Wiek XVII przynosi dwie różne koncepcje nauki :

• racjonalistyczna (Kartezjusz, Spinoza, Lipnitz)

• empirystyczny (doświadczenie) wzór, model nauki - nauka eksperymentalna

rozwija się w Wielkiej Brytanii (Bacon, Hobbes, Locke)

Filozofia polityczna empirystów brytyjskich

1. Francis Bacon (1561- 1626)

• wybitny polityk

• osiągnął najwyższe stanowiska w urzędzie za panowania Elżbiety I i jej następcy Jakuba I Stewarda

• po odsunięciu od władzy zajął się filozofią.

• Był prekursorem zamrażarki

• Empirysta

• Nie ma niczego w umyśle czego nie było by wcześniej w zmysłach

• Drogi do wiedzy wiodą przez doświadczenia

• Drogą poznania jest poznanie przyrody przez doświadczenie (empirię)

• Celem jest wiedza jako działanie - użyteczność wiedzy a nie jej kontemplacja

• „Novum Organum” - (Nowy Organon) - nowa metoda -odrzucenie Arystotelesa i starożytności oraz utopia „Nowa Atlantyda” - nowe państwo - precz z Platonem

Bacon był krytykiem starożytności, czego wyrazem jest „Novum Organum”

wylicza w „Novum Organum” że :

- metoda musi być oparta na metodzie indukcyjnej (indukcja) - wiedzę wyprowadzamy nie z faktów jednostkowych przemyśleń - z jednostkowego rozumowania przechodzimy do wniosków ogólnych (od szczegółu do ogółu)

• stare wnioskowanie indukcyjne jest niewłaściwe

• Bacon porównuje metody badawcze do 3 typów owadów:

• pająki (metoda racjonalistyczna) - wyprowadzenie wiedzy z własnego umysłu, świat zewnętrzny jest racjonaliście niepotrzebny [taka nauka jest nieużyteczna i niepotrzebna]

• mrówki (metoda prymitywnego empiryzmu)

• pszczoły (metoda indukcyjna) - zbiera doświadczenia i je przekształca obrabia - matematyczne przeprowadzenie wiedzy - indukcja nie może być enumeracyjna [enumeracja] (wyliczenie proste), pochodne uogólnianie jest kompromitacją [wosk] [miód]

• Bacon zadawał sobie pytanie skąd bierze się wiedza fałszywa? W odpowiedzi na to pytanie powstała teoria

Teoria Złudzeń (Idoli) [grec Idol - złudzenie]

4 rodzaje złudzeń

złudzenia naturalne:

• złudzenia plemienne (idola tribus) - gatunkowe cechy poznawcze i gatunkowe ograniczeniem odbiorcy. Ludzie napotykają na przestrzenie poznawcze które sprawiają że mimo talentu i pracy ludzie nie mogą dojść do poznania

• postulat ludzkiego fałszywego wnioskowania bierze się z tego że ludzie są skłonni uważać że dobrze wnioskują, specyfika ludzka to także ograniczenie wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom; należy do nich antropomorfizm i doszukiwanie się celowości w świecie;

• złudzenia jaskini (idola specus) - przesądy jednostek, spowodowane przez wpływ wychowania i środowiska; ograniczenia indywidualne, naukę tworzą ludzie wiedzę tworzą jednostki- wiec problem ograniczeń osobistych, my możemy przy pomocy przyrządów swoje wady i ograniczenia zrekompensować, ograniczenia naturalne można częściowo zrekompensować, ideę społeczeństwa można zlikwidować całkowicie

złudzenia społeczne

• złudzenia rynku (idola fori) - powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność pojęć, niedoskonałość języka; niedecyzyjne role uniemożliwiają doświadczenie, słowa są wymianą myśli, wiedza bez słowa byłaby niemożliwa, wiedza to język

• złudzenia teatru (idola theatri) - powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne, których wyniki są przyjmowane na mocy autorytetu.

Fałszywe scenariusze, doktryny, człowiek dąży do stworzenia ale przez ale przez fałszywe teorie i doktryny

Ideologie biorą się ze złudzenia - trzeba je odrzucić i stworzyć nowe ideologie

nauka nie może się zajmować poszukiwaniem, przez poznanie naukowe mogą być rozumiane zjawiska które mają możliwość istnienia, fałszywe, puste, nie empiryczne pojęcia nie powinny występować w nauce bo nie występują w doświadczeniu

Bacon a Szekspir

Szekspir słabo znał grekę i był słabo wykształcony. Francis Bacon jest uważany za autora wielu dzieł przypisywanych Szekspirowi. Teoria ta powstała w XIX wieku

2. Tomas Hobbes (1588-1679),

• empirysta, materialista

• twórca filozofii politycznej

• Hobbes to polityk, urzędnik

• czas rozwoju Anglii - potęga światowa

• zapoczątkowuje rewolucję intelektualną

• prekursor teorii umowy społecznej

• „Lewiatan” - jak powstało państwo i legitymizacja władza

Średniowiecze :

2 sposoby pojmowania państwa przez starożytnych (Arystoteles, Platon) zostają złączone w jedno przez św. Tomasza z Akwinu (władca namaszczony przez Boga).

Platon - przedstawienie porządku idei świętego państwa (władca namaszczony przez boga).

