Motywacyjna rola celów osobistych stawianych na różne okresy życia. Badania.
Zamiar badania: analiza motywacyjnego wpływu celów, które ludzie stawiają sobie na różne okresy życia / znaczenie okresów czasowych dla stawianych celów.
1)Cele mają regulacyjny wpływ na działanie. Są stawiane na różne okresy życia co umożliwia zbadanie ich właśnie pod tym kątem. Sugeruje się, że krótsze zamiary mają większą siłę regulacyjną niż dłuższe.
Uwzględniono : cele na tydzień, miesiąc, 1 rok, 10 lat i całe życie. (nie dopasowywano ich do cykli rozwojowych, czy zdarzeń, np. uzyskania dyplomu, rozpoczęcia pracy, emerytury). Tworzeniu przedziałów towarzyszyła zasada, że w ramach bliższej przyszłości łatwiej jest podzielić odcinki czasu i umieścić w nich zamiary, ponieważ są krótsze , bardziej powiązane z teraźniejszością i łatwiejsze do percepcji.
Cechy celu uwzględnione w badaniu:
Ważność - stany do których dążymy są oceniane na subiektywnej skali ważności,
szansa osiągnięcia - oczekiwanie skucesu z jakim człowiek przystęuje do realizacji celu, konflikt międzycelowy - realizowanie kilku celów na raz prowadzi do konfliktu ponieważ zajomowanie zajmowanie się jednym uniemożliwia realizację drugiego ze względów czasowych, przestrzennych czy też ponoszonych kosztów,
idiocentryzm - komu ten cel służy?,
dystans - czas jaki dzieli jednostkę od pełnego osiągnięcia celu,
filnalność - jest to cel bezpośredni czy wymaga osiągnięcia pewnych celów pośrednich?
precyzja sformułowania - jasno sprecyzowane cele bardziej motywują do działania (??)
2)Kryteria (cechy wykonywanych czynności a nie efekty ich zakończenia):
procesy atrybucji związane z przewidywaniem osiągnięcia celu lub poniesienia porażki:
Co ludzie uważają za przyczyny przyszłego sukcesu lub niepowodzenia, jakie uczucia przeżywaliby w związku z danym wynikiem i jakie sa ich oczekiwania na przyszłość
Aspekt społeczny (interpersonalny)- zadanie jest wykonywane samemu czy w grupie oraz czy cel jest ściśle grupowy czy dla każdego z osobna?
Perspektywa czasowa - cele stawiane sobia na konkretne okresy życia
+ Wymiary działania celowego:
Wsiłek - pomiar zachowania celowego
Wytrwałość- skoncentrowanie się na celu, upór w dążeniu do niego, opieranie się czynnikom dystrakcyjnym i powracanie do czynności na rzecz celu
Zadowolenie -efektywne działania wywołują pozytywny stan emocjonalny (zadowolenie z wykonania to wzmocnienie pozytywne - nie ma go przy dłuższych odstepach czasowych, choć czasem może się zdarzyć podczas osiągaia celów pośrednich) Jest mechanizmem przeniesienia nagrody na początek działania, co chroni przed utratą motywacji
(RYSUNEK - 150)
3) Badanie - za pomocą KCEL-u, wyniki:
Wszystkie zmienne z wyjątkiem szansy różnią się istotnie ze względu na okresy
Ważność - znaczący skok między przedziałem 1tygodniowym a pozostałymi
Oczekiwanie - stałe przez cały czas
Konflikt - spada w ostatnim przedziale
Idiocentryzm - bardziej ukierunkowany na jednostkę niż innych ludzi
Dystans i finalność - istotny wzost
Wysiłek, wytrwałość, zadowolenie - wzost wraz z wydłużaniem się przedziałów czasowych
Ogółem - ważność celu oraz wysiłek, wytrwałość i zadowolenie - wzrost
(RYSUNEK - 158)
4) Parametry celu a intensywność działania
Korelacje między celami a działaniem :
Wysoka ważność - wysoki wysiłek i zadowolenie ale niska wytrwałość + mniejszy konflikt z innymi jednoczesnymi celami = im mniej celów, tym obecny cel jest ważniejszy
Duży konflikt - mniej wysiłków i mniej działań skierowanych na obecny cel
Wysoka filnalność (cel nie jest celem pośrednim)- intensywne działanie
