Komunikacja: Jak porozumieć się ze starszymi osobami
Jeśli masz rodziców, bądź dalszych krewnych, czy też przyjaciół w sędziwym wieku, z pewnością zauważasz, że w wielu przypadkach komunikacja z nimi jest znacznie utrudniona. Taka sytuacja szczególnie często ma miejsce w przypadku, gdy - w wyniku przewlekłej choroby lub demencji - osoba starsza umieszczana jest w domu opieki, bądź nie może żyć niezależnie korzystając z pomocy odpowiednich służb.
Warto pamiętać, że choć porozumienie z osobą starszą bywa prawdziwym wyzwaniem, powinniśmy je podjąć. Dzięki utrzymaniu ciepłych relacji z sędziwym bliskim, pogłębimy szacunek dla naszych więzi i pomagamy poprawić jakość życia wiekowych przyjaciół.
O czym trzeba pamiętać
• Zmiany fizyczne mają wpływ na jakość komunikowania się.
Związane z wiekiem pogorszenie możliwości fizycznych czyni komunikację trudniejszą. Jednym z najpowszechniejszych tu problemów jest niedosłuch, który sprawia, że trudniej zrozumieć rozmówcę. Starszy interlokutor kilkakrotnie prosi o powtórzenie komunikatu zniechęcając się tym, zaś młodszy irytuje się z powodu konieczności nadmiernie głośnego - jego zdaniem - wypowiadania kwestii. Jak sobie z tym poradzić? Przede wszystkim, należy wyrażać się jasno, mówić głośno, wyraźnie, bez pośpiechu. Być może warto pomyśleć też o aparacie słuchowym przy znacznym pogorszeniu słuchu. Obecnie na rynku dostępne są profesjonalne urządzenia, których można używać z dyskrecją. Podobnie, wskazane jest, aby zakupić telefon z prostym w obsłudze menu oraz mikrofonem o wysokiej czułości.
Niektóre osoby starsze doświadczają niekorzystnych zmian w zdolności mówienia, ich głos staje się słabszy, mniej wyraźny, trudniejszy do zrozumienia. Problemem może być także pogarszający się wzrok. Nie bierz do siebie tego, że nawet bliska ci starsza osoba nie rozpozna cię od razu.
Normą jest także to, iż wielu starszych ludzi doświadcza kłopotów z pamięcią. W większości przypadków pogorszeniu ulega pamięć krótkotrwała (służąca do czasowego zapamiętywania danych zmysłowych lub informacji pobranej z pamięci długotrwałej), co czyni trudniejszym zapamiętanie wydarzeń mających miejsce ostatnio. Trzeba więc wykazać się cierpliwością, aby nie intensyfikować nieporozumień i irytacji z obu stron.
• Pozwól osobom starszym powspominać i okazać żal.
Sędziwy wiek wiąże się z rozległym doświadczeniem, także przykrym. Osoba starsza zna uczucia rodzące się w wyniku utraty przyjaciół i krewnych, konieczności rezygnacji z pracy, zmiany dotychczasowego stylu życia, pojawienia się kłopotów ze zdrowiem. To wszystko rzutuje na sposób postrzegania świata i siebie. Smutek i żal może doprowadzić do depresji, alienacji, drażliwości. Jeśli zauważysz objawy tego rodzaju, postaraj się o profesjonalną pomoc medyczną lub psychologiczną dla osoby starszej.
• Szanuj wiedzę rozmówcy i wartości przezeń wyznawane.
To niezbywalny element dobrej komunikacji ludzi w każdym wieku, ale różnica pokoleniowa może sprawić, że znacznie trudniej młodszym rozmówcom pogodzić się z diametralnie innymi ideami wyznawanymi przez starszego interlokutora. Warto mieć wzgląd na odmienne doświadczenia i czasy, na które przypadały młode lata naszego dyskutanta. Ludzie starsi są bardziej wyczuleni na przejawy postponowania ich poglądów, łatwo im sprawić przykrość. Delikatność we wszelkich sporach z nimi jest warunkiem sine qua non dobrej komunikacji.
