2.OGÓLNA SPRAWNOŚĆ UMYSŁOWA /INTELIGENCJA
A.DEFINICJE INTELIGENCJI
Inteligencja (od łac. intelligentia, zdolność pojmowania, bystrość) - ma dwa ogólne znaczenia:
rodzaj szczególnej sprawności umysłowej
nazwa warstwy społecznej żyjącej z pracy umysłu - obejmująca tradycyjnie nauczycieli, lekarzy, artystów, inżynierów i czasami też urzędników.
Inteligencja (z łacińskiego intelligentia - pojętność), w psychologii - zespół zdolności umysłowych umożliwiających jednostce korzystanie z nabytej wiedzy przy rozwiązywaniu nowych problemów i racjonalnym zachowaniu w różnych sytuacjach życiowych. Wyróżnia się trzy podstawowe formy inteligencji: praktyczną - umiejętność rozwiązywania konkretnych zagadnień; abstrakcyjną - zdolność operowania symbolami i pojęciami; społeczną - umiejętność zachowania się w grupie.
Inteligencję mierzy się tzw. ilorazem inteligencji, który oznacza się skrótem IQ (z angielskeigo - Intelligence Quotient). Iloraz inteligencji badany jest za pomocą specjalnie opracowanych testów.
W sensie sprawności umysłowej słowo to ma wiele subtelnych odcieni znaczeniowych i co za tym idzie ma wiele różnych definicji. Oto niektóre z nich:
Inteligencja to każdy rodzaj aktywnego przetwarzania informacji, tzn. przekształcania ich z jednej formy w drugą poprzez rozmaite operacje logiczne - w tym sensie inteligentne są wszystkie komputery a nawet zwykłe kalkulatory
Inteligencja to aktywne przetwarzanie informacji w celu lepszego przystosowywania się do zmiennego środowiska naturalnego. Jest to najbardziej ogólna definicja inteligencji
spotykanej w naturze. Tak rozumianej inteligencji nie posiadają komputery (bo one nie przetwarzają informacji, po to aby samodzielnie przetrwać) ale posiadają ją np: owady. Taką inteligencją wykazywała by się też maszyna, która puszczona sama do np: lasu albo na ulicę potrafiła w nim samodzielnie przetrwać i zdobywać źródła energii.
Inteligencja to zdolność do przetwarzania informacji na poziomie abstrakcyjnych idei oderwanych od rzeczywistości (np: umiejętność dokonywania obliczeń matematycznych lub gry w szachy). Taką inteligencję również posiadają już obecnie komputery.
Inteligencja to zdolność do przetwarzania informacji na poziomie abstrakcyjnych idei, ale nie mechaniczna lecz twórcza tzn. związana z umiejętnością tworzenia zupełnie nowych pojęć i ich nieoczekiwanych połączeń. Tę umiejętność wciąż posiadają tylko ludzie a i to nie wszyscy.
DRAMATEM NASZEJ EPOKI JEST TO, ŻE GŁUPOTA ZABRAŁA SIĘ DO MYŚLENIA
1. Zachowania instynktowne- nie musimy się ich uczyć
2. Zachowania nawykowe - wyuczone poprzez wielokrotne powtarzanie danej czynności
3. Zachowanie inteligentne
Inteligencja
to nasze aktualne możliwości intelektualne
poziom naszego rozwoju psychicznego
umiejętność zachowania się w trudnej sytuacji
B.POGLĄDY TEORETYCZNE SPERMANA
Spearman (1927) zdefiniował inteligencję jako rodzaj energii mentalnej, przydzielanej poszczególnym czynnościom i zadaniom umysłowym. Różnice indywidualne miałyby polegać na tym, jaką ilością potencjalnej energii mentalnej ktoś dysponuje. Wszystkie czynności wymagają owej energii, choć nie wszystkie w równym stopniu. Zadania i czynności różnią się zatem co do tego, jak bardzo są „intelektualne”, czyli w jakim stopniu zależą od wydatkowania energii mentalnej. Oglądanie filmu wymaga mniej energii niż pisanie tekstu naukowego, ale jeśli film jest frapujący a zarazem trudny w odbiorze, trzeba wydatkować więcej energii mentalnej („więcej inteligencji”), by go zrozumieć. Stanowisko Spearmana nie zostało szerzej rozwinięte, choć wydaje się, że powiązanie