GUZY MÓZGU I KANAŁU KRĘGOWEGO

Neo śródczaszkowe i śródkanałowe

Guz - każda nieprawidłowa masa, która zajmuje przestrzeń przewidzianą dla prawidłowej struktury, wypełniająca jamę czaszki lub kanału kręgowego. Doprowadza to do zaburzeń czynności bezpośrednio niszczonych (naciekanych bądź uciskanych) struktur tkanki mózgowej lub rdzenia.

Guz może być nowotworowy lub nie. Przeważają guzy nowotworowe, a ta przewaga jest tak dalece widoczna, że guz mózgu praktycznie oznacza nowotwór mózgu

Objawy guza mózgu - po zarośnięciu ciemienia i szwów jama czaszki jest wielkością stałą. Wypełniona jest przez trzy składniki pozostające w równowadze tak, że jest stałe ciśnienie śródczaszkowe. W początkowym procesie przyrost masy guza może powodować tylko przemieszczenie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego = główne objawy guza

Jednakże może występować również w przebiegu chorób nienowotworowych CUN, na przykład przy krwawieniu podpajęczynówkowym, czy też procesach zapalnych lub chorobach pseudonowotworowych mózgu. Przy chorobach pseudonowotworowych mózgu również występują bóle głowy, wymioty, obrzęk tarczy nerwu II. Do końca nie wiadomo, co wywołuje tą chorobę. Często dotyczy ona kobiet w ciąży, młodych kobiet oraz ma tendencję do nawracania. Jest to groźne zjawisko, ponieważ długotrwały obrzęk tarczy nerwu wzrokowego może prowadzić do ślepoty.

Jeżeli chodzi o guzy mózgu to zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego jest późno pojawiającym się objawem. Obecność masy guza i zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego prowadzi do zaburzeń w przepływie krwi tętniczej, co z kolei prowadzi do niedokrwienia mózgu, a co za tym idzie zastoju w układzie żylnym mózgu i rozwoju obrzęku mózgu. Powstaje wówczas niebezpieczeństwo wgłębień, szczególnie niebezpieczne w guzach tylnej jamy czaszki.

Wgłobienia:

1. zakręt obręczy pod sierp mózgu

2. część płata skroniowego (hipokamp) pod namiot móżdżku, co daje objawy uszkodzenia nerwu III→ rozszerzenie źrenicy.

3. wgłębienie pnia mózgu - migdałki móżdżku do otworu wielkiego→ zaburzenia ośrodka oddychania

4. pień może wgłębić się też do góry - nad namiotem móżdżku

Objawy zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego:

1. bóle głowy (napady Brunsa)

2. wymioty

3. zmiany na dnie oczy (tarcza zastoinowa)

4. spadek akcji serca, podwójne widzenie

5. objawy wgłębienia mózgu - anisocoria, zaburzenia oddychania, prężenia

1. tendencja do narastania !!! Napady Brunsa → ból głowy ustępuje przy zmianie pozycji, na przykład z leżącej na siedzącą. Ma to związek z nieprawidłowościami w przepływie PMR z powodu guza. Typowy obraz tych napadów jest taki, iż pacjent budzi się w nocy z bólem głowy, wymiotami, które to ustępują po zmianie pozycji.

2. Przy zespole wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego lub bez niego, ale wówczas guz musi znajdować się w okolicy ośrodka wymiotnego.

d) podwójne widzenie powstaje wówczas gdy obrazy padają na różne odcinki siatkówki. Związane jest to z tym, iż nerw VI znajduje się swoim najdłuższym przebiegiem na podstawie czaszki i często może ulec uciskowi lub uszkodzeniu

e) Anisocoria - a potem nawet obie źrenice się poszerzają i słabiej reagują na światło.

Oddech maszynowy → bardzo przyspieszony, głęboki

Oddech Cheyne-Stokesa

Zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego:

• ostry

• podostry

• przewlekły

Charakter bólów głowy:

• narastające

• z wymiotami

• nocne

• napadowe

• Brunsa

Są one wyrazem rozciągania opony twardej oraz pociągania pni naczyniowych, jak i nerwów czuciowych, jako struktur odpowiedzialnych za ból w czasie. Szczególną uwagę należy zwrócić na ludzi starszych. U nich raczej nie rozwija się zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego. Trzeba również zwrócić baczną uwagę na zmiany zachowania, ponieważ takie objawy dają zwykle oponiaki płatów czołowych.

Bóle napadowe, a zwłaszcza Brunsa to niebezpieczeństwo wklinowania mózgu. Bóle najczęściej idą z wymiotami !!! Mogą być objawem w guzach tylnej jamy czaszki.

Bradykardia → przy jej występowaniu należy wykluczyć inne pochodzenie. Jest ona ważnym objawem przy współistnieniem z bólami głowy i wymiotami. Jest to tzw. triada wgłobienia. Zaraz zaczną się zaburzenia oddechu.

