ADMINISTRACJA - swoje źródło ma w łac. słowie „MINISTRARE” (służenie), a dodanie przedrostka „AD” wzmocniło sensowność (celowość) - to działanie skierowane ku osiągnięciu jakiegoś zadania - celu.
To wszelka zorganizowana działalność zmierzająca do osiągnięcia pewnych celów.
Administracja korzysta z władztwa.
Administracja publiczna
(definicja negatywna: władza sąd., wykon. i ustawodawcza)
to ta działalność państwa (rozumianego bardzo szeroko), która nie jest działalnością ustawodawczą, ani nie jest sądownictwem.
Jest utożsamiana z władzą wykonawczą.
Administracja publiczna jest pewnym sługą ustroju (zawartego w konstytucji) i zarówno aparatem wykonawczym władzy politycznej.
Cała działalność administracji publicznej polega na wykonywaniu prawa i ma być oparta na prawie.
celem adm. jest dobro interesu publicznego - opiera się na fundamencie prawa
I. definicja adm. publicznej (wg Izdebskiego Kuleszy) - to zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.
II. definicja adm. publicznej (autorstwa Ireny Lipowicz) - to system złożony z ludzi zorganizowanych w celu stałej systematycznej, skierowanej ku przyszłości realizacji dobra wspólnego jako misji publicznej polegającej głównie na bieżącym wykonywaniu ustaw wyposażonych w tym celu we władztwo państwowe oraz środki materialno - techniczne.
III. definicja adm. publicznej (aut. Adama Błasia i Jana Boć) to funkcja państwa i samorządu terytorialnego polegająca na wykonywaniu zadań publicznych określonych w korzystaniu i w innych źródłach prawa powszechnie obowiązującego. Chodzi o zaspakajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb ludzkich.
Cechy administracji publicznej:
- administracja publiczna działa w imieniu i na rachunek państwa lub innego odrębnego od
państwa podmiotu władzy publicznej; któremu to państwo przekazało część swojej władzy
(imperium) np. samorząd terytorialny.
- możliwość działania w formach władczych zabezpieczonych możliwością stosowania
przymusu państwowego;
- działanie w interesie publicznym (adm. żyje w podatkach, itp. budowa autostrad);
- polityczny charakter działania administracji (np. polityka energetyczna w naszym kraju);
- legalizm - działanie na podstawie na podstawie ustaw i w granicach przez nie określonych;
- administracja. powinna w swoim działaniu być oparta na zawodowym personelu (ludzie
tworzący (adm. powinni być profesjonalni, fachowi, bezstronni);
- działanie administracji powinno być skierowane ku przyszłości (te działania są wywołane z
własnej inicjatywy, nie trzeba czekać na uchwałę Sejmu w tej sprawie) np. budowa basenu
itp.;
- działanie administracji powinno mieć charakter stabilny, ciągły;
- administracja ma charakter bezosobowy (uprawnienie do wydawania decyzji przysługuje
organowi noszącemu nazwę wojewody, a nie osobom z imienia i nazw.);
- administracja ma charakter monopolistyczny (adm. działając w ramach powierzonych jej
kompetencji występuje jako wyłączny gospodarz w określonej kategorii spraw) np.
prywatne gabinety stomatologiczne, prywatne przedszkola;
- ! niekomercyjny charakter administracji (tzn. że osiągnięcie zysku nie jest celem samym w
sobie dla organu administracji);
- działanie administracji powinny być przejrzyste, jawne (np. ustawa o dostępie do informacji
publicznej., o ochronie danych osob.) np. planowanie przestrzenne, uchwalenie zagospodarowania przestrzennego - dostępne w mediach, urzędach - tzn. jawne.
- administracja podlega kontroli (kontrola jest sprawowana przez czynnik społeczny) np. przez sądy, media;
- administracja ma charakter zorganizowany i działa na zasadzie kierownictwa i
podporządkowania (np. od decyzji organu I jest odwołanie do wyższej instancji
hierarchiczne podporządkowanie);
ORGANIZACJA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ (skład - podział):
(wg prof. Bocia) na 3 grupy
• adm. samorządowa
• adm. rządowa
• adm. państwowa (dod. przez Bocia)
ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA
Mamy 3 szczeble samorządu.
Obecnie mamy samorząd terytorialny; gminny, powiatowy i wojewódzki.
