Meksyk

Powierzchnia 1958 tys km2

Ludność 96 mln

Gęstość 52 os/km2

Stolica Meksyk

Ameryka Środkowa

Sąsiedzi: N - USA, S i W - Ocean Spokojny

E - Zatoka Meksykańska i Morze Karaibskie

S - Gwatemala i Belize

Półwysep Kalifornijski i Jukatan

Zatoka Kalifornijska i Meksykańska

Wybrzeże w sumie 8560 km długości

1100 km długości wschodnie i zachodnie Sierra Madre, między nimi Wyżyna Meksykańska

na Północy pustynie Sonora i Chi-huahua

turystyka kulturalna przede wszystkim + kilka kurortów

wydarzenia:

okres prekolumbijski

• kultura Olmeków 1200-300 pne

• kultura Majów 300-900 ne

• kultura Tolteków 900-1100 ne

• kultura Azteków 1300-1500 ne

okres konkwisty 1517-1521 (Hernan Cortez)

okres kolonialny 1521-1821

1823 - republika federacyjna

Olmekowie:

Obszar - Veracruz - Tabasco

Uprawa ziemi, zbieractwo, myślistwo, ale wędrowny styl życia, bo też wojowali

Małe osady z własnymi przywódcami

La Venta, San Lorenzo, Tres Zapotes,

Głowy, ołtarze, stele (kamienna płyta z płaskorzeźbą do kilku metrów), posągi, rzeźby głów (kapłana Jaguara)

Charakterystyczne rzeźby głów - wydęte usta, duże nosy, kwadratowe głowy, cechy negroidalne

Piramidy schodkowe, początek pisma hieroglificznego, nie znali koła i zwierząt jucznych

Majowie;

Panowanie 300-900, brak centralizacji

Obszar - Jukatan, Chiapas, Gwatemala, Honduras

Skomplikowany panteon bogów - bóg deszczu Chaca, Pierzasty Wąż Quetzalcoatl (nazywanym przez Majów Kukulcanem)

Rozbudowana obrzędowość

Ośrodki: Palenque, Chichen Itza, Uxmal

Pomiędzy miastami drogi Majów

znajomość kalendarza słonecznego i obrzędowego, zapis dwudziestkowy,

Piramidy schodkowe i świątynie z sklepieniami pozornymi (bo nie znali kamieni zwornikowych, więc im łuki i kopuły by nie wyszły), stele stawiane co kilka lat dla osób lub wydarzeń,

Toltekowie:

Obszar: Wyżyna Meksykańska, myśliwi z Północy

Panowanie: IX-XII w - krótka cywilizacja

Ośrodki: Tula, Chichen Itza

Kolumny w kształcie węży, głowa na ziemi, a ogon w górze,

Motywy: węża, atlanci, orły, jaguary

Atlanci - tolteccy wojownicy, posągi

Początki ofiar z ludzi

Aztekowie:

Obszar:

Panowanie: XIII - XVI w

Ośrodki: Tenochtitlan

Kamień Słońca - kalendarz aztecki, waży 24 tony, kamień położony poziomo, czytać go można tylko z piramidy, średnica 3,5 m,

Region Środkowy

Wyżyna Południowomeksykańska

Kordyliera Wulkaniczna Płyta Północnoamerykańska, Płyta Pacyficzna i Karaibska

Wulkany: Orizaba (5747 m), Popocatepetl (5452 m)

Meksyk

Na UNESCO

Dawne miasto Azteków (Tenochtitlan - 1325, siedziba Montezumy, na brzegu jeziora Texcoco, plac Zocalo był w centrum)

Od 1522 jako hiszpański Meksyk z prawami miejskimi, zasypano kanały i bagna

Miasto 3 kultur - Aztecy, Hiszpanie, Meksykanie współcześni

Stolica kraju

Z czasów Azteków:

Ruiny świątyń

Z czasów kolonializmu hiszpańskiego:

Obiekty sakralne w stylu barokowym -> chriztianizacja kraju -> klasztory z kościołami patronów

Monumentalizm bryły, przepych, ozdoba, bogactwo zdobień,

Styl zwany churrigueryzmem - od nazwiska architekta hiszpańskiego, styl bardzo ozdobny barok w wydaniu meksykańskim, rozbudowane fasady, rzeźby