zdolności intelektualnych z energetycznymi aspektami funkcjonowania organizmu mogłoby być obiecujące. Z drugiej strony, samo pojęcie „energii mentalnej” jest dość tajemnicze i w gruncie rzeczy niezdefiniowane.Spearmanowi zawdzięczamy również podział na trzy podstawowe czynności poznawcze: nabywanie doświadczeń, wnioskowanie o relacjach (tzw. edukcja relacji) i wnioskowanie o współzależnościach (tzw. edukcja korelatów). Nabywanie doświadczeń to zdolność do „inteligentnego” spostrzegania świata; Sternberg (1990) twierdzi, że termin ten odpowiada współczesnemu pojęciu kodowania, czyli spostrzegania wspomaganego procesami kategoryzowania i kojarzenia nowej wiedzy ze starą. Używając bardziej potocznych określeń, pierwsza czynność intelektualna według Spearmana sprowadza się do znajdywania sensu w spostrzeganych treściach. Zdaniem autora, nabywanie doświadczeń dotyczy trzech sfer funkcjonowania człowieka: poznawczej, emocjonalnej (afektywnej) i motywacyjnej (konatywnej). Wyróżnienie dwóch ostatnich sfer każe uznać Spermana za prekursora badań nad inteligencją emocjonalną. Paradoksalnie, jego nazwisko jest zwykle używane jako symbol podejścia teoretycznego, które neguje istnienie różnych form inteligencji, sprowadzając ją do zdolności raczej „akademickich”, niż społeczno-emocjonalnych. Okazuje się, że recepcja prac Spearmana jest znacznie uboższa, niż ich rzeczywiste znaczenie.Drugi z wymienionych procesów - wnioskowanie o relacjach — polega na dostrzeganiu abstrakcyjnych zależności między obiektami lub sytuacjami. Wczuwając się w znaczenie użytego terminu „edukcja”, należałoby raczej mówić o wyprowadzaniu relacji, czyli ich aktywnym tworzeniu na podstawie wcześniej nabytych, odpowiednio zakodowanych doświadczeń. Zdaniem Spearmana, poznanie dwóch lub więcej obiektów, prostych czy złożonych, prowadzi do automatycznego poznania związków, zachodzących między nimi, co jest podłożem inteligencji. Na przykład poznanie słów „samochód” i „hulajnoga” prowadzi do wyprowadzenia — wyłącznie na podstawie zrozumienia sensu tych terminów — zachodzącej między nimi relacji przynależności do tej samej kategorii pojazdów. Definicja inteligencji rozumianej jako zdolność do edukcji relacji bliska jest wielu współczesnym psychologom; w gruncie rzeczy sprowadza się do określenia inteligencji jako sprawności w zakresie wnioskowania indukcyjnego. Ważny jest jednak nacisk na niezależność tej zdolności od treści zadania i wcześniej nabytej wiedzy. Dostrzeganie abstrakcyjnych relacji i posługiwanie się nimi ma być przejawem inteligencji „czystej”, lub „płynnej”, nie podlegającej wpływom ze strony kultury, wiedzy i doświadczenia jednostkowego.
C.POGLĄDY TEORETYCZNE THURSTONEA
D.POGLĄDY TEORETYCZNE GUILFORDA
Kolejny kierunek teoretyczny reprezentuje J.P.Guilford. Preferuje on analizę czynnikową opartą na układzie ortogonalnym, która a priori wyklucza uzyskanie zależności hierarchicznych. Drugim założeniem wyjściowym jest zaproponowana przez niego trójwzględowa klasyfikacja zdolności. Opiera się ona na przekonaniu, że każda obserwowalna zdolność wyraża się w określonej operacji umysłowej. Operacje dokonywane są zawsze na określonym materiale informacyjnym i prowadzą do uzyskania określonych wytworów. Aby więc zdefiniować jakąkolwiek zdolność , należy wymienić operację, materiał i wytwór tej operacji. Guiford wyróżnił 5 rodzajów operacji, 4 rodzaje materiałów, i 6 rodzajów wytworów. Powstał model składający się ze 120 sześcianów, z których każdy odpowiada jednej hipotetycznej zdolności elementarnej, mającej potrójną charakterystykę .
