Gospodarka etatystyczna:
- ustrój centralistyczny -> nakazowo-rozdzielczy
- zanik więzi rynkowych opartych na mechanizmach ekonomicznych;
-„gospodarka niedoboru”
- gwałtowny spadek efektywności, marnotrawstwo zasobów, niska wydajność, żenująca skuteczność działań, zmniejszanie przedsiębiorczości poszczególnych podmiotów pracowników oraz kierownictw zakładów
- brak swobód gospodarczych
- pomijanie bieżących potrzeb konsumpcyjnych, omnipotencja państwa
- postawa roszczeniowa społeczeństwa
Gospodarka rynkowa:
Rynek - miejsce zawierania transakcji, ale też ogół kupujących i sprzedających, także całokształt więzi ekonomicznych zachodzących pomiędzy nimi
- gospodarka rynkowa wyłoniła się z gospodarki naturalnej (produkcja i podział zaspokajał potrzeby stron transakcji(
- rozwój społecznego podziału pracy, specjalizacja producentów, wzrost roli własności prywatnej, w konsekwencji powstawanie przedsiębiorstw
- wolność osobista, swoboda zawierania umów, nieskrępowana konkurencja, żywiołowe działanie prawa wartości, akumulacja kapitału przekształcał wczesny kapitalizm w:
- kapitalizm wolnokonkurencyjny
- kapitalizm monopolistyczny
- kapitalizm państwowy
- ludowy (kolektywny) z upowszechnieniem własności na drodze sprzedaży akcji i innych papierów wartościowych
- państwo dobrobytu: równe prawa, ochrona socjalna, minimalny dochód, ingerencja państwa w życie społeczne
Stosunki własnościowe:
Posiadacz ma prawo do:
- rozporządzania posiadanym dobrem wg własnego uznania (może go sprzedać, przekazać, zastawić, oddać spadkobiercom)
- użytkowania danego dobra lub zasobu w granicach jego charakterystycznych właściwości wg własnegu uznania
- prowadzenia działalności gospodarczej w celu osiągnięcia zysku
Gospodarka kapitalistyczna spełnia te wymogi.
Gospodarka socjalistyczna - jeśli większość dóbr i zasobów pozostaje własnością państwa bądź nawet prywatną, lecz z ograniczoną do uprawnień wymogu pierwszego
Ustrój klasowy i bezklasowy:
Ustrój klasowy istnieje wówczas, gdy część ludności danego kraju (z racji np. pochodzenia etnicznego lub narodowego, wyznania religijnego bądź innych wyróżników)
Ustroje demokratyczne i autorytarne:
Miernikiem kwalifikacyjnym ustroju jest kreowanie prawa, zwłaszcza miejsca i roli społeczeństwa w jego stanowieniu oraz kształtowaniu
- demokratyczny - społeczeństwo ma realny wpływ na powstawanie i zmiany uregulowań prawnych odnoszących się do posiadania dóbr i zasobów oraz swobodnego nimi dysponowania.
- autorytarny
Gospodarka centralnie zarządzana - z reguły to etatystyczna, socjalistyczna
Funkcje ekonomiczne państwa:
Alokacyjna - rynek efektywnie alokuje środki produkcji krótkookresowo. W celu zapewnienia perspektywicznego rozwoju gospodarki państwo musi zapewnić harmonijny rozdział tych środków, anwet na obszary o niższej efektywności finansowej
Dystrybucyjna - podział dochodu narodowego wymaga redystrybucji dochodów. Celem jest większa sprawiedliwość społeczna oraz złagodzenie ubóstwa.
Instytucjonalna - obowiązkiem państwa jest stworzenie prawnej oraz instytucjonalnej infrastruktury w celu wypełniania jego podstawowych zadań. Zaliczyć tu można m. In. Zabezpieczenie prawa własności, swobody zawierania umów, stabilność systemu finansowego, porządku prawnego, rzetelność informacji, równość, wolność i niekrępującą dostępność do rynków zbytu
Stabilizacyjna - państwo winno zapewnić poprzez skuteczną politykę makroekonomiczną stabilny, przewidywalny wzrost gospodarczy. Zawiera się w nim ograniczenie inflacji, pełne (minimalizowanie bezrobocia) zatrudnienie, rozwój infrastruktury technicznej, organizację ładu gospodarczego itp.
Polityka ekonomiczna:
Jest formą ingerencji państwa w sprawy gospodarcze. Nie można sobie wyobrazić realizacji funkcji państwa bez wykorzystywania jednej, najczęściej pakietu metod:
- protekcjonizm - ochrona produkcji krajowej przed konkurencją z zagranicy; najczęściej są to: cła przywozowe, eksportowe, subsydia, taryfy kolejowe, zakazy i/lub kontyngenty przywozu bądź wywozu określonych towarów
- dotacje do nierentownych gałęzi gospodarki narodowej
- ceny urzędowe na wybrane produkty, surowce, towary
- polityka podatkowa
- finansowanie wielu obszarów społecznych (służba zdrowia, bezpieczeństwo, nauka i szkolnictwo, infrastruktura techniczna itp.)
- kształtowanie równowagi finansowej (budżet, inflacja, ilość pieniądza na rynku itp.)