Na każdym z tych szczebli realizowane są zadania publiczne.
W gminie, powiecie i województwie wyróżniamy organ stanowiący kontrolę (kontrolny) i organ wykonawczy.
Organ stanowiący kontrolę to organy kolegialne, rada gminy, powiatu, województwa, sejmik województwa.
Na poziomie gminy - organem wykonawczym jest wójt, burmistrz lub przez miasta w zależności od rodzaju wielkości gminy).
W powiecie - mamy zarząd powiatu - na czele stoi starosta,
województwa - na czele stoi marszałek województwa.
Organy wykonawcze: wójt, zarząd, starosta, marszałek
ADMINISTRACJA RZĄDOWA
Dzielimy na centralną i terenową;
centralna - zakres całego terytorium Polski,
terenowa - z reguły obszar województwa (np. województwo Wlkp. - obszar Wielkopolski).
• Administracja rządowa centralna - tworzy ją rząd (prezes rady ministrów czyli premier) Rada Ministrów -> poszczególni ministrowie + centralne organy administracji rządowej
• Administracja rządowa terenowa - dzielimy na administrację zespoloną i niezespoloną
Administracja zespolona - to działająca pod zwierzchnictwem¬ wojewody, kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży, np. kurator oświaty, wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego , wojewódzki inspektor ochrony środowiska
Administracja niezespolona -(organami jej są organy administracji¬ specjalnej) - to podmioty podlegające poszczególnym ministrom oraz kierownikom państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej (np. na terenie każdego województwa są dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy izb skarbowych inny przykład to dyrektor służby morskiej, izb celnych)
ADMINISTRACJA PAŃSTWOWA
to np. Prezydent RP, Rzecznik Praw Dziecka, NIK, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
Interes publiczny - to dyrektywa postępowania nakazująca mieć na uwadze szacunek dla wartości wspólnych (respektowanie) - dla całego społeczeństwa lub danej lokalnej społeczności.
Chodzi tu o takie wartości wspólne jak np. sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy publicznej, sprawność działania aparatu administracyjnego.
PRAWO KONSTYTUCYJNE
Konstytucja (02.04.1997r.) - określa ustrój, prawa, wolność, władzę w Polsce, itd.
Prawo administracyjne - to skonkretyzowane prawo konstytucyjne. Prawa te rozwijają gałęzie skonstruowane w prawie konstytucyjnym.
KONTROLA
Nadzór - to stałe i bieżące kontrolowanie podległej lub podporządkowanej jednostki z równoczesnym wydawaniem stosownych decyzji.
Decyzje te mają na celu usprawnienie i udoskonalenie działalności nadzorowanej jednostki.
Nadzór jest to prawo do kontroli wraz z możliwością bieżącego wpływania na kontrolowane jednostki (kontrola z reguły kończy się jakimiś wnioskami).
Uprawnienia nadzoru dzielimy na:
- środki nadzoru personalnego (zawieszenie kierownika jednostki za błędy zlokalizowane w wyniku kontroli jednostki),
- środki nadzoru merytorycznego (np. uprawnienia do zawieszenia uchwały Gminy przez Wojewodę).
Kontrola - to jest porównanie stanu faktycznego ze stanem wymaganym (stan wymagany wynika z norm prawnych, technicznych, ekonomicznych, prawnych).
Przystępując do kontroli warto mieć punkt odniesienia (gotowy wzorzec), bez tego kontrola pozbawiona jest sensu.
Funkcje kontroli:
-sprawdzanie,
- ocenianie,
- wnioski.
Etapy postępowania kontrolnego - są one konsekwencją funkcji kontroli:
1. stwierdzenie stanu faktycznego badanych czynności, zjawisk itp. (tj.sprawdzanie)
2. porównanie stanu faktycznego ze stanem określonym w normach prawnych, ekonomicznych itd.; ustala się w ramach tego etapu nieprawidłowości - odstępstwa od stanu faktycznego,
3. ustalenie przyczyn stwierdzonych nieprawidłowości (przyczyny mogą być: obiektywne - niezależne od działania kontrolowanej jednostki /np. klęska żywiołowa/ i subiektywne - zależne od działania jednostki, przyczyny z którymi można walczyć)
4. ustalenie osoby odpowiedzialnej za stwierdzone nieprawidłowości (np. konkretne straty finansowe, szkody),
5. sformułowanie wniosków (wnioski służące temu by w przyszłości nie dochodziło do takich nieprawidłowości).