E.POGLĄDY TEORETYCZNE HEBBA
Donald Hebb, psycholog, stworzył tzw. sieć (neuronową) Hebba. Stawiając sobie pytanie o sposób zapamiętywania przez mózg informacji stwierdził, że dwa, wcześniej nie połączone ze sobą neurony, pozostają aktywne w tym samym czasie. Dalej, jeśli zostanie uaktywniony neuron X, pobudzając przy tym sąsiedni neuron Y, to wówczas dojdzie pomiędzy nimi do synaptycznego połączenia, a w następnej kolejności, wzmacniania go. W rezultacie też, od tamtej pory, w neuroscience uważa się, iż uczenie się to fizyczny proces łączenia się i wzmacniania sieci połączeń między neuronami. Ma to oczywiście kolosalne znaczenie dla rozwoju badań nad sieciami komputerowymi, neuropodobnymi.
Kanadyjski psycholog D.O. Hebb w roku 1949 wprowadził pojęcie inteligencji A i B, nawiązując do znanych w biologii pojęć genotypu i fenotypu: inteligencja A stanowi podstawowy potencjał intelektualny organizmu zdeterminowany przez genotyp (określając tym samym górną granicę możliwości człowieka); inteligencja B zdeterminowana jest przez fenotyp i składają się na nią te zdolności intelektualne, które przejawiąją się w zachowaniu. Stanowią one wynik interakcji inteligencji A (dziedzicznie zdeterminowanej) ze środowiskiem.
F.POGLĄDY TEORETYCZNE VERNONA
Hebb
-geneotyp - inteligencja A
-wytwór łącznego oddziaływania wyposażenia biologicznego jednostki i środowiska, uczenia się i całej żywej aktywności. Jest ona przedmiotem względnym- inteligencja B
Aby jednak wyraznie odgraniczyć wnioski o inteligencji oparte na obserwacji życiowej i ewentualnych innych zródłach od wyników pomiarów testowych, Vernon w 1969 roku zaproponował wyróżnienie dodatkowo inteligencji C. Jest ona tym, co mierzątesty inteligencji. Inteligencja C stanowi więc pojęcie zdefiniowane operacyjnie, ułatwiające unikanie uproszczeń, polegających na utożsamianiu inteligencji Ai B z wynikami pomiarów testowych, będących zawsze mniej lub bardziej adekwatna próbką zachowania się człowieka w narzuconych przez test sytuacjach problemowych i warunkach ich rozwiązania.
G.STRUKTURA ZDOLNOŚCI OGÓLNYCH
H.RODZAJE INTELIGENCJI I METODY ICH POMIARU
inteligencja (jakkolwiek ją rozumieć) dzieli się na różne typy:
inteligencja kognitywna (albo abstrakcyjna) - sprowadza się do czegoś co można by nazwać też sprawnością umysłową czyli umiejętności analizowania danych które da się zawrzeć w formie znaków. Obejmuje ona zdolność kojarzenia faktów, przeprowadzania operacji prostych przekształceń językowych, dokonywania obliczeń liczbowych i prostych symbolicznych. Inteligencję tę można mierzyć za pomocą specjalnych testów, które są np. podstawą do przyjęcia w poczet członków Mensy.
inteligencja werbalna - zdolność formułowania wypowiedzi, szybkiego znajdowania słów, dobrego rozumienia tekstu wypowiadanego lub pisanego. Bardzo wysoką inteligencją werbalną charakteryzują się na przykład poeci, potrafiący improwizować wiersze.
inteligencja emocjonalna - ogólnie biorąc polega na umiejętności radzenia sobie ze swoimi emocjami, nazywania ich oraz zauważania i wpływania na emocje innych. Wiążą się z nią takie umiejętności umysłowe jak empatia i asertywność.
inteligencja społeczna - pokrewna inteligencji emocjonalnej zdolność przystosowania się i wpływania na środowisko społeczne człowieka.
inteligencja twórcza - czyli zdolność do generowania nowych pojęć lub ich nieoczekiwanych połączeń. Inteligencji twórczej nie da się mierzyć, nie ulega jednak wątpliwości, że ludzie posiadają różny jej poziom.
Cattell w 1971 roku zaproponował podział na inteligencję płynną i skrystalizowaną. Ta pierwsza to ogólna zdolność warunkująca sprawność wszelkich czynności intelektualnych, a ta druga to zespół szczegółowych zdolności rozwijanych na skutek zastosowania inteligencji płynnej w życiu.
