LITOGENICZNE: gle o bud i właściw uzależn głównie od właś skał macierz. Skład mineralny i granulometr, skład chem skały mac wpływają na proc glebotwórcze. Gle leżące na skłonach i wyniosłościach -poprzez erozję powierzchniową -zmniejsz się miąższość gle; a skała mac znajduje się w bezpośred kontakcie z poz powierzchn. Budowa prof. A-C mogą misć w pew przyp słabo wykszt poziom brunatnienia (cambic) lub bielicowania. (albic) stanowiący razem z występ w nich okruchami skalnymi przejście so poz skały mac. Rzędy: gle mineral bezwęglan słabwykszt; gle wapniowcowe o różnym stopniu rozwoju. Regosole (inicjalne luźne): gle litogeniczne; mineralne bezwęglanowe; słabo wykształc. Gle o bud prof. (A)/C-C, reprezent pocżatk stadium proc glebotwórcz. Wytw z róż osadów klastycznych nie zlep lepiszczem. Poz (A)/C nie przekra 10cm, zawier bar małe il zhumifikowan mater organ. Wł chem zalez od pochodz geolog skały mac; a możliwości ich użytkow sa bar ograniczone. Roślinność mało wymagaj; gł traw, skał maciez: piaski eolicz czasem aluw, mała zdoln akum H2O, pozbaw CaCO3, nieużytki(wydmy), klasa 0. Arenosole (słabo wyksz ze skał luźnych): gle litogeniczne; mineralne bezwęglanowe; słabo wykształc bud prof.: A-C. Pod poz próchn (ochric) o miąższ 10-30cm wyst skała mac. Oprócz poz próch A nie zaznacz się inne poz genet. Powstaja z różn skał klastycznych, luźnych, niewęglanowych, głów z piasków o głęb zaleg wod grunt. Brak cech hydromorficznych do głęb 50cm od pow. Odczyn zróżnic od obojęt do kwaś zalez od pochodz geolog skał mac. Gle te to dalsze stad rozwoj gle inicjalnych luź. Tworza siedliska zespołów o małych wymaga wilgot. Pod lasami -bór sosn suchy z chrobotk. Z udział rośl borowe przekszt się w rdzawe lub bielicowe. Podtyp: A/C-C lub A-C. Najczę na ter upraw; bezpośred pod poz ornym (Ap) wyst piasek,nie wykazuj cech poz iluwialnego, pozi rdzawienia lub brunatnienia. klasa 5-6 gl gosp nieopłacal. Rędziny: gle litogeniczne; gle wapniowcowe o różnym stopniu rozwoju; bud ACca-Cca-R. Poziom ACca zawier pewną il odłamków skały mac (węglanowej lub siarczanowej) o różnym stopniu rozdrobnienia i zwietrzenia chem. Cca w górnej częsci to zazwycz silnie zwietrzały rumosz skalny przechodzący w dolnej części w skałę masywną. Skałę mac stanow zwietrzeliny skał węglanow (wapienie, margle, dolom) róznych formacji geolog oraz skał siarczanowych (gips). Skł granul wierzchn poz jest bar róż. Zal od typu skały mac, stopnia jej zwietrzen, zawart części krzemianowych i węglanowych. Często zawier domieszkę mater obcego (lodowcowego, eolicznego) dlatego wprowadza się określ rędziny mieszanej. Odczyn alkalicz; dużym (65%) lub pełnym wysyc kompleksu sorpcyj zasadami; zancz udział w mater gleb połącz próchn-wapniowych. W wierxchn poz genet tworzą się kompl próchn-ilaste wysyc wapniem, wpływaj na stabiln tych gleb i na strukturę. klasa 5-6. Czarnoziemy: gle autogeniczne; gle czarnoziemne; CZARNOZIEMNEw Pol są gle reliktow wytw z lessów; głebok ichpoz próchn wykształc przez natur proc glebotw wynosi min 40cm. W prof. (w szczeg A) nie ma istostn wpływu stos wodnych na ewolucję gleby. Proces glebotw pol na domonacji intens proc biol nad wietrzen fazy mineral oraz przemiszcz prod wietrzen. Efektem -znaczny dopływ materii organ do substratu glebow. Wyniki humifik sprzyjają intensyw przemian mater organ w związki próchn o przewadze kwas huminowych nad kw fulwowymi. Tworza się połącz organ-min z min ilast. Sa zasob w zw próchn ze wzgl na miąższ poz próchn. Zawart próchn ok. 3% lub 2%. Próchn o przewadze lub równow kw huminowych w stos do fulwowych, znacz udziale humin. Wysyc zasad -duże; w czarnoz niezdegradow ponad 65%. OBECNIE nie ma w Pol war do rozwoju; a zasięg maleje na skut erozji i degrad. W Pol skała mac jest less. W ich otocz wyst gle brunatnoziemne. ,kilka %CaCO3, oboj lekko zas, próch 2-3%, klasa1-2, Tomaszów, zdol retenc dobra porow.
