Synchronia i diachronia w procesie historycznoliterackim, Teoria literatury


Sławiński, Synchronia i diachronia w procesie historycznoliterackim

synchronia - jednoczesność występowania pewnych procesów, zjawisk; współistnienie w czasie; analiza faktów językowych ze stanowiska statycznego, bez uwzględniania ich rozwoju w czasie

diachronia - następstwo procesów w czasie, niewspółczesność zjawisk

1

2

3

Utwór zapełnia jakby pewne miejsce tradycji, którego nie zajmie przez to już żadne inne dzieło (rozumienia negatywne), jednocześnie jednak otwiera nowy zespół możliwości(rozumienie pozytywne): realizując jakąś cechę raz pokazuje, że można dokonać tego ponownie. Zachowuje przy tym jako całość wyjątkowość, niepowtarzalność.

Za każdą wykorzystaną właściwością widoczna jest cała klasa właściwości (możliwe jest wykorzystanie poszczególnych jej elementów), a za relacjami między cechami utworu - klasa relacji. Indywidualne dzieło, przez kombinacje tych klas, naprowadza na szersze możliwości literackie. Granicą tych możliwości jest norma literacka.

Stąd trzy poziomy utworu jako składnika tradycji: poziom indywidualnej konfiguracji właściwości utworu, poziom klas właściwości i relacji, poziom norm ograniczających owe klasy.

Norma literacka jest podstawowym elementem tradycji; nie istnieje poza tekstami ani systemem, zupełnie abstrakcyjnie, ale jakby pomiędzy nimi, jest polem, na którym można je porównać. Decyduje to o strukturalnym obliczu tradycji

Utwór jest realizacją elementów jednocześnie z wielu z tych zbiorów, które dopiero wszystkie razem tworzą tradycję (leksyka, składnia, wersyfikacja, motywy itp.). Zbiory tych norm przenikają się. Pojedynczy utwór jest wykładnikiem kompromisu między różnymi normami, deformują się by stworzyć formułę dynamicznej równowagi w dziele. Zakres elementów ogranicza, wyznacza np. gatunek literacki.

„Określony system - np. gatunkowy czy stylistyczny - jest miejscem spotkania wielu pojedynczych dzieł, ale i odwrotnie: w pojedynczym dziele spotykają się rozmaite systemy, przecinają się rozliczne zbiory norm. Dlatego mogą być traktowane jako stan przejściowy między sektorami tradycji”.

Gęstości systemu norm przeciwstawia się gęstość indywidualnego dzieła. Opozycja ta ulega rozkładowi, w miarę jak przechodzi się od pojedynczego utworu do coraz większych zespołów; zmniejsza się liczba jednakowych norm realizowanych przez dzieła.

Dowolny stan tradycji daje się scharakteryzować jako „projekcja diachronii w synchronii”

Każda teraźniejszość tradycji rozciąga się między doświadczeniami archaizującymi a neologizmami, jest ośrodkiem złóż tradycyjnych. Stanowi odniesienie dla wszystkich nowych przedsięwzięć.

Tradycja kluczowa jest tym zasobem norm, wobec których twórca wyraźnie powinien się ustosunkować (od bezkrytycznej akceptacji do bezwzględnego sprzeciwu). Im silniej zróżnicowane są reakcje, tym bardziej uwidacznia się jej uniwersalny charakter. Odgrywa rolę wspólnego układu odniesienia dla doświadczeń, które w stosunku do niej są klasyfikowane (jako negatywne lub pozytywne). Sama tradycja kluczowa jest najmniej nacechowana historycznie, składają się na nie ponadczasowe oczywistości. Przy istotnej liczbie negacji tych uniwersalnych norm następuje przejście do innego etapu w tradycji.

Całość tradycji interpretuje się poprzez jej cząstkowe systemy. Nie byłoby możliwe opisanie pewnej kwestii(np. wersyfikacji) na poziomie wszystkich stref tradycji. W poszczególnych tych strefach normy są uszeregowane hierarchicznie; można wydzielić konstanty i tendencje.

*

-między zasobem utworów i inwentarzem norm

-między cząstkowymi systemami norm współistniejącymi w tradycji

-między różnymi warstwami przeszłości które współistnieją w jej przestrzeni

4



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
J. Sławiński Synchronia i diachronia w procesie historycznoliterackim, Teoria Literatury, TEORIA LIT
Synchronia i diachronia w procesie historycznoliterackim, Teoria literatury, opracowania
Synchronia i diachronia w procesie historycznoliterackim, STUDIA, poetyka i teoria literatury
J. Sławiński Odbiór i odbiorca w procesie historycznoliterackim, Teoria Literatury, TEORIA LITERATUR
A. Okopień Sławińska rola konwencji w procesie historycznoliterackim, teoria literatury
synchronia i diachronia w procesie historycznoliterackim
Sławińsk J Synchronia i diachronia w procesie historycz~1
Rola konwencji w procesie historycznoliterackim, teoria literatury
J. Sławiński Odbiór i odbiorca w procesie historycznoliterackim, Teoria Literatury, TEORIA LITERATUR
Prace Naukowe AJD Filologia polska Historia i teoria literatury t XII
Historyzm, Teoria literatury i poetyka
Historyzm Teoria literatury
Teoria procesu historyczno literackiego
III (02) Sławiński - Synchronia i diachronia, STUDIA, FILOLOGIA POLSKA, Teoria dzieła literackiego
Balbus - Stylizacja i zjawiska pokrewne w procesie historycznoliterackim - streszczenie, filologia p
i Pr±d literacki jako kategoria poetyki historycznej, STUDIA, poetyka i teoria literatury
KULTUROWA TEORIA LITERATURY, LITERATUROZNAWSTWO, TEORIA LITERATURY - poetyka opisowa, poetyka histor

więcej podobnych podstron