Prawo bankowe

Prawo bankowe - zespół norm prawnych regulujących powstawanie i funkcjonowanie banków w systemie bakowym - regulują działanie banków.

Nie jest jednorodne, ma część publiczną i część prywatną.

• publiczne prawo bankowe - reguluje powstawanie, nadzorowanie banków oraz relację między bankiem centralnym (NBP) a bankami komercyjny6mi

• prywatne prawo bankowe (cywilne) - reguluje stosunki między bankiem a klientem

Źródła prawa bankowego -akty prawne zawierające normy tego prawa:

1. konstytucja

2. ustawy

3. rozporządzenia

Źródła dzielą się na dwie grupy:

1. ustawy tylko dotyczące działalności banków

• ustawa prawo bankowe,

• ustawa o NBP,

• ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnym,

• ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych (zastosowanie ma do banków hipotecznych czyli banków mających w swojej nazwie słowo hipoteczny - emitują oni listy zastawne),

• ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych i zasadach ich zrzeszania się - dotyczy tylko banków spółdzielczych np. BGŻ - chodzi o to że jeżeli bank nie jest skapitalizowany (ma problemy finansowe) musi się zrzeszyć

2. ustawy należące do ustaw regulujący obrót powszechny (do innych podmiotów i też do banków)

• kodeks cywilny\

• kodeks spółek handlowych,

• ustawa prawo spółdzielcze

Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym - dotyczy nadzoru nad całym rynkiem finansowym w tym nie tylko bankowym, ma zastosowanie do podmiotów świadczących usługi finansowe - należy ona do jednej i drugiej grupy ustaw

Cechą rynku bankowego, finansowego są tzw. uchwały - nie będące aktami prawa powszechnie obowiązującego - Krajowy Nadzór Finansowy wydaje takie uchwały a banki się do niego stosują - nie jest to obowiązkowe.

System bankowy: ma charakter dwu poziomy - poziom bankowości centralnej i bankowości komercyjnej- są miedzy nimi powiązania funkcjonalne: banki komercyjne stosują zasady przyjęte przez NBP (NBP daje tło do działania bankom komercyjnym)

Banki	Instytucje wspomagające - nie są bankami ale wspomagają funkcjonowanie systemu bankowego
bank centralny (NBP) - celem jest dbałość o stabilność polskiego pieniądza (zapobieganie inflacji)	Komisja Nadzoru Finansowego - od 2006r. jedyny organ nadzoru nad rynkiem finansowym Rynek finansowy dzieli się na rynek bankowy (pieniężno-kredytowy) rynek kapitałowy (inwestycyjny) rynek ubezpieczeniowy (ubezpieczenia, II filar) podstawową rolą nadzoru jest bezpieczeństwo, organ nadzoru posiada środki władczego nadzoru
banki komercyjne (operacyjne, handlowe)	Bankowy Fundusz Gwarancyjny - zadaniem jest gwarantowanie depozytów w przypadku upadłości banków (BFG jest dwutorowy: system obowiązkowy jest dla wszystkich banków - środki do 50.000 euro, może być też nieobowiązkowy i dotyczy zainteresowanych). BFG ma też rolę wspomagania banków komercyjnych udzielając im pożyczek na trudności finansowe
	Komitet Stabilności Finansowej - ma ustrzegać przed kryzysem.
	Krajowa Izba Rozliczeniowa - powstała z inicjatywy banków - usprawnia przeprowadzanie rozliczeń międzybankowych
	Biuro Informacji Kredytowej - powstało z inicjatywy banków - instytucja dla wymiany informacji o kredytobiorcach (o ich zdolności kredytowej), chroni banki przed nierzetelnymi klientami

BANK CENTRALNY

Bank centralny funkcjonuje w oparciu o ustawę o narodowym banku polskim.

Bank centralny:

1. ma szczególną pozycję - nie należy do trójpodziału władzy (ustawowej, wykonawczej i sądowniczej)

2. cechuje go niezależność:

1. personalna - oznacza brak formalnego wpływu rządu na obsadę stanowisk kierowniczych w banku centralnym - wyraża się to w sposobie wybierania Prezesa tzn. Prezesa wybiera Sejm na wniosek Prezydenta (kadencja trwa 6 lat) - sposób powoływanie RPP - składa się z 9 członków (3 Sejm, 3 Senat, 3 Prezydent) i Przewodniczący będący Prezesem NBP - wybiera się osoby mający finansowe wykształcenie i musi być bezpartyjny

2. finansowa - oznacza oddzielenie finansów banku centralnego od finansów państwa, nie ma nakazu finansowania deficytu państwa

