1.1.2 Beton - rys historyczny
Beton - rozumiany jako mieszanina żwirów i spoiwa (najczęściej wapno palone, pucolany, czasem iły), sporadycznie używany był już przez ludy starożytne - Asyryjczyków, Babilończyków, Kimmerów, Fenicjan, Egipcjan, a także Chińczyków, gdzie wykorzystywany był do budowy tzw. „piramid chińskich”, a konkretnie tumulusów wzniesionych w chińskiej prowincji Shaanxi. Podboje Aleksandra Wielkiego rozprzestrzeniły użycie betonu w koloniach greckich. Na szerszą skalę beton zaczęli stosować Rzymianie, którzy, dzięki dodatkowi popiołów wulkanicznych, uzyskali naturalny cement hydrauliczny, od odkrywców zwany rzymskim, dzięki któremu produkowany beton miał własności wodoodporne.
Receptura betonu, jako materiału o dużym znaczeniu strategicznym, często objęta była ścisłą tajemnicą wojskową. Wykorzystanie betonu pozwalało na wznoszenie portów, falochronów, fortec, świątyń, pomników poświęconych przodkom, murów oblicowanych kamieniem lub cegłą, w wiekach późniejszych łuków, kopuł, koryt akweduktów, nawierzchni dróg.
W średniowieczu niemal zaprzestano stosowania betonu. W gotyku natomiast z mieszaniny drobnego piasku i zaprawy wapiennej, odlewano elementy dekoracyjne.
Przełom w dziejach betonu rozpoczął się w 1756 roku. Podczas budowy latarni morskiej Eddystone, Anglik - John Smeaton, prowadził liczne doświadczenia z udziałem mieszanek wapna, tufów i pucolanów. W wyniku eksperymentów otrzymał wapno hydrauliczne, wiążące nawet pod wodą, otrzymując recepturę wspomnianego powyżej cementu romańskiego. W XIX wieku, po wynalezieniu przez Anglika Josepha Aspdina cementu portlandzkiego (1824 rok), beton stał się materiałem powszechnie wykorzystywanym. W połowie XIX wieku prefabrykowano bloki betonowe, oraz wynaleziono beton zbrojony. Pionierami żelbetu byli Francuzi - Joseph-Louis Lambot i Joseph Monier. Lambot w 1848r. zbudował żelbetową łódkę, którą zaprezentował na Światowej Wystawie w Paryżu w roku 1855. Łódkę tę można obecnie oglądać we Francji, w Musée du pays Brignolais. Również Lambot, jako pierwszy, w 1851r., opatentował żelbet, jako mieszankę żelaza i cementu. Kolejny z pionierów żelbetu - Joseph Monier, jako ogrodnik co jakiś czas zmuszony był budować nowe donice, ponieważ w miarę wzrostu korzeni, rośliny rozrywały pojemniki. Próby z betonowymi donicami również się nie powiodły, dlatego Monier zrobił klatkę z drutu, którą następnie zalał betonem. Legenda mówi, że Monier zupełnie przez przypadek upuścił druciany kosz do betonowej mieszanki i w ten sposób otrzymał żelbetowy kosz. W każdym razie zbrojona betonowa donica nie tylko oparła się rozrostowi korzeni, ale nie popękała również na mrozie. W 1867 r. Monier opatentował żelbetowe kosze, natomiast dziesięć lat później żelbetowe kolumny i belki. W 1879r. opatentowano beton zbrojony na potrzeby przemysłowe.
Źródła nie są zgodne co do powstania pierwszej żelbetowej budowli. Jako pierwsze wymienia się:
- most we Francji, zbudowany na podstawie projektu Moniera w 1875r.
- żelbetowy most łukowy w Muhlhausen (Niemcy) oraz zaporę wodną San Mates koło San Francisco - powstałe w 1887r.
- żelbetową kamienicę, zbudowaną przez francuskiego inżyniera Francois Hennebique w 1892r. Kamienicę tę reklamował hasłem „nigdy więcej pożarów”.
Za pierwszą żelbetową budowlę w Polsce uważa się powstały w 1891r. w Krakowie most na Rudawie.
Badania i eksperymenty na betonie trwały. W 1928r. Francuz Eugene Freyssinet opracował technologię tzw. betonu sprężonego, charakteryzującego się zwiększoną wytrzymałością w stosunku do zwykłego betonu. Od połowy XX wieku postęp techniczny umożliwił również wykonywanie prefabrykatów belkowych z betonu sprężonego. Obecnie beton wykorzystywany jest powszechnie i na szeroką skalę.