BRUNATNOZIEMNE wyst w oceanicznym klimacie umiarkow lub umirkow kontynet; pod las liśc i miesz. Pows z utwor różnego pochodz geolog i uziarn, zasobnych w zasady. Char się intens wietrzen fiz i biochem. Przemiany chem poleg m.in. na rozpuszczan i wymyw węglanów, hydrolizie miner pierwot i tworz min ilastych. W wyn tych proc -trwałe połacz subst próchn z część miner. Zwiazki żelazisto-próchnicz-ilaste tworz barwne otoczki o róż śred. Rozwin poz cambic w gle brunatnych oraz poz argillic w gle płowych. Mogą mieć wierzchni poz ochric lub mollic. Gdy nadmir wilgot -oglejenie w dolnej części prof. w Pol gle powst z glin morenowych, utw pyłowych,piasków gliniastych całkowit, piaskowców, granit, gnejs. Brunatne: gle autogeniczne; gle brunatnoziemne: powst z uto mac bog w zas. Chat się wymwyyc węglanów do głęb max 60-80cm; oraz brakiem przemiszcz lub słabym przemiszcz frakcji ilast, wolnego Fe i Al. Sa to gle eutroficzne i mezoficzne. Cecha eutrof jest odczyn słab kw do oboj i wysyc komple sorpc kation zasad min 60% na głeb 25-75cm. Mezotrof -odcz kw do sła kw i wysyc zas 30-60%. Bud w siedl gleleś: O-A-Bbr-Cca, a upraw: Ap-Bbr-Cca. Poz próchn ma cechy poz ochris, rzadziej mollic; a gle leś: ochric lub umbric o miąz 15-39cm. klasa 3-4 a z pyłowych (lessów) to 1-2.Płowe: gle autogeniczne; gle bielicoziemne; w Pol pows w klim umiarkow wilg. Wymycie węglanów, przemieszcz min ilast (zwłaszcza frakcji najdrobn) oraz częściowo wodorotlenków Fe i Al.; poziomy pow (A, E) uleg zuboż we frak ilaste. Frak te osadz się w poz głeb tworząc pozwmycia Bt. Pows gle o bud O-A-Eet-Bt-C a czasem Cca. W gle upraw poz A jest zmiesz przez orkę z poz E i powst: Ap-Bt-C. Często na skut erozji pow i antropogen na wypłuk pow poz powie uleg denudacji i wówcz odsłon Bt stanow poz pow ApBt. Powstaj z utw pyłow o różnej genez: lessów i pyłów (poch wodne), glin zwalow, rzadziej iłów oraz piasków gliniast.niekiedy z pias słab glin.wyługiwane zw zwzasad; z węglanów i mają odczyn kw.atop wysyc kompl sorpc kat o char zasad jet zróżnic: A i E -20-60% w zależ od uziarn; B 50-80%. W gle leś: próchn mull, mull-moder lub moder. Akumul próchn jest słaba za wzgl na szybko zachodz proc miner. klasa 3-4 z less 1-2. Rdzawe: gle autogeniczne; gle bielicoziemne bud: O-Abv-Bv-C; leś: miąższ poz organ =kilka cm; najcz typ próchn -molder z przej w mor. ABv o miąż max 20cm jest rdzawoszary, ma strukt rozdzielnoziarnistą lub słabo zaznaczoną i nietrwała strukt agragatową. Przech zazwycz łagod w rdzaw poziom Bv. W gle upraw zazna się granica miądzy poz płuż a poz Bv. Bv odpow kryter diagnost poz rdzaw (sideric). Skał mac -piaski zwał, pias sandrowe bliskiego transportu, inne utw piaszcz słab przesortow i mało przemyte. Częste sa domiesz frak szkielet i udział glinokrzemian (rezerwa skład odż); miner wykaz duży sto zwietrzen. Odczyn kwaś; ph wody w gór części3,5-5. stop wysyc kompl sorpc kation o chat zas max 30%. Tworza się w wyn rdzawienia. Powstaw w utw piask nieruchliw komplek próchn z półtoraztlenkami. Rośl leśna -bory miesz. Mała zdol reten wody i niewiel zasob w skąłd odż -nie sa urodzaj. klasa 5-6 gł pod zaleś kiedyś żyto.