Im dłuższe przedziały czasowe tym mniejsza korelacja wysiłku z wymiarami celu:
Im więcej zostało do zrobienia w krótkich celach tym osoba jest mniej wytrwała ( jeśli zostało dużo do zrobienia w celach długofalowych, to osoba jest bardziej wytrwała)
a) ważność, oczekiwanie, konflikt a działanie:
* duża ważność zadania -> wyższy wysiłek i zadowolenie, a niższa wytrwałość (bo chcieliby to mieć już, od razu, skoro jest ważne, a tak się nie da i to demobilizuje)
* wysokie oczekiwanie sukcesu (duże szanse) -> wszystkie aspekty działania wyższe niż przy małych szansach
* duży konflikt ->nizszy wysiłek, mniejsze zadowolenie, brak różnic w wytrwałości
* idiocentryzm wysoki -> większa wytrwałość
b)subiektywnie oczekiwana wartość celu a działanie:
wraz ze wzrostem możliwości powodzenia sukcesu wzrasta wysiłek , zadowolenie (znacznie) oraz wytrwałość (wynik ten jest jednak nieistotny statystycznie)
Człowiek musi mieć przeświadczenie, że działanie się powiedzie, żeby w ogóle je podjąć - ludzie chcą wierzyć, że im się powiedzie
Może tu mieć miejsce efekt żagla - podwyższania niskich prawdopodobieństw (stosuje się gdy stawia się sobie za cel coś o małej szansie powodzenia)
c)przewidywanie działania:
głowne predyktory działań- ważność i oczekiwanie
w przypadku ważności i zadowolenia- gł.predyktor - oczekiwanie sukcesu
cele dalsze - nieistotny staje się dystans celu a bardziej zaznacza się negatywny wpływ idiocentryzmu
efektywność przewidywania wysiłku i zadowolenia zmniejsza się wraz z wydłużaniem się okresów czasowych
*wzrost przedziałów czasowych pozawala na efektywniejsze przewidywanie wytrwałości u kobiet (31%, 45%, 22%, 51%, 54) ale nie u mężczyzn (53%, 32%, 40%, 32%, 23%)
d) konkretność sformułowania celu a działanie
cel konkretnie sprecyzowany - większy wysiłek, wytrwałość i zadowolenie
e) przyszłościowa perspektywa czasowa PPC a działanie
*osoby o długiej PPC - bardziej wytrwałe, mają więcej zadowolenia z działań na rzecz celu, tendencja do wyższej oceny szansy osiągnięcia krótkoterminowych celów
5) ***
Zadowolenie z posiadania celu a dysonans poznawczy
Dysonans poznawczy - negatywny aspekt rozbieżności między stanem obecnym a docelowym -> motywacja do pozbycia się tego nieprzyjemnego uczucia
Zadowolenie z posiadania celu może się z nim kłócić. Okazuje się że występują naprzemiennie
6) Wybór i realizacja celów w świetle pocesów atrybucyjnych
Badanie atrybucji, hipoteza: ludzie będą przypisywać większą rolę czynnikom wewnętrznym w wyborze i kontynuowaniu aktualnie realizowanego celu (decyzje pozytywne), lecz w wyborze rezygnacji z wcześniej obranego celu (decyzja negatywna) większą rolę przypiszą czynnikom zewnętrznym; wyniki:
Decyzja pozytywna - wyższe atrybucje wewnętrzne, natomiast przy decyzji negatywnej wyższe są zewnętrzne
Kontynuacja kariery przypisana jest: wysokiemu wysiłkowi, wystarczającym uzdolnieniom, sprzyjającym warunkom zewnętrznym i w najmniejszym stopniu sprzyjającemu szczęściu
Rezygnacja: najbardziej nie sprzyjające okoliczności zewnętrzne, niewystarczające uzdolnienia, niedopisujące szczęście, w najmniejszym stopniu brak siły
Atrybucje w perspektywnie przyszłościowej:
Wysiłek - w teorii atrybucji jest używany jako wyjaśnienie osiągnięcia poprzednich sukcesów, a w teorii stawiania sobie celów tłumaczy przyszłe osiągnięcia
Wyniki jak poprzednio: wewnętrzne atrybucje sukcesu korelują pozytywnie z wysiłkiem, wytrwałością i oczekiwaniem;
Im większe oczekiwanie tym większe nasilenie atrybucji sukcesu i mniejsze nasilenie atrybucji niepowodzenia
im więcej człowiek pracuje na rzecz celu, tym bardziej sobie przypisuje jego osiągnięcie.
