1.Węglan wapnia:występuje pod postacią różnych skał :margle ,opoki,kreda,dolomit,kalcyt.rozpuszcza się słabo w wodzie.Rozpuszczalny w CO2 doprowadza do powstania kwasu węglowego CaCO3 uzalerzniony jest od intensywności przesiąkania przez profile wody opadowej-zawartości w roztworze kwasu węglowego i innych kw. próchnicznych glebach bielicowych CaCO3 zostaje wypłukany na głębokości pow. 2m.W lessach wymyty na gł. 0.5-1.5.Czarnoziemach pow.1.2m.
Ca-wpływa na właściwości biologiczne,fizyczne i chemiczne glebydecyduje pośrednio o wartości
wilgotności,struktórze Si
.Bezpośrednio decyduje o odczynie kwasowości roztworu glebowego.Po usunięciu CaCO3 następuje zakwaszenie,które wzrasta z procesem bielicowania.O zasadowości roztworu decydują wolne jony OH,o kwasowości jony H,w obojętnych mamy do czynienia z równowagą jonówOHiH.
2.Kwasowość-to stan gleby kiedy jony H+ przewarzają w niej nad jonami OH- .Wyraża się je w jednostkach stenżenia jonów wodorowych.Pochodzi zarówno od H-jonów zawartych w roztworze glebowym jak i od H- i Al3- jonów zaabsorbowanych w kompleksie sorpcyjnym.
Kwasowość czynna-pochodzi od czynnych jonów H roztworu glebowego .Oznaczamy ją w wodzie destylowanej .Czynne jony H pojawiają się w skutek elektrolitycznej dysocjacji kw. węglowego.
Kwasowość potencjalna:pochodzi od zawartości jonów H i AL w kompleksie sorpcyjnym gleb.
Kwasowość wymienna:
Ujawnia się gdy glebę traktujemy roztworem KCl,wówczas jony H wypierane są z kompleksu
Kwasowość hydroliotyczna:ujawnia się gdy na glebę działamy roztworem soli hydrolizującej zasadowo.Zachodzi całkowita wymiana H.
Procentowy udział gleb polsce:
-pH<4,5-27%
-pH 4,5 -5,6-33%
-pH>5,6-40%
Właściwości buforowe gleby:
Buforowość-zdolność do przeciwstawiania się gwałtownym zmianom odczynu.
Zależy od:
#zwiazków zbuforowanych-mieszaniny słabych kwasów i ich soli(CaCO3 ,H2CO3)
#pojemności sorpcyjnejH3PO4 i Ca(H2PO4)
Aktualny stosunek jonów H- do OH- w glebie w przypadku gdy:
#H- :OH- =1 odzczyn obojętny
#H - :OH - >1 odzczyn kwaśny
#H- :OH- <1 odczyn obojętny
Podział gleb w zależności od odczynu:
-silnie kwaśne pH<4,5
-kwaśne pH4,6-5,5
-słabo kwaśne pH5,6-6,5
-obojętne ph 6,6-7,2
-zasadowe pH>7,2
Średnio dla polski(gleby o odczynie):
-lekko kwaśnym 24%
-obojetnym 14%
-zasadowym 3%
-75%gmin w polsce występują gleby gdzie potrzebne jest melioracyjne wapnowanie.
Na zakwaszenie gleb wpływa:
-H2CO3,które powstaje przez rozpuszczenie się w wodzie CO2
wydzielającego się w czasie różnych reakcji mikrobiologicznych
-kwasy organiczne,mineralne i humusowe,
-działanie soli hydrolizujących kwaśne AlCu3,
-nawozy kwaśne,
2.Makro i mikroelemęty.
Na rośliny działają czynniki ograniczające:swiatło, woda , potas,fosfor,mikroelemęty,
Makroelemęty- sąto składniki pokarmowe,które występują w glebie w dużych ilościach i rośliny pobierają je w dużych ilosciach.Nadmiar jest szkodliwy z wyjątkiem N.Makroskładniki to N,P,K,Mg,Ca,S
Mikroelemęty-to pierwiastki występujące w glebie w niewielkich ilościach i rosliny niewiele ich potrzebują,ale ich obecność jest niezbędna dla wzrostu i rozwoju:
B,Mn,Cu,Zn,Mo,Fe,J,Cl,F,Co,V.
