Paulina Klonowska

Geografia turystyczna II rok

Rok akademicki 2013/2014

Stokiem nazywamy każdą nachyloną powierzchnię rozpościerającą się pomiędzy szczytem wzniesienia a płaskim podnóżem lub korytem cieku. Stok nie stanowi odrębnej jednostki genetycznej, wchodzi natomiast w skład takich form jak: stoki grzbietów i dolin, progów tektonicznych i strukturalnych, wałów morenowych, żłobów lodowcowych itp. Stoki mają różne nachylenia, kształty i rozmiary. W ich obrębie wyróżnia się odcinki górne, środkowe i dolne.

Nachylenie stoku jest to kąt płaski pomiędzy powierzchnią terenu a poziomem, mierzony w stopniach od 0 do 90, gdzie 90 to pionowa ściana skalna. Nachylenie można odczytać ze szczegółowej mapy topograficznej lub zmierzyć bezpośrednio w terenie.

Klasyfikacja stoków według stopnia nachylenia:

1. Słabo nachylone

2. Umiarkowanie nachylone

3. Silnie nachylone

4. Strome

5. Bardzo strome

6. Urwiska i ściany skalne

Jest to ogólnie przyjmowana klasyfikacja aczkolwiek wartości graniczne są różnie określane.

Na podstawie ukształtowania stoków i ich profilów podłużnych można wyróżnić 2 podstawowe kształty stoków: proste i złożone.

Stoki mogą być wygładzone lub rozczłonkowane.

Poglądy na temat rozwoju stoku:

• Według W. Davisa stoki strome ulegają wskutek wietrzenia i spełzywania spłaszczaniu i wydłużaniu. Grzbiety powstałe w wyniku przecięcia stoków są zaokrąglone wskutek spełzywania zwietrzeliny. Wg Davisa coraz łagodniejsze stoki są okryte coraz grubszym płaszczem drobnoziarnistej zwietrzeliny, znacznie wolniej przemieszczanej i odnawianej. W stadium zgrzybiałym stoki o bardzo małym nachyleniu mają pokrywę złożoną z bardzo rozdrobnionego materiału skalnego. W ten sposób wskutek spłaszczenia stoków dochodzi do powstania prawierówni czyli penepleny.

• W. Penck zakładał, że ściana skalna podlega na całej powierzchni równomiernemu wietrzeniu i równomiernemu cofaniu wskutek odpadania zwietrzeliny. W ten sposób w „pewnej jednostce czasu” następuje zwietrzenie i cofnięcie ściany skalnej o „pewną” grubość. Niszczenie i cofanie się ściany skalnej odbywa się na całej powierzchni, gdzie tylko zwietrzały materiał ma możność odpadania. W ten sposób u podnóża rośnie stok skalny o mniejszym nachyleniu nazwany przez Pencka stokiem usypiskowym. Powierzchnia stoku usypiskowego reprezentuje stok dojrzały.

• U Davisa stok w ciągu swojego rozwoju ulega obniżaniu poprzez spłaszczanie, łagodnienie zboczy, postępujące od góry ku bazie denudacyjnej czyli ku dołowi. Natomiast wg Pencka obniżanie postępuje wskutek bocznego cofania się stoków, posuwającego się od dołu ku górze. Te dwa całkowicie odmienne poglądy na rozwój stoków można tłumaczyć tym, że W. Davis budował swoją koncepcję na podstawie obserwacji w klimacie wilgotnym, podczas gdy W. Penck w obszarach o klimacie suchym.

• Do teorii Pencka nawiązuje pogląd L. Kinga. Twierdzi on, że każdy stok o założeniu tektonicznym lub erozyjnym podlega równoległemu cofaniu na skutek działalności czynników niszczących. W obrębie cofającego się stoku King wyróżnia 4 elementy:

• Stok rosnący o wypukłości związanej z przewagą wietrzenia i spełzywania nad spłukiwaniem

• Stok nagi, obnażony gdzie odsłonięta ściana skalna ulega wietrzeniu i odpadaniu, wskutek czego stok cofa się równolegle

• Stok usypiskowy związany ze stokiem obnażonym, gdyż u jego podnóża odbywa się deponowanie usypisk a następnie ich dalsze wietrzenie oraz przemieszczanie, doprowadzające do zmniejszenia nachylenia tego odcinka

• Stok znikający, pedyment jest powierzchnią skalną, okrytą cienką warstwą materiału drobnego i modelowaną przez spłukiwanie powierzchniowe.

Źródło: „Geomorfologia” - Mieczysław Klimaszewski wyd. PWN

---