Plac Konstytucji (Zocalo) - barokowo-klasycystyczna Katedra Miejska (1563-67), ratusz, Pałac Narodowy na ruinach pałacu królewskiego Azteków jako dawna siedziba wicekróla Nowej Hiszpanii,

Place szerokie, duże

Sakramentarium - XVII w

Plac Trzech Kultur - Wielka Świątynia Azteków, Kościół św. Franciszka

Muzeum Fridy Kahlo i Diego Rivera (małżeństwo - on murale, czyli graffiti na zewnętrznej ścianie, ona autoportrety)

Muzeum Miasta Meksyku

Narodowe Muzeum Kultury - prekolumbijskie

Narodowe Muzeum Antropologii

Pałac Sztuk Pięknych

Chapultepc - zalesione wzgórze ze swoim XVIII-wiecznym zamkiem zostało przekształcone w otwarty park, pomniki Los Ninos Heroes (odpowiednik Orląt Lwowskich z czasów Santa Any i oblężenia Meksyku przez USA)

Plaza México jest największą areną do corridy na świecie.

Sanktuarium Matki Boskiej z Gwadelupe - 6 mln osób/rok

Hiszpanie przywieźli figurkę MB, i kult przeszedł na Indian

Matka Boża z Guadalupe - określenie Matki Bożej, która miała objawić się Aztekowi św. Juanowi Diego Cuauhtlatoatzinowi na wzgórzu Tepeyac, obecnie w granicach miasta Meksyk. Jak głoszą przekazy, w ostatnim dniu objawień, 12 grudnia 1531 roku dojść miało do powstania obrazu Matki Bożej z Guadalupe. Jest to najstarsze objawienie maryjne oficjalnie uznane przez Kościół katolicki.

Zespół Uniwersytecki Meksyku (Narodowy Autonomiczny Uniwersytet Meksyku (UNAM))

Na UNESCO

Kampus, styl modernistyczny

Xochimilco (ind. „Miasto Kwiatów”)

Dzielnica Meksyku

Pływające ogrody

Na UNESCO (wspólny wpis z centrum miasta)

Kiedyś Indianie uprawiali kwiaty i warzywa na tratwach przycumowanych na jeziorze (zaplecze żywnościowe miasta)

Teraz tereny rekreacyjne

Jezioro Xochomilco,

Trzeci wpis (2004) na listę UNESCO to Dom i pracownia Luisa Barragána

Teotihuacan

Na UNESCO

II w pne - II ne - rozkwit, VII w wielki pożar i najazdy, w X w opuszczone

Miasto prekolumbijskie, ale kultura lokalna Teotihuacan, bo żadna inna nie pasuje

Późniejszymi spadkobiercami kultury są Toltekowie i Aztecy

„miejsce, w którym ludzie stali się Bogami” (I-VII w.)

pierzasty wąż (Quetzalcoatl) - symbol, bóstwo, centrum religijne plemion Mezoameryki, tu opracowano kalendarz

Dzielnica Monumentalna, prostokątna siatka ulic, boiska do piłki

Aleja Umarłych (na osi N-S) - piramidy, Piramida Słońca i Księżyca, na końcu cytadela (4-boczny plac, wokół 15 świątyń m. in. Pierzastego Węża, centrum administracyjne)

,

Tula

Dawana stolica Tolteków (IX-XII w)

Świątynia Pierzastego Węża - piramida schodkowa, przed nią plac z kolumnadą, na szczycie była świątynia podtrzymywana przez 5-metrowych Atlantów - figury kolumnowe, posągi w strojach wojowników, wykonane z 4 kamieni ściśle złączonych

2 inne piramidy i 2 boiska do gry w piłkę - tylko to się zachowało

Puebla - „Miasto Aniołów”

Na UNESCO

Miasto kolonialne (przy azteckiej Choluli)

Katedra pokryta azulejos

Dawny prywatny pałac - Muezum

Cechy miasta kolonialnego:

• ulice pod linijkę, siatka ulic bardzo rozplanowana

• na surowym korzeniu, ale w pobliżu starych osad starych kultur

• obiekty sakralne w centrum, katedra (azulejos - płytki ceramiczne jako pokrycie fasady)

• zespoły klasztorne, charakter obronny

pierwsze klasztory z XVI w pobliżu Popocatepetl

na UNESCO

etapy powstania klasztoru:

1. dziedziniec z kaplicami - atrium

2. otwarta kaplica

3. kościół właściwy

4. zabudowania klasztorne

zakony: franciszkanie, dominikanie, augustianie,

(Cuernavaca, Calpan, Tochimilco, Volcan...)

ok. XVI w. - 300 obiektów

1859 r - nakaz rozwiązania (Benito Juarez) -> szkoły, przedszkola, itp.