6.
PODZIAŁ KONTROLI:
1. kontrola zewnętrzna - kontrola wykonywana przez podmioty usytuowane na zewnątrz administracji (np. sądy administracyjne - w żaden sposób nie są zależne od administracji publ., sądy powszechne,
2. kontrola wewnętrzna - sprawowana przez osoby usytuowane wewnątrz administracji, tj. wykonywane przez pracownika w ramach jednostki,
3. kontrola społeczna - wykonywane przez osoby sprawujące swoje funkcje niezawodowo, np. wybory co 4 lata , manifestacje, wiece, zgromadzenia,
4. kontrola zawodowa - np. NIK
Podział kontroli ze względu na okres objęty kontrolą:
1. kontrola wstępna (tzw. wyprzedzająca, przed drugim działem) np. badanie umowy przed podpisaniem transakcji, badanie czynności przed kontrolą,
2. kontrola bieżąca (pracy bieżącej, czynności aktualnie prowadzonych),
3. kontrola następcza - kontrola wykonywanych przedsięwzięć , wydatków, tego co zostało zrobione (np. kontrola wykonanego budżetu przez wójta - wydatków)
KRYTERIA KONTROLI:
1. kryterium legalności - badanie zgodności działania z prawem (bada się zarządz., decyzje wydawane przez kontrolowaną jednostkę - czy realizacja tego zarządzenia nie skłania do działań niecelowych)
2. kryterium gospodarności - tzn. badanie czy jednostka kontrolowana działa z zasadą racjonalnego gospodarowania (tj. np. osiąganie zysków przez działalność prowadzoną w gminie); te kryterium łączy się w jakiś sposób z legalizmem,
3. kryterium rzetelności - uczciwość, terminowość, dyscyplina wykonania. To porządek w dokumentacji, ewidencji.
4. kryterium celowości - (każda jednostka działa w określonym celu np. Rzecz.Praw Obywat.) to badanie celowości działania - czy organ zajmuje się tym do czego jest powołany,
5. kryterium przejrzystości , jawności - sprawdz. czy podana do publ. wiadomości sprawozdanie finansowe ze swojej działalności; czy są dostępne odpowiednie procedury, regulaminy. Kryterium to wiąże się z konstytucyjnym systemem dostępności do informacji publ.
USTAWA O DOSTĘPIE DO INFORMACJI PUBLICZNEJ Z DNIA 06.09.2001R.
- to konkretyzacje pewnego konstytucyjnego prawa,
- swoje źródło czerpie z art.61 Konstytucji (obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne
- od osoby która wnioskuje o udzielenie informacji nie wolno żądać wskazania powodów (nie stawiać pytania po co?)
Informacja publiczna - w świetle ustawy o dostępnie do inf. publiczn. - jest każda informacja o sprawach publicznych. Sprawą publiczną są wszelkie sprawy związane z administracją publiczną, również sprawy o osobach pełniących funkcje publiczne.
Prawo do informacji publicznej obejmuje:
• prawo do uzyskania informacji (na wniosek uzyska odp.)
• możliwość wglądu do dokumentów urzędowych,
• możliwość dostępu do posiedzeń kolegialnych, organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów (obecność na obradach sesji rady miasta, Sejmu)
• granice uprawnień kontrolnych stanowią informacje niejawne (jest ustawa o ochr. inf. niejawnych); są kategorie tajemnic państwowych służbowych
Udostępnianie informacji przez:
1. biuletyn informacji publicznej (BIP) z urzędu część informacji jest drukowana
2. wnioskowanie o udzielenie informacji publicznej
3. wyłożenie do wglądu, wywieszenie (poprzedza ogłoszenie w prasie lokalnej, potem się wywiesza,
4. umożliwienie wstępu na sesje
Organ może odmówić udostępnienia informacji. My możemy się odwołać od tej decyzji.
Termin bez zbędnej zwłoki, nie później niż 14 dni w sytuacjach opóźnień do 2 miesięcy.
NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI (W Konstytucji rozdz. 9 od art.202 do 207)
Ustawa z dnia 23.12.1994r.