I.PSYCHOLOGICZNA INTERPRETACJA ILORAZU INTELIGENCJI /II/
Iloraz inteligencji - (IQ - od Intelligence quotient) to wartość liczbowa specjalnego testu psychometrycznego, którego celem jest obiektywny pomiar inteligencji kognitywnej - czyli polegającej na umiejętności kojarzenia informacji i operacji na symbolach. Wartość ta nie jest absolutną miarą inteligencji, lecz jest to pomiar zawsze relatywny. Wartość 100 IQ oznacza, że dana osoba posiada średnią inteligencję kognitywną występującą w grupie wiekowej tej osoby. Zazwyczaj test ten jest tak konstruowany, aby otrzymywany wynik dla całej grupy wiekowej układ się w typową krzywą Gaussa (o kształcie "dzwonu"), a średni rozrzut (σ) statystyczny wyników wynosił 15. Oznacza to w praktyce, że wynik od 85 do 115 wskazuje na przeciętną inteligencję; wynik powyżej 115 wskazuje na inteligencję wybitną, zaś poniżej 85 na inteligencję niską. Ze względu na to, że w krajach rozwiniętych istnieje stała tendencja do wzrastania średniego ilorazu inteligencji całej populacji (tzw. efekt Flynna), testy mierzące IQ muszą być od czasu do czasu kalibrowane od nowa.
Do pomiaru inteligencji stosowany jest szereg testów psychologicznych. Do najbardziej znanych należą m.in.:
Polski (i bardzo dobry) test APIS
Oprócz tego istnieje szereg niestandaryzowanych testów, publikowanych w ramach "psychozabaw" w rozmaitych czasopismach. Testy te nie dają żadnej rzeczywistej informacji o poziomie czyjejś inteligencji, gdyż nie były porównywane z żadną grupą kontrolną. Dają one nieco rozrywki i wzmacniają ego swoich użytkowników, jednak wiara w nie jest całkowicie bezpodstawna.
Od czasu rewolucji przemysłowej obserwowany jest systematyczny wzrost średniej inteligencji ludzi, co nazwano tzw. efektem Flynna.
Skala Bineta- mierzymy inteligencję /ogólną zdolność/sprawność umysłową/
JJ OLIGOFREMCY
0-25- idiota /najcięższy stopień upośledzenia umysłowego/
25-50- imbecyl /średni stopień upośledzenia umysłowego na poziomie 6-5 lat/
50-70- debil /najniższy stopień upośledzenia umysłowego na poziomie 11 lat/
90-110- średnia
110-120- powyżej przecietnej
120-130- wysoka
pow. 130- pow.wysokiej
Inteligencja A- to co daje nam biologia
Inteligencja B- czynniki społeczne+genetyka
W roku 1905 Binet opracował skalę Bineta
0-25 idiota ( najcięższy stopień upośledzenia umysłowego ) - nie dorównują inteligencją dziecka 3 letniego
25- 50 imbecyl ( średni stopień upośledzenia umysłowego ) - nie dorównują inteligencją dziecka 7 letniego
50-70 debil ( najniższy stopień upośledzenia umysłowego ) - zachowanie 12 latka
Stanowią 3 % ludzi na świecie. Ludzie ci nie potrafią regulować swoich stosunków z otoczeniem, nie odpowiadają za swoje czyny, są to oligofrenicy
70-80 - inteligencja na granicy upośledzenia umysłowego
80-90 - inteligencja poniżej przeciętnej ( ociężały umysłowo )
90-110 - inteligencja przeciętna - taką posiada większość ludzi
110-120 - inteligencja powyżej przeciętnej
120-130 - inteligencja wysoka
130 > - inteligencja bardzo wysoka
Na inteligencje mają wpływ ŚRODOWISKO ZEWNĘTRZNE(B)i CECHY GENETYCZNE(A)
A dużo B dużo - inteligencja duża
A dużo B mało - inteligencja mała
A mało B dużo - inteligencja mała
Wymogi testu
1. test musi być trafny ( symptomatyczny ) - ma badać inteligencję, a nie pamięć, wyobraźnię
2. test musi być rzetelny - tzn. dwukrotnie przeprowadzony w krótkim czasie
3. test musi być obiektywny - badacz nie może decydować o wyniku testu
4. test musi być znormalizowany - skala 10 stopniowa
10 bardzo dobru
6 powyżej przeciętnej
5 przeciętny
4 poniżej przeciętnej
1 bardzo słaby
5. test musi być wystandaryzowany - dla danej kategorii ( badanej populacji ) - musi go rozwiązać 75% osób