3. funkcjonalna - oznacza samodzielność w realizacji podstawowego celu banku centralnego, którego celem jest prowadzenie polityki pieniężnej państwa

Narodowy Bank Polski

• Prezes NBP

• Rada Polityki Pieniężnej

• Zarząd NBP

Komisja Nadzoru Finansowego stoi poza bankiem centralnym, jest organem nadzorczym nie wchodzącym w skład banku centralnego (wcześniej tak było = Komisja Nadzoru Bankowego)

Art. 3

„Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”

Funkcje NBP

• funkcja emisyjna - może być rozumiana wąsko (prowadzenie polityki pieniężnej)
  i szeroko (wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych, które sprawnym środkiem płatniczym w naszym kraju )

Instrumenty polityki pieniężnej

1. polityka stopy procentowej - chodzi o cenę tzn. oprocentowanie kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym

kredyty refinansowe - to wszystkie kredyty jakie bank centralny udziela bankom komercyjnym:

• kredyt refinansowy -

• kredyt lombardowy - kredyt udzielany pod zastaw papierów wartościowych

• kredyt redyskontowy (weksli) - NBP może przyjmować do redyskonta weksle

2. rezerwy obowiązkowe - każdy bank komercyjny musi trzymać w banku centralnym pewną sumę środków liczonych do zgromadzony u nich środkach bankowych - bank centralny może zwiększyć rezerwę obowiązkową ale ma ograniczenie tzn są wyznaczone max. limity jakie muszą być przechowywane na rachunkach

3. operacje otwartego rynku - to transakcje kupna - sprzedaży skarbowych papierów wartościowych

4. limity kredytowe (pułapy) - stosowany w bezpośrednich, „kryzysowych” sytuacjach, stosowany w tedy gdy istnieje zagrożenie polityki pieniężnej państwa

• funkcja banku banków - wyraża się w tym że NBP jest centralną instytucją kredytową - jest po to by banki komercyjne miały skąd barć pieniądze - narodowy bank polski jest bankiem banków - bank centralny da o stabilność systemu, kształtowanie

• funkcja banku państwa - prowadzenie rachunków bankowych budżetu państwa, wyraża się w niej też to że NBP prowadzi gospodarkę rezerwami dewizowymi , reprezentowanie państwa w stosunkach międzynarodowych, instytucjach finansowych, w rozliczeniach państwa

BANK to:

• osoba prawna

• ryzyko

• wykonuje czynności bankowe

• działa na podstawie dwóch zezwoleń i dwóch decyzji (wydawanych przez KNF)

Definicja z art. 2 prawo bankowe

art. 2. Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Formy organizacyjno - prawne działalności bankowe

Spółka akcyjna	Bank spółdzielczy	Bank państwowy
założycielem muszą być min. 3 osoby	założycielem mogą być co najmniej 10 osób fizycznych
Założyciele muszą spełniać wymogi: kapitałowe - kapitał musi być odpowiedni do prowadzonej działalności, min. 5 milionów euro wpłacony na rachunku u nas w kraju, pokryty w pieniądzu nie pochodzący z kredytu a reszta może być aportem (budynki, urządzenia- nie może przekraczać 15%) osobowe - wymogi dotyczące założycieli i osób pełniących funkcje kierowniczych (muszą to być osoby kompetentne, co najmniej dwie osoby muszą mieć wykształcenie wyższe odpowiednie do pełnienia tej funkcji) i dotyczące pomieszczeń - bak musi być wyposażony pomieszczenia i urządzenia do prowadzenia działalności i gwarantujące bezpieczeństwo środków powierzonych na rachunkach

Spółka Akcyjna Bank Spółdzielczy Bank Państwowy

Wniosek założycielski

do KNF

Zezwolenie na utworzenie

Wniosek zarządu

do KNF

Zezwolenie na podjęcie działalności

NADZÓR bankowy

Cała procedura tworzenia banku ma charakter decyzji administracyjnej

Funkcjonuje w ramach rynku finansowego, organem jest Komisja Nadzoru Finansowego

Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym

Nadzór wyraża się w :

• podstawowym celem jest nadzór nad bankami krajowymi, oddziałami instytucji kredytowych (art. 4 pkt. 17) i banków zagranicznych funkcjonujących w naszym kraju

• nadzór bada czy przestrzegane są zapisy ustawy, czy banki przestrzegają normy ostrożnościowe, bada jak w banku działa system zarządzania ryzykiem, bada przestrzeganie zakazu uprzywilejowania tzn. banki nie mogą w szczególny sposób udzielać kredytów swoim pracownikom bada czy banki udzielają kredytów osobą mającym zdolność kredytową