- to organ konstytucyjny
- to naczelny organ władzy państwowej
- NIK podlega Sejmowi
NIK kontroluje:
- działalność organów administracji rządowej
- działalność państwowych jednostek organizacyjnych
- działalność NBP
NIK może skontrolować samorząd terytorialny (gmina, powiat itd.). Może skontrolować każdego, kto w ramach prowadzonej działalności korzysta ze środków publicznych (mienia publicznego, majątku) - jak wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa (np. zamówienia publiczne przetarg nieograniczony)
KRYTERIA KONTROLI (art.5 NIK)
Kontrola organów administracji rządowej:
1. legalność
2. gospodarność
3. celowość
4. rzetelność
Kontrola samorząd. terytorial.:
1. legalność
2. gospodarność
3. rzetelność
Kontrola działalności jednostek organizacyjnych i przedsiębiorców.
1. legalność
2. gospodarność
NIK podejmuje kontrolę na zlecenie Sejmu i jego organów, Prezydenta RP, Premiera oraz z własnej inicjatywy (art.6). NIK działa w oparciu o plany pracy, które przedkłada Sejmowi; może też przeprowadzić kontrole doraźne (Art.10). Informacje o wynikach kontroli NIK przedkłada Sejmowi Prezydentowi, Premierowi i inf. Publicznej.
POSTĘPOWANIE KONTROLNE
Postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej działalności.
Kierownicy jednostek podlegających kontroli mają obowiązek przedkładać na żądanie NIK wszelkie dokumenty i materiały niezbędne do przygotowania i przeprowadzania kontroli, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej.
Upoważnieni przedstawiciele NIK mają prawo do:
- swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych,
-wglądu do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostek kontrolowanych, pobierania oraz zabezpieczania dokumentów i innych materiałów dowodowych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej,
- przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątkowych i przebiegu określonych czynności,
- wzywania i przesłuchiwania świadków,
- żądania od pracowników jednostek kontrolowanych udzielania ustnych i pisemnych wyjaśnień,
- zasięgania w związku z przeprowadzoną kontrolą informacji w jednostkach niekontrolowanych oraz żądania wyjaśnień od pracowników tych jednostek,
- korzystania z pomocy biegłych i specjalistów,
- zwoływania narad z pracownikami jednostek kontrolowanych, w związku z przeprowadzoną kontrolą, a także uczestniczenia w posiedzeniach kierownictwa i kolegiów oraz naradach organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego.
Kontrolę przeprowadzają pracownicy NIK, zwanej dalej „kontrolerami”, na podstawie legitymacji służbowej i imiennego upoważnienia określającego jednostkę kontrolowaną i podstawę prawną do podjęcia kontroli.
Wyniki przeprowadzonej kontroli kontroler przedstawia w protokole kontroli.
Kierownikowi jednostki kontrolowanej lub osobie pełniącej jego obowiązki przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń co do ustaleń zawartych w protokole.
Zastrzeżenia należy zgłosić na piśmie w terminie 14 dni od dnia otrzymania protokołu kontroli. W razie zgłoszenia zastrzeżeń, kontroler jest obowiązany dokonać ich analizy i w miarę potrzeby podjąć dodatkowe czynności kontrolne, a w przypadku stwierdzenia zasadności zastrzeżeń zmienić lub uzupełnić odpowiednią część protokołu kontroli. W razie nieuwzględnienia zastrzeżeń w całości lub w części kontroler przekazuje na piśmie swoje stanowisko zgłaszającemu zastrzeżenie.
Kierownik jednostki kontrolowanej lub osoba pełniąca jego obowiązki może w terminie 7 dni od dnia otrzymania stanowiska, zgłosić na piśmie umotywowane zastrzeżenia do dyrektora właściwej jednostki organizacyjnej NIK, który przekazuje je, w celu rozpatrzenia, komisji odwoławczej.
Kierownik jednostki kontrolowanej lub osoba pełniąca jego obowiązki może odmówić podpisania protokołu kontroli, składając w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania pisemne wyjaśnienie tej odmowy.
W razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia NIK zawiadamia organ powołany do ścigania przestępstw lub wykroczeń oraz informuje o tym kierownika jednostki kontrolowanej lub kierownika jednostki nadrzędnej i właściwy organ państwowy lub samorządowy.
Prezes NIK-u składa przed sejmem ślubowanie.