Im bardziej osiągnięcie podlegs jego kontroli, tym ma większe oczekiwanie pozytywnego zakończenia działań
Przedziały czasowe a atrybucje:
Im dłuższe cele, tym bardziej przypisuje się ich osiągnięcie czynnikom będącym w zasięgu kontroli podmiotu (hedonistyczna tendencja - umniejszanie wpływów zewnętrznych). Ewentualne niepowodzenie jest przypisywane bardziej czynnikom zewnętrznym
Dyskusja
*różnice międzypłciowe - Kobiety mają większą tendencję niż mężczyźni do przypisywania sukcesu zewnętrznym czynnikom, a niepowodzenie brakowi uzdolnień
*w celach odległych końcowe kroki sa ważniejsze niż początkowe większe znaczenie każdego kolejnego etapu wiąże się z większym wysiłkiem (badania nad rozwiążywaniem problemów, np.labiryntów - i ludzi ei zwierzęta zwiększą szybkość ruchów, ilość poświęcanego czasu i energii w końcowej fazie zadania)
*wewnętrzne atrybucje antycypowanego sukcesu łączą się z poczuciem dumy, a zewnętrzne z poczuciem wdzięczności.
Wewnętrzne atrybucje niepowodzenia wiążą się z poczuciem wstydu i winy, a zewnętrzne z gniewem i frustracją
Proces atrybucyjny ma służyć utrzymaniu pozytywnego obrazu siebie :
Teoria stawiania celów, mówi że cele dają poczucie sensu życia i wiążą się z poczuciem własnej wartości
Teoria atrybucji- funkcja zachowania pozytywnego obrazu siebie
7. RELACJE INTERPERSONALNE A REALIZACJA CELÓW
a) Ludzie unikają, na ile mogą, uzależnienia od innych i chcą mieć pełną kontrolę wyników własnych działań.
b) W związku partnerskim wspólne realizowanie zadań daje największe efekty i najwięcej satysfakcji;
Wsparcie partnera ma dodatni wpływ na realizację celów (przejawia się w życzeniu partnera aby podmiot osiągnął swój cel, w zadowoleniu z jego osiągnięcia i w atywnej pomocy)
Wsparcie ze strony partnera ma istotny wpływ na podejmowanie wysiłków i wytrwałości.
Wsparcie wpływa na: mobilizację wysiłku bardziej przed podnoszenie subiektywnych szans sukcesu niż bezpośrednio.
Wytrwałość bezpośrednio i pośrednio przez zwiększanie subiektywnego prawdopodobieństwa osiągnięcia celu
Intensywność pracy i wytrwałość przy jej wykonaniu będzie większa gdy jednostka może liczyć na wsparcie ze strony partnera.
Wsparcie modyfikuje też istotne poznawcze aspekty celu; wpływa na ocenę szans i bezpośrednio na wytrwałość
Obecność innych osób może wpływać w dwojaki sposób na stawianie sobie celów:
-jednostka ma poczucie osiągalnej pomocy ze strony innych, przez co może postawić sobie trudniejsze cele
-jednostka stawia sobie wyższe cele by uzyskać akceptację lub uczucia ze strony innych
Obecność osób nieobojętnych emocjonalnie może poprowadzić jednostkę do postawienia sobie celu ponad własne siły.
Ludzie mający dłuższą perspektywę czasową i wsparcie ze strony innych będą bardziej wytrwali.
8) WYBRANE ASPEKTY STAWIANIA CELÓW
N podstawie badania przeprowadzonego na studentach amerykańskich :
Krótsze cele dotyczą szkoły i pracy nad sobą, potem pojawia się problem pracy jako teren robienia kariery zawodowej i źródłą dochodu, w dłuższej perspektywie czasowej cele dotyczą zabezpieczenia finansowego, pozycji zawodowej, szczęścia rodzinnego.
Świadoma postawa wobec rodziny (jej statusu i smutnej rzeczywistości) oraz własnego zdrowia i „młodości”
W Ameryce panuje trend indywidualistyczny - sukces osobisty jest ceniony wyżej niż jakikolwiek sukces działalności zbiorowej; w porównaniu do poprzednich badań u młodych ludzi wzrosło dążenie do dużych pieniędzy
Porównanie młodzieży amerykańskiej i polskiej:
Dla młodych Amerykanów istotny jest własny biznes, podróż do Europy, zostanie mistrzem w footbolu lub pracownikiem telewizji, zabezpieczenie finansowe i osobisty sukces.