Na uruchamianie pierwiastków ma wpływ:struktóra gleby,pojemność sorpcyjna, próchnica,odczyn.
Źródła makro i mikroelemętów:
-skała macierzysta,próchnica,nawożenie mineralne,wody gruntowe,pyły kosmiczne.
3.Pruchnica-znaczenie:
-wpływa na żyzność gleb,
-magazynuje N,P,S,Ca,Mg,K,które przy woplnej mineralizacji przechodza w związki przyswajalne dla roślin,
-pobudza system korzeniowy roślin do intesywniejszego rozwoju,
-kwasy huminowe wobec dostatecznej ilości kationów wapnia,magnezy\u,żelaza,glinu oraz minerałów ilastych sa materiałem klejoncym strukturalnym.
-decyduje o trwałości gruzełków glebowych,
-wpływa pośrednio na właściwości wodne,powietrzne,a takrze procesy biologioczne.
-nadaje glebom lekkim spójnośc a ciężkim kruchość
-jej ciemna barwa przyczynia się do inteńsywniejszego pochłaniania promieni słonecznych,podnosi ona zdolność gleb do nagrzewania się,
-od jej zawartości zależy pojemność sorpcyjna gleb,
-obecność kwasów humusowych wzmaga wietrzenie czenści mineralnychgleb i sprzyja rozpuszczaniu związków mineralnych.
Humifikacja:proces przemian w wyniku,których powstają zw. próchnicze jest głównym procesm biochemicznym.wpływa na niego:
-pH,obecność minerałów ilastych,CaCO3.
Podział substancji próchnicowych:
1.Świerze czenściowo rozłorzone resztki roslinne i zwierzęce
2.Martwe substancje organiczne gleby.
A).Nieswoiste substancje:
białko,węglowodany,woski,tłuszcze,garbniki,lignina i ich produkty rozpadu.
B).Swoiste substancje-właściwości substancji pruchniczej ma około
85-90%.Powstają przez:
-rozkład niskomolekularnych połonczeń,
-hydrolityczny rozkład wyżej molekularnych węglowodanów i tłuszczy,
-przekształcenia biologiczne odpornej ligniny.
Swoiste substacje humusowe:
#Bituminy-są ekstrachowane alkocholem z toluenem,mienszanina węglowodorów i ich pochodnych kilka % w glebie.
#Kwasay huminowe:-związki polimeryczne.Monomery sa utworzone z niskostrukturalnych jednostek składających się z jądra,mostka łonczącego grupy funkcyjne.
#Kwasy fulwowe-jasniejsze zabarwienie łatwo rozpuszczalne w wodzie,alkocholu,alkaloidach,kw.mineralnych.Naleza do kwasów karboksylowych.powodują rozpad minerałow i tworzą kompleksy z Fe i Al.
#Huminy
Ilość i jakość pruchnicy zalerzy od:-procesów glebotwórczych,
-sposobu użytkowania gleby.
Podział pruchnicy ze względu na pH:1)Słodka(nasycona)-H uległ podstawieniu przez Ca czy Mg.
2)Słona-wysycona kationami jednowartościowymi Na,k
3)Kwaśna-(nienasycona)w jej grupach funkcyjnych H nie został podstawiony innym pierwiastkiem lub na jego miejsce wszedł Al.
Podział pruchnicy:
#Torfowa-związki pruchnicze nie całkowicie zhumifikowane ,w których można zaobserwować resztki tkanek wyjściowych materiału organicznego.Biologiczne i chemiczne najmniej przerobione.Powstaje ona wręcz w warunkach podwodnych lub silnego uwilgotnienia w związku z tym trwałego niedotlenienia środowiska.