KADRY W ADMINISTRACJI
KONSTYTUCJA art. 153
Ustawa z dnia 24 sierpnia 2006r o służbie cywilnej.
W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań Państwa w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej.
Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.
Administracja kształtuje czynniki techniczne i prawne.
W rozumieniu k.p.a. kadry muszą być:
- zawodowe (tzn. posiadać odpowiednie wykształcenie merytoryczne)
- rzetelne (tj. uczciwe, sumienne, akuratne)
- bezstronne ( tzn. przejawem bezstronności jest polityczna neutralność, nie można brać udziału w manifestacjach, strajkach,itd.)
SŁUŻBA CYWILNA
Służba cywilna funkcjonuje w pionie administracji rządowej.
Korpus służby cywilnej tworzą pracownicy służby cywilnej i urzędnicy służby cywilnej.
- Pracownik służby cywilnej oznacza osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę (z wszelkimi tego konsekwencjami).
- Urzędnik służby cywilnej oznacza osobę zatrudnioną na podstawie mianowania.
Urzędnika służby cywilnej można przenieść na inne stanowisko w tym samym urzędzie (uwzględniając jego przygotowania do zawodu). Może być one też przeniesiony do innego urzędu ale w tej samej miejscowości. Ponadto można go przenieść do urzędu w innej miejscowości ale na okres nie dłuższy niż 2 lata.(zapewniając mu odpowiednie warunki mieszkaniowe itd.)
W służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która:
- jest obywatelem polskim,
- korzysta z pełni praw publicznych,
- nie była karana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,
- posiada kwalifikacje wymagane w służbie cywilnej,
- cieszy się nieposzlakowaną opinią.
O mianowanie stara się pracownik który
- już pracuje, z zasady trzy lata,
- posiada tytuł magistra lub równorzędny,
- zna co najmniej jeden język obcy,
- posiada uregulowany stosunek do służby wojskowej.
Każdy obywatel ma prawo do informacji o wolnych stanowiskach pracy w służbie cywilnej, a NABÓR do służby cywilnej jest otwarty oraz konkurencyjny.
Nabór następuje poprzez postępowanie konkursowe, składanie swoich ofert, dokumentów w terminie 10 dni od ogłoszenia stanowiska).
Otwartość i konkurencyjność przejawia się w tym, że po zamknięciu postępowania jawna jest lista kandydatów. Po zakończeniu konkursu podawana jest lista kto zajął które miejsce. W protokole po konkursie musi być uzasadnienie (ogólnie dostępne) wyboru, kryteria.
Obowiązkiem administracji jest uzasadnianie swojej decyzji administracyjnej (uzasadnienie prawne, faktyczne).
Urzędnika przed otrzymaniem aktu mianowania składa ślubowanie.
Urzędnik służby cywilnej składa uroczyste ślubowanie o następującej treści:
„Ślubuję służyć Państwu Polskiemu, przestrzegać Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, sumiennie i bezstronnie wykonywać obowiązki urzędnika służby cywilnej zgodnie z najlepszą wiedzą i wolą.”
Obowiązki członka korpusu służby cywilnej:
- przestrzega prawa,
- chroni interesy państwa oraz prawa człowieka i obywatela,
- racjonalnie gospodaruje środkami publicznymi,
- rzetelnie i bezstronnie, sprawnie i terminowo wykonuje powierzone zadania,
- dochowuje tajemnicy ustawowo chronionej,
- rozwija wiedzę zawodową,
- godnie zachowuje się w służbie oraz poza nią.
Członek korpusu służby cywilnej jest obowiązany wykonywać polecenia służbowe przełożonych.
Urzędnik służby cywilnej nie może być członkiem partii politycznej.
Nie może brać udziału w wiecach.
Członkowi korpusu nie wolno brać udziału w strajku lub akcji protestacyjnej zakłócającej normalne funkcjonowanie urzędu.
Jeżeli jest to uzasadnione potrzebami urzędu, dyrektor generalny urzędu może w każdym czasie przenieść urzędnika służby cywilnej na inne stanowisko w tym samym urzędzie , uwzględniając jego przygotowanie zawodowe.
Jeżeli przemawia za tym interes służby cywilnej, Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów może przenieść urzędnika służby cywilnej do innego urzędu w tej samej miejscowości, na okres nie dłuższy niż dwa lata.