RACJONALNOŚĆ

RACJONALNA IGNORANCJA, ekon. uzasadniony ekonomicznie brak dążeń do zdobywania informacji, występujący wówczas, gdy koszty zdobycia informacji przewyższają korzyści z ich uzyskania; r.i. przejawiają np. właściciele małych pakietów akcji nie interesując się problemami spółki, której są współwłaścicielami.

RACJONALNOŚĆ, ekon. cecha świadomej działalności ludzkiej polegająca na dobieraniu odpowiednich środków do osiągnięcia zamierzonych celów.

RACJONALNOŚĆ RZECZOWA (racjonalność przedmiotowa), ekon. skuteczne działanie występujące, gdy dokonany dobór środków odpowiada obiektywnie istniejącej rzeczywistości.

RACJONALNOŚĆ METODOLOGICZNA, ekon. postępowanie zgodne z posiadaną wiedzą, niezależnie od tego, czy jej stan jest zgodny z obiektywną rzeczywistością.

EFEKTYWNOŚĆ

Efektywność działania można mierzyć stosunkiem uzyskanego efektu (wyniku) do poniesionych nakładów na uzyskanie tego efektu:

gdzie:

            E_f - miernik efektywności działania;

            W - uzyskane efekty w wyniku działania;

            N - poniesione nakłady na uzyskanie efektu.

Wśród wielu problemów towarzyszących podejmowaniu decyzji przez człowieka jeden jest szczególnie istotny. Sprowadza się on do pytania: jak użyć posiadane środki, aby osiągnąć zamierzony cel i uzyskać najlepsze efekty, jak racjonalnie gospodarować? W zasadzie racjonalnego gospodarowania maksymalny sposób realizacji celu osiąga się postępując w następujący sposób:

        wariant I - zasada największego efektu (największej wydajności): przy danym nakładzie środków N otrzymać maksymalny stopień realizacji celu W:

          N = const

                                                                 W → max

        wariant II - zasada najmniejszego nakładu środków (oszczędności środków): do uzyskania ustalonego stopnia realizacji celu W użyć minimalnego nakładu środków N:

                                                                N_N → min.

                                                                W = const

Ogólnie można wyróżnić następujące kryteria oceny efektywności funkcjonowania systemów działania:

-         kryteria operacyjne - służące do oceny działania oraz stopnia osiągania zamierzonych celów lub realizacji określonych potrzeb;

-         kryteria ekonomiczne - służące do oceny efektów dodatnich (korzyści) działalności inwestycyjno-finansowej w systemie;

-         kryteria informacyjne - służące do oceny organizacji systemu i przebiegów procesów informacyjnych oraz wyrażające, najogólniej wpływ systemu sterowania na działanie;

-         kryteria techniczne - służące do oceny jakości elementów i środków działania oraz wyrażające, najogólniej, wpływ techniki na działanie;

-         kryteria eksploatacyjne - służące do oceny funkcjonowania elementów i środków działania oraz wyrażające ich wpływ na zdolność systemu do bezawaryjnego funkcjonowania w określonym czasie.

System finansowy podmiotów gospodarczych - głównym jego celem jest gromadzenie i dzielenie środków pieniężnych. Działanie komórek finansowych podmiotów gospodarczych regulowane jest przez normy prawne. Stopy procentowe, stawki podatkowe, kursy walut, prowadzenie ksiąg rachunkowych w systemie norm prawnych regulują samodzielność jednostek gospodarczych dążących do racjonalnego gospodarowania zasobami. Osiąganie maksymalnych wyników przy określonych nakładach albo obniżenie nakładów do minimum dla osiągnięcia danych wyników to właśnie zasada racjonalnego gospodarowania.

1

---