GEOLOGIA- W2

PROCESY ZEWNĘTRZNE

DEFORMACJE TEKTONICZNE- są to zmiany i zaburzenia w pierwotnym ułożeniu skał wywołane ruchami skorupy ziemskiej

1. Deformacje ciągłe- są to zaburzenia pierwotnego układu warstw skalnych bez przerwania ich ciągłości

1. Monoklina- najprostsza struktura zaburzeń plastycznych. Charakteryzuje się tym, że na rozległym terenie występują warstwy nachylone w jedną stronę i pod zbliżonym kątem.

2. Fałdy- plastyczne wygięcia warstw, gdzie część wypukła nosi nazwę antyklina lub siodła, a część wklęsła sykliny lub łęku.

3. Płaszczowiny- są to fałdy leżące, o olbrzymich rozmiarach i skomplikowanej budowie

2. Deformacje nieciągłe- powstają w wyniku działania nacisków najczęściej spowodowanych ruchami tektonicznymi, w wyniku których warstwy skalne mogą ulec pęknięciu, przerwaniu i przesunięciu.

1. Cios- przerwanie ciągłości warstw bez przesunięcia, cechuje go geometryczne uporządkowanie

• Cios termiczny- powstaje podczas ostygania skał magmowych i związanym z tym ich kurczeniu się

• Cios diagenetyczny- związany jest z diagenezą skał osadowych i utratą wody w procesie twardnienia skał.

• Cios tektoniczny- wywołany jest naciskami i naprężnieniami powstającymi podczas ruchów tektonicznych

• Cios odprężniowy- powstaje w wyniku odciążenia skał przez zdjęcie nadkładu. Powstają wówczas spękania w przybliżeniu równoległe do powierzchni terenu

2. Uskok- przerwanie ciągłości warstw skalnych wzdłuż płaszczyzny zwanej uskokową lub ślizgową, połączone z wzajemnym przesunięciem powstałych bloków skalnych

WIETRZENIE SKAL- rozpad lub rozkład skał pod wpływem czynników zewnętrznych. Proces ten zachodzi na powierzchni terenu i w strefie przypowierzchniowej

1. Wietrzenie mechaniczne- prowadzi do rozdrobienia(rozpadu) skały bez zmiany jej składu mineralnego.

Czynniki wietrzenia mechanicznego:

1. Wahania dobowe temperatur

2. Zamarzająca woda

3. Korzenie roślin i drzew

4. Mechaniczne działanie soli

2. Wietrzenie chemiczne- prowadzi do tworzenia się nowych zespołów mineralnych

Produkty wietrzenia mechanicznego:

1. Utlenianie- polega na przyłączeniu tlenu, bądź na przechodzeniu pierwiastków z niższej wartościowości na wyższą; np. przejście siarczków np. pirytu(FeS₂) w siarczany:

2. Redukcja- w przyrodzie jest wywołana głównie materią organiczną i działaniem bakteri

3. Uwodnienie- polega na przyłączeniu wody do związków chemicznych

4. Karbonatyzacja(uwęglanowienie)- najważniejsze przemiany chemiczne zachodzące pod wpływem kwasu węglowego

• Kaolinizacja- polega na działaniu kwasem węglanowego na skalenie; jest procesem typowym dla klimatu umiarkowanego i należy do tzw. wietrzenia ilastego. Produktami podstawowymi tego wietrzenia są minerały ilaste

• Kras- polega na rozpuszczeniu skał węglanowych i gipsowo-solnych przez wody powierzchniowe i podziemne. Sole potasowo- magnezowe, sól kamienna i gips ulegają rozpuszczeniu w czystej wodzie. Rozpuszczalność skał węglanowych w wodzie czystej jest znikoma. Wzrasta wielokrotnie w wodzie zawierającej CO₂.

Formy powierzchniowe krasowe:

• Leje krasowe

• Studnie krasowe

• Żłobki krasowe

• Ostańce krasowe-skałki

Formy podziemne krasowe:

• Kominy krasowe

• Jaskinie i komory krasowe

W rozwoju zjawisk krasowych można wyróżnić 3 stadia:

1. Stadium młode- sieć wód powierzchniowych jest słabo rozwinięta; wody podziemne występują na różnych i czasem dość znacznych głębokościach; brak jest więzi hydraulicznej między nimi

2. Stadium dojrzałe- sieć wód powierzchniowych jest nadal bardzo słabo rozwinięta; wody podziemne tworzą jeden wyrównany system

3. Stadium starsze- pojawiają się liczne cieki powierzchniowe oraz nieliczne jeziora; wody podziemne zalegają blisko powierzchni terenu

Produkty wietrzenia skał:

Ułożone w kolejności od najłatwiej do najtrudniej wietrzejących: kalcyt, dolomit, oliwiny, piroksyny, amfibole, skalenie, biotyt, muskowit, kwarc

---