#Próchnica właściwa :
-Sórowa-najbardziej zbliżona pod wzglendem pruchnic torfowych
,chociarz inne są warunki tworzenia -niema silnego uwilgotnienia,spotyka się ją w glebach leśnych przy określonych zespołach roślinnosci - borowych lub wrzosowiskach ,gdzie słabo reprezentowana jest fauna glebowa.Występuje w formie tzw. pruchnicy nakładowej,odcinającej się od mineralnej części profilu.jest to pruchnica kwaśna w jej części zhumifikowanej przewarzają kwasy fulwowe ,a kwasyhuminowe są słabo spolimweryzowane
-Mullowa-związki próchnicze całkowicie zhumifikowane i bogate w kwasy huminowe .jest wpełni przerobiona przez drobne zwierzęta glebowe,głownie przez dżdżowniuce.Przyczyniają się one do dokładnego wymieszania części mineralnej z organiczną,dlatego spotyka się tu dobrze wykształcone poziomy akumulacyjne w których związki organiczne występują w organo-mineralnych kompleksach.
-Moderowa-posrednia forma .Przy jej powstawaniu powarzną rolę odgrywają procesy charakterystyczne dla tworzenia próchnicy surowej.Włanczajasie takrze zwierzęta np.:stawonogi(owady),których udział w przerabianiu resztek organicznych prowadzi do powstawania zw. próchnicznych
Mogących wchodzić w powiązania organo-mineralne.Tworzą sięnie za dobrze rozwinięte poziomy akumulacyjne .Jedynie w glebach z Ca są wyraźnie zaznaczone.
Zawartość pruchnicy w glebie zależy od:
-jakości i ilości substancji organicznych,które dostają się do gleby,
-tępa humifikacji,
-mineralizacji,
-właściwości chemicznych i fizykochemicznych,
-ilości substancji mineralnej.
4.Gleby polski:
-brunatnoziemnee 51% pow.
-bielicoziemne 26% pow.
-płowe 30% pow.
-czarnoziemy
(hrubieszów,sandomierz,kielce) 1%pow
-rędziny1%pow.
-mady rzeczne,gleby bagienne,podbagienne,zabagnione,glejowo bielicowe,mady morskie,czarne ziemie,1%pow
I.REDZINY:AC-C-są gleby wytworzone na skałach bogatych wapieniach bogatych w węglan wapnia lub siarczan wapnia .dzielą się na czyste wytworzone ze zwietrzeliny skaly weglanowej ,mieszane zawierające w swoim składzie domieszki materiału obcego pochodzenia .Gleby żyzne.
#PARARĘDZINY-są to gleby o profilu podobnym do rendzin zawierajace znaczną domieszkę w postaci krzemianów i piasku kwarcowego powstałe na osadowych,krzemianowych,
bogatych w węglany .Poziom A jest pozbawiony węglanów ale wysycony jonami Ca.Mogatworzyć się na skałach litych i luźnych.Nie mają większego znaczenia,zajmują małą pow w polsce.
II.CZARNOZIEMY-klimat amidowy jest głownym czynnikiem glebotwórczym w następstwie tworzą się typowe czarnoziemy.W polsce czarnoziemami nazywa się gleby wytworzone z lessów ,których głębokość poziomu A wynosi więcej niż 40 cm.
Dzielą się na:-niezdegradowane występują na lessach nieodwapnionych lub do dziswysycanych zasadami.
Budowa profilu:A-AC-C.Spotyka się je na niskich terenach.
-zdegradowane A-Abbr-Bbr-C ich poziom A jest płytszy.Dwudzielnośc poziomu próchniczego jest wyraźnie zaznaczona.
III.Gleby BRUNATNE-kształtują się w procesie brunatnienia ,który jest uwarunkowany umiarkowanym ,wilgotnym atlantyckim klimatem ,zespołem roślinności lasów liściastych,dość dużym nasyceniem zasadami przy powierzchni.Brak orzemieszczeń zwiazków żelaza powoduje brunatne zabarwienie całego profilu szczegulnie wyraźne w poziomie (B).Profil:A-A,B-C.W polsce można je spotkać na skałach o cięższym składzie granulometrycznym oraz na lessach.
#Gleby PŁOWE-Profil:O-A-B-B-C.stanowia stosunkowo mało stabilny typ ponieważ proces brunbatnień jest dominujacy gleby płowe zalkiczane są do brunatnoziemnych.Ze względu na strefę klimatyczną,w której wystepują gleby płowe zachodzi proces przemywania.