Stern - JJ iloraz inteligencji
JJ = wiek umysłowy * 100
wiek życia
w teście każde pytanie 2 miesiące życia
np. dziecko 6 lat rozwiązuje :
- 5/6 zadań dla 5 latków
- 6/6 zadań dla 4 latków
- 5/6 zadań dla 6 latków
- 4/6 zadań dla 7 latków
- 2/6 zadań dla 8 latków
- 0/6 zadań dla 9 latków
4*12 miesięcy - za zadania z 1, 2,3,4 roku
5*2
5*2
4*2
2*2
JJ= 80/72 * 100 = 111 - inteligencja powyżej przeciętnej
J.UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE, dawniej zw. oligofrenią lub niedorozwojem umysłowym, stan istotnie zmniejszonej sprawności intelektualnej powstały w okresie rozwojowym, często powiązany z nieprawidłowościami w kształtowaniu się osobowości, a w przypadku głębszych postaci upośledzenia — z zaburzeniami fiz. i psychicznymi. Istotne zmniejszenie sprawności intelektualnej oznacza obniżenie → ilorazu inteligencji (I.I.) o więcej niż 2 odchylenia standardowe (ok. 30 pkt. poniżej 100 w psychol. skalach inteligencji). Rozróżnia się upośledzenie umysłowe: lekkie (I.I. 50-69), umiarkowane (I.I. 35-49), znaczne (I.I. 20-34), głębokie (0-19); stopniom tym odpowiadają różnice w poziomie sprawności i samodzielności życiowej dzieci i dorosłych.
Związek upośledzenia umysłowego z kształtowaniem się osobowości jest wielokierunkowy: deficyt funkcji intelektualnych utrudnia normalny rozwój uczuciowy i społ., a zaburzenia w tych sferach mogą wtórnie prowadzić do obniżenia sprawności intelektualnej. Niesprawności intelektualnej mogą towarzyszyć zaburzenia percepcyjne (wzroku, słuchu), ruchowe, mowy, kontaktu, nastroju, tożsamości i in. Obniżenie I.I. nie wyklucza specyficznych uzdolnień i dobrych wyników w wybranych sferach aktywności szkolnej, zaw., artyst., sport., społ. i in.
Zgodnie z tradycyjnymi poglądami upośledzenie umysłowe było traktowane przede wszystkim jako następstwo wad genet. (np. zespół Downa), zaburzeń metabolicznych (np. karłowatość przysadkowa), uszkodzeń mózgu nabytych w okresie ciąży, porodu i wcześnie po urodzeniu (encefalopatia), a także jako możliwy skutek zaniedbania środowiskowego i braku opieki macierzyńskiej (→ sieroca choroba). Współcześnie upośledzenie umysłowe ujmuje się jako rezultat nieprawidłowego rozwoju dziecka, uwarunkowany współdziałaniem czynników biol., społ. i psychologicznych. Profilaktyka upośledzenia umysłowego polega na poradnictwie genet. i na tworzeniu jak najlepszych warunków rozwoju dzieci już od poczęcia. Wczesna interwencja med., psychol. i pedag. może w wielu przypadkach prowadzić do usunięcia lub złagodzenia pierwotnej przyczyny zaburzeń rozwoju, zapobiec upośledzeniu oraz jego dalszym niekorzystnym skutkom. Funkcjonowanie osób z upośledzeniem umysłowym w społeczeństwie zależy od stworzonych im warunków życiowej aktywności, rodzaju edukacji, zastosowanych środków leczn., a także ogólnego poziomu akceptacji. Współczesne tendencje w rehabilitacji dzieci i dorosłych z upośledzeniem umysłowym polegają na maks. zbliżeniu warunków ich życia do normalnych i jak najdalej idącym włączaniu ich w szersze kręgi społ. (na poziomie przedszkolnym, szkolnym i zaw.). Stopień rozpowszechnienia upośledzenia umysłowego w społeczeństwie ocenia się — w zależności od przyjętych wskaźników — na 1-5%. W Polsce rzecznikiem interesów tej mniejszości jest Stow. na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, rozbudowujące sieć tzw. ośr. wczesnej interwencji, ośr. terapeutyczno-rehabilitacyjnych, domów dziennego pobytu, domów opieki, warsztatów terapii zajęciowej i in. form wspomagania życia i aktywności osób z upośledzeniem umysłowym i ich rodzin.
K.INTELIGENCJA A WYKONANIE ZADAŃ Z ZAKRESU KULTURY FIZYCZNEJ