Arystoteles - człowiek w społeczeństwie jest organizmem naturalny

Idea Hobbes - zmiana dotychczasowych na umowę społeczną

Rewolucja - państwo jest tworem człowieka, racja ludzka podejmuje decyzje leżące u podstaw państwa Teoria umowy społecznej

• Teoria umowy społecznej

• Państwo powstało wskutek umowy społecznej, wskutek świadomej decyzji {idea zapomnianych sofistów}

Dzieli historię człowieka na dwa etapy

Stan natury

(nędza, przemoc, człowiek egoista, społeczne zasady nie obowiązują - Homo homini lupus (est).- człowiek człowiekowi wilkiem

Umowa społeczna

Stan państwa

Ludzie zrzekają się swojej wolności na rzecz władzy (w zamian za bezpieczeństwo)

Władza nie jest stroną a wynikiem umowy społecznej

Do stanu poprzedniego nie można powrócić.

Gospodarka jest wolna swobodna

Państwo określa co jest dobre a co złe

3. John Locke (1622-1704)

• wpływowy myśliciel

• USA - I Konstytucja liberalno-demokratyczna

• Locke to historyk, filozof i prawnik

• „Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego” oraz „Dwa traktaty o rządzie”

• „List o tolerancji” (początek oświecenia)

• Schemat umowy społecznej przejął po Hobbsie, ale jego interpretacja się zmieniła

• Stan naturalny stanem naturalnej harmonii (w naturze nie ma przemocy, chaosu i bezprawia). Natura jest harmonijna i spójna.

• Natura jest najważniejszą wartością.

• Państwo jest potrzebne powstaje w sposób umowy społecznej, władza nie daje porządku ale państwo jest gwarantem i arbitrem w sporach

• Państwa gwarantem rozwoju społeczeństw i równowagi z stanie natury

• Lud pozostaje podmiotem tworzącym państwa.

• Kontralintaryzm

• Państwo nie cywilizuje okropnej natury (bo coś takiego nie istnieje), ale jest użyteczne dla ludu

• Państwo służy ludowi w myśl umowy społecznej i jest z tej umowy rozliczane

• Państwo jest ale jego funkcjonowanie oparte jest o prawa naturalne

• państwo i lud określają brak swobód i płaszczyznę ograniczenia (gdy państwo jest zagrożone)

• Państwo gdzie władza ustawodawcza i wykonawcza są względnie autonomiczne

• Sądownictwo nie istnieje [dopiero Monteskiusz wprowadza trójpodział]

• Locke jest empirystą i sensualistą (wraz z doświadczeniem zmysły są podstawą poznania).

• Empiryzm genetyczny - Kartezjusz - nie ma wiedzy wrodzonej

• umysł ludzki w chwili narodzin stanowi „nie zapisaną tablicę”(tabula rasa) umysł ludzki jest pusty

• Wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia. Człowiek kształtuje się przez zachowanie, wychowanie i wykształcenie. [Cnoty można się nauczyć]

• Należy zreformować system edukacji, którego celem jest bycie dobrym obywatel - zdrowy fizyczne, zdrowy moralnie i przydatny społecznie

• Wiedza powinna mieć praktyczne zastosowanie.

Historia myśli socjologicznej :

John Locke (1622-1704)

• nawiązywał do Arystotelesa;

• „człowiek jest istotą społ.”;

• człowiek w społeczeństwie czuje się dobrze, jest szczęśliwy;

• interesy jednostek są zbliżone;

• ludzie potrzebują się nawzajem;

• społeczeństwo może istnieć bez władcy;

• jest możliwe społeczeństwo bez państwa;

• człowiek potrafi sam żyć w społeczeństwie;

• prawo natury;

• Locke wierzy w człowieka;

• ludzie z natury chcą razem współpracować, a nie walczyć, rywalizować;

• nie czyń drugiemu, co tobie nie miłe;

• stan równości i wzajemności;

• potrzeba państwa pojawiła się w momencie wynalezienia pieniądza;

• państwo - ochrona praw jednostek;

• władza - powołana przez wspólnotę do określonych zadań, funkcji (ochrony);

• państwo ma służyć obywatelom;

• lud ma prawo do rewolucji, może się zbuntować, co do rządzenia państwa;

• państwo jest podporządkowane dobru obywatela.

Teoria T. Hobbesa

W innej wersji koncepcja umowy społecznej występuje w pracach T. Hobbesa (1588-1679), który uznał, że następstwem umowy społecznej jest absolutna władza państwa nad jednostkami. Członkowie społeczeństwa przez umowę społeczną zrzekli się całkowicie i nieodwracalnie swej naturalnej wolności, a nie będący stroną umowy suweren otrzymywał pełnię władzy niejako w darze od ludzi. Racjonalnym motywem zawarcia umowy społecznej było niebezpieczeństwo anarchii i zagrożenie bezpieczeństwa jednostek. Hobbes dostrzegał jednocześnie dobrodziejstwa płynące z absolutnej władzy suwerena, np. ład i bezpieczeństwo, ochrona własności i troska o rozwój gospodarczy oraz umożliwienie jednostkom zaspokajania potrzeb i ambicji.

Historia filozofii wykład

(18.12.2007)

---