Bielicowe: gle autogeniczne; gle bielicoziemne prof.: O-A-Ees-Bhfe-C; gle upraw: Ap-Bhfe-C lub Ap-Ees-Bhfe-C. Rośl -bory. Próchn typu mor lub moder-mor z poz O o miązsz klikanaście cm i wyrx wykszt poz próchn A. Poz A nie przekr 10cm zawiera próchn z rozkładu korzen. Mała zasob w skła odż; pows z ubog kwarcowych piask luź lub z pais słab glin. Na ter gór skał mac są granity, gnejsy, kwarcyty, piaskowce kwarcytowe. Silne zkwasz; ph wody gór pow 3-4,5. stop wysyc kompl kat ochar zas max 20%. Najistot rolę w genezie odgryw wypłuk z poz O ruchliwe kw humusowe o zdol kompleksotwór. klasa 6 nie powinny pod upr. SEMIHYDROGENICZNE: bezpośr wpływ wód grunt lub sil oglej opadowe obejm dolne i część średok partie prof. gle. W poz pow domin gospod wodna opadowa która może być w pew stop modyf wilgot głąb części prof. nie powod jednak gromadzen się duż il mat org na pow gle min. Czarne ziemie: gle semihydrogeniczne; gle czarne ziemie; CZAR.ZIEM: powst wiąze się z akumul mater organ w war dużej wilgot w min utw gle, zasobn w węglan wap i częś ilaste. Zach proc łącz się zwiaz humus wysyc wapniem i iłem koloid w oróchn zwiaz organ-min nadaj tym gle char gruzełkow strukt i czar barw. Poz diagnostycznym jest mollic. Zawart mat org 2-6%.zawart weglanu wa jest zróznic (0-15%). Uziarnieni: glin, utw pyłwoe i iły. POWST w wyn umirkow odwodnien czar ziem glejow wskutek ich drenowania. Zawier 3-6% mat org w poz próchn o miąż 40-50cm. W poz wyr się poz upraw Ap o jednol jaśniekszej barw i poz Aa o ciemniejszej barw. Aa przech w skał mac w któr mogą wyst konkrecje węglanowe char dla poz calcic (Cca). Miąższ calcic 30-40cm; głębiej zale utw mac o zmniej zawart CaCO3. mogą wyst palmiste oglej. Poz: Ap-Aa-Aca-G. Gle użytk rol klasa: glin 3-4, pył 1-2, pias 5-6. HYDROGENICZNE: miner i org utw mac powst lub uległy przekszt pod wpływ war wodnych srod. Zjawiska sedymentacji (osadzan mat przetransportow przez wodę i wiatr; mat transp jest zawies miner), sedentacji (osadz mat powst na mcu jego wyst w for masy org i min) decesja (uwodnienie będzie zmiejsz lub przerwane; wzmaga się humifikacja i mineraizacja). Torfowe: gle hydrogeniczne; gle bagienne; w proc sedent pod rośl bagien, silna akumul dużej ilości mat org słabo przetwoż, poż Ot 1,3m nawet do 90% mat org, gl torf płytkie 30-80, śrgłęb 80-130, głęb >130, 3 podtypy torf niskie- zw Ca i Mg, częśc anaeroby wah zwierć h2o, pH>, wys- (kontynent), pod wpływ nadm wód opad, mech sphangrum, przejści- najcz na torf niskich pH lekko kw. Murszowe: gle hydrogeniczne; gle murszowe; powst z gle bagienn; min 30cm miąższ zawier min 20% mat org. Rozwój proc zmieniaj strukt organ masy gleb w kier ziarnist lub gruzełkow. Bud: M-O-D, murszenie przekszt gl torf w mursz (o2 +mikroorg) strukt gąbczasta w agregatowo murszową, użytki ziel lub upr warzywna, wikliny, klasa 3-4, murszowate- min<30% org<20%, klasa 5-6. Mady: gl o charakt min z wkładkami org, w proc erozyjno sedyment z osadów aluwial akumul w dol rzecz, bieg górny (uzir lżejsze), środk (pylasto-glin), dolny (ily, pyły ilaste), im utw bardz piaszcz tym warstwowość bardziej wyrażna, w zależn od uziarń klasy od 1-6, lessy 1-2, gl-psg 4-6, madu b.lekkie <10%, lekkie 10-20%, śr 20-35%, ciężk 35-50%. Hortisole-3-8 mat org, poz wierzch wytw przez człow wynik intens nawoż organicz i stosow kompostów, gl 2 poz bud morfol podobna do obu czarnych, poz a min z dużą ilość mat org 40-50 cm o pH oboj, zas w skł pokarm, gl przyklasztorne pod upr warzyw. Rigosole: 40-50cm, niższa zaw mat org <5% ich miąższ w wyniku głęb orki.