Dla Polaków najważniejsze jest dążenie do szczęśliwej rodziny, posiadania przyjaciół, uzyskania wykształcenia i wykształcenie własnych dzieci, zachowania tradycji narodowych, chociaż sprawy materialne mają również wysoką ocenę.
Na uwagę zasługuje praca zawodowa jako cel: staje się celem dlatego, że może być źródłęm zadowolenia, jeżeli ludzie czują, że dobrze wykonują to, co jest zadaniem danej profesji.
Osoby można podzielić na monocelowe, które mają jeden dobrze określony cel na całe życie oraz wielocelowe, które mają wiele symultanicznych zamiarów.
**Podobieństwo własnych celów do dążeń innych ludzi
Badani widzą swoje cele jako umiarkowanie podobne do celów ich rodziców.
Porównanie celów z celami równieśników ujawniło zmniejszanie się podobieństwa wraz z wydłużaniem się przedziałów czasowych.
Szczególnie cele na całe życie są widziane jako bardziej indywidualne i mniej zbieżne z dążeniami rówieśników
**Styl życia a cele
Im bardziej twórcze nastwienie do życia tym większy wysiłęk i zadowolenie z działań na rzecz celu.
Idiocentryzm jest pozytywnie związany z beztroskim stylem życia a negatywnie z bardziej twórczym i odpowiedzialnym stylem.
**Stawianie celów a sens życia
Dłuższe cele nadają życiu większy sens niż cele krótsze, ponieważ życie otzrymuje uporządkowaną wizję w przeciwstawieniu do mniej określonych wyobrażeń o przyszłości i pozostawienia jego biegu przypadkowym układom różnych czynników.
9) PODSUMOWANIE
Osiągnięcie celu jest uwarunkowane przez sam cel (rodzaj i trudność), podmiot oraz warunki realizacji.
*dłuższe cele są ważniejsze niż krótkie:
osiągnięcie celów długofalowych oznacza rozwiązanie spraw istotnych, których konsekwencje mają szeroki zasięg w wielu sferach życia
*Ludzie koncentruja się na mniejszej liczbie celów, często na jednym, mającym kompleksową strukturę, a tym samym skupiającym aktywność człowieka, wywołującym poczucie osobistej satysfakcji i sensu życia
*Działania są w dużyms topniu uzaleznione od samego celu:
Gdy cele mają wyższą oczekiwaną wartość, szansę i towarzyszy im mniej konfliktów, a charakter jest bardziej finalny to intensywność wzrasta
*Sformułowanie celu ma również istotną wartość dla jego regulacyjnej fukncji.
* Na zależność wartości od szans mogą wpływać cechy indywidualne. Korelacja może być pozytywna u ludzi z niepokojem lub u jednostem zorientowanych na sytuację - nieskie szanse mogą wywołać lęk przed niepowodzeniem, przez co i wartość przedmiotu zostanie obniżona.
*Wsparcie ze strony innych i atrybucje przeszłych i przyszłych osiągnięć do wewnętrznych czynników podwyższają subiektywne szanse sukcesu.
Im bardziej jednostka widzi siebie jako zdolną sprostać zadaniu i jako sprawcę zdarzeń, tym okaże większą gotowość do podjęcia i podtrzymywania działań.
*Atrybucje spełniają podwójną rolę : są mechanizmami obrony własnego obrazu i podtrzymują wiarę w powodzenie.
*Ludzie mocno akcentują rolę swojej osoby w osiąganiu celów, przypisując przyszłe osiągnięcie głównie swojemu wysiłkowi.
*Stosunek indywidualistyczny do celu wzrasta wraz z wydłużaniem się perspektywy czasowej - postawa ta wiąże się z odpowiedzialnością za swój los.
*Bardziej efektywne są cele konkretne
*Posiadanie celów odległych ma większe znaczenie dla działania na rzecz celów bliższych (cele dalekie zmuszają człowieka do zdobywania nowych umiejętności, wyznaczają drogę postępowania i twórczą aktywność, uwalniając człowieka od konieczności poszukiwania innych zajęć nadających sens życiu)