntu”

Czasopisma:

* „Zdrój” (1917-20,22)

• wyd. Ostoja, red. B. Hulewicz

• w 1918 na jego łamach Przybyszewski opublikował: „EKSPRESJONIZM.SŁOWACKI I GENESIS Z DUCHA”

• 1920, „Czego chcemy” - J.Stur

• „Cykl rozmyślań człowieka na przełomie 1920-1921” - J.Stur

* „Życie” (1889-1890)

• czasopismo Krakowskie

• red. Przybyszewski

• manifest „CONFITEOR”,

Grupy:

* Bunt (1918-20)

• grupa artystyczno-literacka, ukształtowała się wokół „Zdroju”

• należeli do niej po części redaktorzy „Zdroju”

---