OPIEKA ND STARSZYMI - FORMY KOMUNIKACJI
Prawidłowa i zadawalająca komunikacja jest warunkiem udanego, satysfakcjonującego obie strony procesu pielęgnacji.
Komunikowanie się dzielimy na dwie grupy:
Komunikację werbalną - czyli słowną
Komunikację niewerbalną - czyli mowę ciała
W stosunkach międzyludzkich obie te formy występują jednocześnie.
Ogólne zasady komunikacji profesjonalnej.
Profesjonalny personel powinien:
Słuchać ze zrozumieniem, okazywać ciepło i sympatię ,życzliwie się uśmiechać
W rozmowach na o drażliwych problemach zachowywać spokój
Należy manifestować wolę wspierania mieszkańca
Unika zwrotów budzących poczucie zagrożenia
Personel powinien być asertywny - ponadto-
Personel powinien mieć profesjonalny wygląd co oznacza:
Schludny wygląd- w trakcie wykonywania pracy powinno się unikać wyzywającego ubrani i uczesania, odpowiedniego makijażu i biżuterii
Postawą powinna pokazać wewnętrzny spokój i profesjonalną pewność co do wykonywanych obowiązków.
Komunikowanie Werbalne
Komunikowanie werbalne to wyrażanie myśli, intencji, uczuć, oraz przekazywanie informacji za pomocą słów w formie mówionej lub pisanej. Mowa jest najczęstszą formą komunikacji Zapewnia wiele możliwości wyrażania własnych uczuć i myśli, ponieważ jest jednocześnie wsparta komunikacją niewerbalną. W każdej rozmowie towarzyszy wyraz twarzy, mimika, gestykulacja, postawa ciała Taka zdolność porozumiewania się może w niektórych sytuacjach zostać ograniczona, osłabiona lub całkiem zaniknąć.
Zaburzenia mowy mogą występować w przypadku chorób centralnego układu nerwowego, chorób psychicznych, chorób uszkadzających organ mowy.
Komunikowanie niewerbalne
Komunikowanie niewerbalne nazywamy mową ciała. Oznacz to przekazywanie informacji bez użycia słów, za pomocą mimiki i wyrazu twarzy. Towarzyszy temu gestykulacja lub ułożenie rąk, postawy całego ciała, brzmienie głosu, kontakt wzrokowy. Każdy człowiek kiedy nic nie mówi, przekazuje otoczeniu, jakiś komunikat.
Cechy komunikacji niewerbalnej
Spontaniczność rozmówcy, a co za tym idzie większą szczerością uczuć
Jednoznacznym przekazem informacji za pomocą kilku komponentów < mimiki, tonacji głosu, gestów> jednocześnie
Brakiem jednoznaczności w interpretacji przekazu, istnieje możliwość, że różne osoby różnie odbiorą mowę ciała danego człowieka
Komunikacja z osobami z zaburzeniami mowy
Osoby z zaburzeniami mowy czują się przez otoczenie niezrozumiałe i wyrażają to wybuchami złości i zniecierpliwienia. Osoba pielęgnująca powinna wykazać wiele zrozumienia i cierpliwości dla takiego podopiecznego. Mając do takiej osoby pozytywne nastawienie powinniśmy wziąć pod uwagę poniższe wskazówki:
Wyeliminować źródła hałasu
Wyraźne wymawianie słów
Używanie prostych słów, zrozumiałych dla tej osoby, dopasowanie słownictwa, łącznie z użyciem jego dialektu
Wypowiadanie krótkich i zrozumiałych zdań
Zadawanie tylko jednego pytania na raz
Unikanie zadawania otwartych pytań
Należy unikać przyspieszania odpowiedzi podopiecznego
Nie podsuwamy gotowych odpowiedzi
Obserwacja zachowań niewerbalnych
Wykorzystanie pisemnej formy porozumienia
Korzystanie z pomocy logopedycznych np. tablice obrazkowe, tablica i kreda
Unikanie przemęczenia podopiecznego
Komunikacja z osobami z zaburzeniami słuchu
Personel opiekuńczy często trafia na bariery w komunikowaniu się z podopiecznymi. Można odnieść wrażenie, że chory nas nie chce słuchać i specjalnie się izoluje. Jeżeli zwracamy się do osoby niedosłyszącej musimy stanąć przed nią tak, żeby widziała naszą twarz.