IV.Gleby BIELICOZIEMNE:
#RDZAWE:O-A-B-C,mają wiele cech gleb bielicowych ,ale mają inną budowę profilu.Tworzą się na skałach o lekkim składzie granulometryczny (piaski luźne i słabo gliniaste).Są to gleby kwaśne ubogie w zsasady,charakterystyczne dla siedlisk borowych suchych,są glebami najuboższymi
#BIELICOWE-klasyczne gleby bielicowe maja profil O-A-E-B-C,w glebach uprawnych:A-B-C.
Charaktery się próchnicą sórową lub sorowomoderową z poziomem O o miaższności dochodzącej do kilkunastu cm. i wyraźnie wykształconym poziomie A.Gleby te spotyka się na utworach piaszczystych są mało żyzne ich melioracja wymaga odkwaszania i nawożenia.
#BIELICE:O-E-B-B-C.Poziom O ma miąższność większą niż 30cm i można wyróżnić szereg podpoziomów .W bielicach brakuje poziomu A lub jest on słabo wykształcony.Są to gleby leśne i powinny być pozostawione jako ten użytek.
V.Gleby ZABAGNIONE:
#OPADOWO-GLEJOWE:A-C.
Proces tworzenia się gleju opadowego następuje stangowanie wody w warstwach mniej przepuszczalnych.Gleby te tworzą się na spiaszczonych odgórnie glinach lub piaskach naglinowych.Mogą być efektem procesu glebotwórczego.
#GRUNTOWO GLEJOWE:A-G-C-G.Zalicza się do nich wszystkie gleby, w których oglejenie wodami gruntowymi daje się zastosować nie głebiej niż 30cm.Poziom O podzielony jest na 2 podpoziomy.Poziom połozony wyżej ma barwę tonacji charakterystycznej dla gleju z rdzawymi plamami a lezący niżej typową barwę gleju.Są to gleby przydatne pod urzytki zielone.
VI.Gleby BAGIENNE:
#MULOWE-w ich skład wchodza gleby bagienne na podłozu mineralnym.Są to utwory bogate w zwiazki pruchniczne rozmieszczone wcałym profilu,zhumifikowane.Gleby mulowe tworzą się z osadów jeziornych lub w dolinach rzek zalewanych i podtapianych.Są to gleby pod urzytki zielone.
#TORFOWE:A-A1T-T,zalicza się do nich gleby bagienne wytworzone przedewszystkim z substancji organicznej hydrofilnej roślinności storfiałej,w warunkach silnego uwilgotnienia.Do gleb torfowych zalicza się te,w których poziom torfowy jest nie płytszy niż 25cm.
VII.Gleby PODBAGIENNE:
#MURSZOWE:A M 1-M 2-M3
-T 1-T 1 T 2 Powstają z gleb torfowych w następstwie przedstawionego procesu murszenia.Cechą charakterystyczną gleb murszowych jest rozwój procesu zmieniającego struktórę organicznej masy glebowej.
#CZARNE ZIEMIE:A-A1C-CG.
Tworzą się w warunkach umiarkowanego uwilgotnienia lub po przerwaniu procesu bagiennego z bogatych w substancję organiczną mineralnych osadów różnego pochodzenia i składu.Specyficzną cechą czarnych ziem jest występowanie poziomu glejowego jako wskaźnika redukcyjnych procesów zwiazanych z nadmiernym uwilgotnieniem.Mogą być wytworzone z piasków glin średnich i lekkich,z iłow iglin ciężkich.
VIII.Gleby NAPŁYWOWE:
#MADY-pochodzą w wyniku mechanicznego procesu osadzania materiału niesionego przez spływajace wody.Mady rzeczne w profilu występuja warstwownie ,charakterystyczną cechą tych gleb ,głównie o cięrzszym składzie granulometrycznmym jest występowanie oglejeń różnych częściachą profilu :AC-C.
Mady morskie: są słabo spotykanymi glebami.W polsce występuja drobnymi plamai na podłorzu bałtyku .Są wysycone wapieniem i sodem.
#DELUWIALNE-do typowych gleb deluwialnych zalicza się gleby tworzace się z materiału akumulowanego przez okresowy spływ wód ,gleby te tworza pełny profi w zagłebieniach kotlinowych,gdzie niema mozliwości wyniesienia części materiału do słabych cieków wodnych.profil jest podobny do mady.