Region Środkowo-Zachodni

Wyżyna Południowomeksykańska

Kordyliera Wulkaniczna

Niziny nadpacyficzne

Region zachodni ma swój ośrodek w mieście Guadalajara i obejmuje stany: Jalisco, Colima, Nayarit, Zacatecas i Guanajuato. Przeważa tu ludność wiejska, której głównym zajęciem pozostaje rolnictwo. Od najbardziej zamierzchłych czasów był to "spichlerz" kraju, co jest spowodowane urodzajnością gleb oraz korzystnymi warunkami wodnymi i klimatycznymi.

Takie charakterystyczne rzeczy dla kultury meksykańskiej jak: tequila, sombrero czy muzyka mariachi wzięły swój początek właśnie na zachodzie.

Guadalajara

Na UNESCO

Miasto kolonialne

Sakralne

Regularna siatka ulic

Przytułek Cabanas - XIX w - ogromny kompleks, teraz jako centrum kulturalne

Guanajuato

Miasto kolonialne

Miasto srebra

Na UNESCO

Srebro, miedź, ołów, cynk, żelazo, złoto

Miasto górnicze -> Zasiedlone jako jedne z pierwszych

Kościoły, klasztory, pałace

!! nie ma regularnej siatki ulic -> podziemne korytarze i chodniki górnicze się zapadały + góry wokół, zróżnicowane wysokościowo

kościół jezuitów (churrigueryzm)

uniwerek

region Jalisco

Plantacje agawy („błękitne złoto”) i tradycyjne wytwórnie tequilli (małe, prywatne)

Na UNESCO

Region Południowopacyficzny

Sierra Madre Południowe najwyższy szczyt Guerero (3703 m)

Sierra Madre Oaxaca

Niziny nadpacyficzne

Rejon Balsas jest rzadko zaludniony z uwagi na gorący i suchy klimat. Głównym zajęciem ludności pozostaje tu hodowla oraz ekstensywna uprawa roli. Stany: Michoacán, Guerrero i Oaxaca są słabo rozwinięte gospodarczo co przekłada się niski stopień zamożności. Tutaj też w największej liczbie koncentruje się ludność indiańska (Zapotecy, Mikstekowie), która zajmuje niewielkie gospodarstwa rolne i posługuje się tradycyjnymi metodami uprawy roli. Jedynie nadbrzeżne kurorty turystyczne (Acapulco, Puerto Escondido) wyróżniają się na tle powszechnie panującego tu ubóstwa.

Oaxaca

Na UNESCO

Miasto kolonialne (przy Monte Alban)

Klasztor dominikanów San Domingo (najbogatsze zdobienia w kraju)

Katedra (XVIII w.), z fasadą w stylu plateresco

Ośrodek tkactwa festyny

Na drodze Panamerykańskiej

Monte Alban - „Biała Góra”

Na UNESCO

Miasto Olmeków, Zapoteków - „Ludzi Chmur”, Misteków (300-750)

Elitę miasta tworzyli dowódcy, wojownicy, kapłani, urzędnicy

Na płaskowyżu wyższym o 400 m niż okolica - obronne położenie

Wielki Plac (350x250m) + wokół budowle - całość na zrównanej powierzchni 950x450m

Na N i S dwie świątynie, obserwatorium na planie trójkąta, na E boisko do gry w piłkę

Region Chiapas

Region wyżynno-górski (Sierra Madre)

Laguna

Jeziora przybrzeżne

Palenque

Na UNESCO

Miasto Majów (VII w - panowanie Pacala)

Pałace dla władców i kapłanów, dziedzińce, boisko do piłki, kamienny akwedukt

Pałac i Świątynia Inskrypcji - nazwa od hieroglifów o władcy Pacala, komora grobowa z sarkofagiem i szkieletem Pakala Wielkiego z 633

Świątynie i rezydencje wznoszono wokół placu

Region Półwysep Jukatan

Równina urozmaicona wzniesieniami

Wapienna platformy

Podziemne rzeki i ponory

Chichen Itza

Miasto Majów i Tolteków - powstało ok 450, rozwój X-XI w, upadek XIII w, opuszczone w XV w