Powinno się mówić wolno, krótkimi zdaniami, wyraźnie wymawiając poszczególne słowa, a czasami powtarzając dane zdanie czy słowo tak długo, aż uzna że została zrozumiana.
Kiedy pacjent ma jedno z uszu sprawniejsze, wtedy stajemy i mówimy po stronie ucha słyszącego. W sytuacji kiedy podopieczny nie słyszy całkowicie, możemy posłużyć się pismem, używając dużych i drukowanych liter. Z danych statystycznych wynika, że po 65 roku życia, jedna trzecia osób cierpi na niedosłuch. Stopień niedosłuchu zwiększa się wraz z wiekiem mieszkańca.
Niedosłuch w wieku podeszłym jest często dość późno rozpoznawalny, ponieważ sami niedosłyszący tego nie zauważają, lub zatajają swoją dolegliwość, wyjściem jest aparat słuchowy. W komunikacji z osobami niedosłyszącymi musimy pamiętać:
Zachowaniu kontaktu wzrokowego, ponieważ pacjent odczytuje słowa z ust i mimiki twarzy
Rozmowa powinna być przeprowadzona w pełnym oświetleniu
Mówimy wolno i wyraźnie
Używamy prostych i zrozumiałych zwrotów
Komunikowanie się z ludźmi z zaburzeniami wzroku
Istnieją różne stopnie zaburzeń wzroku. Ciężkie ograniczenie wzroku, prowadzące do częściowej lub całkowitej ślepoty, zmniejszają w znacznym stopniu zdolność do samoopieki lub je wręcz uniemożliwiają, w tym przypadku zdolność do komunikowania się z otoczeniem jest znacznie ograniczona.
U osób starszych najczęstszą przyczyną utraty wzroku jest cukrzyca, oraz zmiany starcze. Przy postępowaniu z takimi osobami potrzebne jest duże wyczucie sytuacji przez personel i obopólne zaufanie. Osoby niedowidzące ,wyostrzają najczęściej pozostałe zmysły: dotyk, słuch. W komunikacji z osobami częściowo lub całkowicie niewidzącymi istnieją pewne zasady komunikowania, których należy koniecznie przestrzegać. Należy pamiętać o :
Niewidomą osobę dotykać po wcześniejszym zakomunikowaniu o naszym zamiarze
Objaśnić wszystkie czynności które będziemy wykonywać
Podczas przemieszczania się takiej osoby, należy opisywać wszystkie punkty orientacyjne, ostrzegać przed przeszkodami np. schody, progi
Przedmioty, które SA potrzebne osobie niedowidzącej stawiamy zawsze w tym samym miejscu
Ręką podopiecznego pokazywać gdzie stoją napoje lub talerz z jedzeniem
Motywować do zdobywania nowych umiejętności
Chwalić za sukcesy
Wspierać po doznanych porażkach
Komunikowanie się z ludźmi cierpiącymi na demencję
Oto kilka pomysłów na łatwiejszy sposób komunikacji.
Porozumiewać się w ciszy, zmniejszamy czynniki rozpraszające
Rozmowa twarzą w twarz
Podpierać się pamiątkami rodzinnymi, jeśli rozmowa dotyczy rodziny
Należy upewnić się czy nasz rozmówca uważa na to co mówimy
Mówimy wolno i wyraźnie
Unikamy zdań długich i zawiłych
Stawiamy proste pytania
Jeśli nie zostaniemy zrozumiani za pierwszym razem, powtarzamy to w inny sposób
Posługujemy się gestykulacją, jeśli będzie to pomocne
Pozwalamy mówić o tym co było kiedyś
Zachęcamy do gestykulacji naszego rozmówcę