• celem badania jest stosowanie środków nadzorczych w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości

środki nadzoru (nadzorcze) - art. 138 pb

1. AD REM - stosowane wobec banku jako instytucji (zalecenia, upomnienia, nakazy, ograniczenie zakresu działalności, cofnięcie zezwolenia)

2. AD PERSONAM - stosowane są do członków zarządzających (zawieszenie w czynnościach, wniosek o odwołanie, kara pieniężna)

Polska	Unia europejska	Zagranica
Bank krajowy	Instytucje kredytowe	Bank zagraniczny
Decyzje wydaje KNF	Organy nadzorcze kraju macierzystego wydaje decyzje, gdy jednak nie zareaguje a zagraża bezpieczeństwu zagrożeniu środków na rachunkach to KNF może interweniować	Decyzje wydaje KNF

Cechy banku:

Szczególne obowiązki i uprawnienia banku rozdział 8 PB

Obowiązki	Uprawnienia
tajemnica bankowa (art. 104-105)	przywileje egzekucyjne szczególna moc dokumentów bankowych (art. 95) hipoteka bankowa (art. 95) bankowe tytułu egzekucyjne (art. 96-98)
obowiązek przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy (art. 106)	sekurytyzacja wierzytelności bankowych (art. 92a-d)
publicznoprawny obowiązek informacyjny (art. 111)	pobieranie opłat i prowizji (art. 110)
współczynnik płynności (rozdział 8)	wydawanie wzorców umownych (art. 109 i 384 i następne KC)
kontrola wewnętrzna, system zarządzania ryzykiem (rozdział 9)
odpowiednie zgromadzenie funduszy i współczynnik wypłacalności (art. 126, 128)

Czynności bankowe nie ma definicji legalnej czynności bankowych, jest to element określający definicje banku,

zastrzeżone dla banków (sensu stricte) art. 5 ust. 1	niezastrzeżone (sensu largo) art. 5 ust. 2
Tylko podmiot będący bankiem może je wykonywać, co do zasady, bo inne jednostki działające na odrębnych ustawach również wykonują czynności bankowe (SKOKi, parabanki)	Czynności, które wykonują inne podmioty na rynku, które również mogą wykonywać banki np. pożyczki ubezpieczenia, poręczenia, operacje czekowe i wekslowe, skup i sprzedaż walut, wydawanie kart płatniczych, (są to czynności nie zastrzeżone tylko dla banku),
Czynności to: prowadzenie rachunków bankowych, udzielanie kredytów, emitowanie bankowych papierów wartościowych, przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych, udzielanie gwarancji bankowych, wykonywanie innych czynności zastrzeżonych dla banków w innych ustawach (tzn. odesłanie do ustawy o funkcjonowaniu baków spółdzielczych, o listach zastawnych i hipotekach)

Działalność banku polega na wykonywaniu czynności bankowych oraz innych usług finansowych wskazanych w art. 6

Inne usługi finansowe :

• transakcje związane obejmowaniem, nabywaniem i obrotem papierów wartościowych,

• doradztwo finansowe

PRYWATNE prawo bankowe

Umowy bankowe (usługi finansowe) to umowy cywilno prawne na podstawie których prowadzone są usługi finansowe.

Bankowe umowy konsumencie - umowy zawierane z osobami fizycznymi dla celów nie związanych z działalnością gospodarczą (dla konsumenta).

Ustawa o ochronie niektórych praw konsumenta definiuje usługi finansowe tj.:

• czynności bankowe

• umowa kredytu konsumenckiego

• czynności ubezpieczeniowe

• umowy uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych

w tej ustawie jest też definicja umów zawieranych poza lokalem i umów o usługi finansowych świadczonych na odległość jest to tzw. ochrona przez informacje - ma wyrównać podział między przedsiębiorcą a konsumenta - przedsiębiorca jest zobowiązany przekazać konsumentowi odpowiednie informacje konsumentowi aby ten mógł świadomie podjąć decyzję.

W prawie umów konsumenckich istnieją wzorce umowne stosowane w relacjach z konsumentami

Niedozwolone klauzule i wzorce umowne:

• Wzorce umowne - są dodatkowym czynnikiem kształtującym stosunek prawny. Autorem wzorca jest przedsiębiorca. Aby wzorzec wiązał klienta, konieczne jest jego doręczenie przed zawarciem umowy, w ten spósb następuje skuteczne włączenie wzorca

---