Na UNESCO

Miasto wojowników

Świątynia Kukulkana (Pierzastego Węża) - patron kapłanów, kupców, cechy nieba i ziemi, wąż grzechotnik z ptasim dziobem i piórami

Świątynia Wojowników z Aleją Kolumn, Świątynia Jaguara

Chacmool (posąg człowieka, pozycja półleżąca z podkurczonymi nogami, taka podkładka pod gilotynę) - nakarmienie i utrzymanie przy życiu bogów wymagało ofiar z krwi

Zbiorniki na ofiary

Boisko do gry w piłkę (największe w Meksyku) - piłki jako symbol słońca, wykonana z żywicy, można było odbijać tylko ramionami, kolanami i biodrami, gra symbolizowała walkę dobra ze złem, życia ze śmiercią, przegrani trafiali na ołtarz, chociaż nie zawsze, bo jak przegrali nie niewolnicy

Obserwatorium astronomiczne (ślimak) - obserwacja faz księżyca, ruchu gwiazd, do opracowania kalendarza, 12 m wieża z spiralnymi schodami,

Ściana czaszek - głowy wrogów, płaskorzeźby

Uxmal

Miasto Majów

Na UNESCO

Świątynia Wróżbity (czarownika, maga, karła) - podstawa ma kształt elipsy, a reszta ma prostokąta, dlatego taka ciekawa, na tej piramidzie jest w sumie 5 świątyń

Czworobok Mniszek (pałac) - tu trzymali ofiary, dawali im się najeść, napić do syta i na ołtarz z nimi, jak już byli szczęśliwi

Ołtarze i stele, boisko do piłki

Pałac Gubernatora - prawdopodobnie pałac królewski, pod nim Dom Żółwi (nazwa od dekoracji)

Campeche

Na UNESCO

Zabytkowe miasto warowne z XVII w, mury, i fortyfikacje

Dawny port wywozu złota i srebra do Hiszpanii

Bo korsarze napadali - bramy, mury, wieże, bastiony,

Rezerwat Biosfery Sian Kaan

Na UNESCO

Ochrona wybrzeża półwyspu Jukatan - plaże, zatoki, laguny, rafy koralowe

Ostoja ptaków, namorzyny

Ruiny budowli Majów

Potomkowie Majów

Region zatoki Meksykańskiej

Równina, 1400 km od Teksasu po Jukatan

Charakterystyczne dla niej są laguny i rozległe nisko położone bagna.

El Tajin

„siedziba bogów burz”

na UNESCO

miasto Tonotaków (północ stanu Veracruz, 800-1200 ne)

zniszczona przez Tolteków

piramida Nisz - bo są nisze takie, 365 nisz, przypominających drzwi i okna

boisko do gry

Region Północny

Wyżyna Północnomeksykańska

Sierra Madre Wschodnia najwyższ szczyty: Potosí (Cerro Potosí)(3625 m) i Peña Nevada (3480 m)

Sierra Madre Zachodnia najwyższy szczyt Cerro Agua Caliente (3315 m)

Nizina Nadbrzeżna

Zacataces

Miasto kolonialne, miasto srebra

Ewangelizacja dzikiej północy - > kościoły, klasztory

Katedra (churrigueryzm)

Półwysep Kalifornijski

Stolica Tijuana

Ok. 4800 km wybrzeża, 1300 km długości i 160 km szerokości

Dziesiątki wysp

Amerykanie głównie

Jałowy i odludny - pustynie i góry

Rybacy, deskarze, nurkowie i żeglarze

Raj dla biologów

Obszar Sierra de San Francisco

Na UNESCO

Malowidła jaskiniowe - XI-XIII w

Najstrsze mają nawet 5000 lat

Pokrywały ściany i strony

Nie były na stałe zamieszkane!

Kolory - czerwony i czarny pigment

Sceny z polowań, zwierzęta

El Vizcaino

Rezerwat pływaczy szarych

Na UNESCO

Przypływają z Morza Berlinga (ok. 20 tys. km) od stycznia do kwietnia na rozród

Poza regionami, wypoczynkowe

Acapulco - gwiazdy Hollywood do osady rybackiej - od 60' kurort

Cancun - 1970, inwestycja rządowa i prywatnego kapitału

Geografia turystyczna świata

7

Meksyk

---