Zmiany na dnie oka → objaw obecnie rzadziej spotykany z wyjątkiem procesów szybko zaburzających krążenie PMR.

Objawy ogólne zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego → ilościowe

diplopia z n.VI

zaburzenia świadomości

↓

senność

spowolnienie

Badania:

-Badanie EEG

- RTG czaszki

W badaniu EEG charakterystyczne fale α, theta, natomiast jeśli pacjent nie śpi, a pojawiają się fale δ to źle!!!

Co można zobaczyć w RTG czaszki:

• rozejście szwów

• pogłębienie wycisków palczastych

• u dorosłych przy długotrwałych procesach (przewlekły zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego) → pogłębienie lub nawet zniszczenie siodła tureckiego.

• zwapnienia (oponiaki, skąpodrzewiaki) → CRANIOPHARYNGEOMA

Brak cech zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego:

• wynikający z lokalizacji

• wynikający z wieku człowieka

Płat czołowy:

1. zaburzenia pamięci

2. zaburzenia nastroju

3. senność

4. męczliwość

5. brak koncentracji zespół psychoorganiczny

6. bezkrytycyzm

7. wesołkowatość

8. odruch chwytny

Jeżeli proces leży dalej od bieguna mogą pojawić się zaburzenia piramidowe.

Guzy okolicy zakrętu przedśrodkowego:

Występują objawy ogniskowe, na początku przeważnie podrażnieniowe w postaci napadów częściowych, po napadzie może wystąpić niedowład ponapadowy Todda. W miarę postępu choroby występuje niedowład (może być ograniczony do jednej kończyny).

Guzy okolicy ciemieniowej:

• objawy podrażnieniowe = napady czuciowe

• objawy ubytkowe = niedoczulica

• zaburzenia gnozji (rozpoznawania)

• zespół Gerstmanna (zaburzenia rozpoznawania palców)

• zaburzenia orientacji stron

Guzy płata skroniowego:

Długo bez objawów. Pierwsze objawy u ponad 50% chorych to napady padaczkowe (bo komórki tych struktur mają niski próg pobudliwości) o różnej i bogatej symptomatologii. Dalsze objawy zależą od lokalizacji guza. W półkuli podległej, jeżeli guz nie powoduje padaczki, może być prawie niemy, późnym objawem → niedowidzenie kwadratowe. Z półkuli dominującej objawy są wcześniej sygnalizowane - poprzez afazję czuciową.

Guzy płata potylicznego:

Najczęstszym objawem jest niedowidzenie jednoimienne przeciwstronne, zaburzenia gnozji liter, przedmiotów, twarzy.

Guzy w obrębie komór bocznych - komory III i IV:

Zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego

O ostrym przebiegu z napadami Bruns'a oraz o powoli narastającym zespole psychoorganicznym w przebiegu narastającego wodogłowia. Są cechy Parkinsonizmu, trudności w utrzymaniu moczu, chodzeniu.

Guzy półkul móżdżku i robaka:

Powodują objawy ogniskowe. Jest tu znacznie nasilony zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego.

Objawy zespołu móżdżkowego:

• zaburzenia koordynacji ruchu

• ataksje

• oczopląs

• mowa skandowana

• zaburzenia równowagi

Guzy nerwu VIII:

Najczęściej nerwiak osłonkowy bądź oponiak → parestezje słuchowe, a dalej osłabienie słuchu, objawy uszkodzenia nerwu VII, V (osłabienie odruchu rogówkowego). To wszystko to tzw. zespół kąta mostowo-móżdżkowego.

Guzy nerwu II:

Najczęściej są to glejaki - osłabienie ostrości wzroku.

HISTOPATOLOGICZNIE:

1. Neo pochodzenia neuroepitelialnego (42 - 60%)

• wywodzące się z gleju gwieździstego: gwiaździak

• gwiaździak anaplastyczny

• glejak wielopostaciowy

• wywodzące się z gleju skąpowypustkowego:

• oligodendroma

• oligodendroma anaplasticum

• mieszany skąpodrzewiakogwiaździak

• wywodzący się z wyściółki i splotu naczyniówkowego:

• wyściółczak

• wyściółczak

• brodawczak splotu naczyniówkowego

• wywodzący się z szyszynki

• szyszyniak

• szyszyniak anaplastyczny

• wywodzący się z komórek nerwowych

• nerwiak zwojowy

Guzy mózgu - podstępny przebieg, długo niemy. Często pacjent przyjęty pod tytułem „udar niedokrwienny”. Na przekroju wygląd pstry. Leczenie chirurgiczne + radioterapia.

Guzy CUN - nie dają przerzutów poza układ nerwowy. Szerzą się przez PMR.

2. Neo z komórek osłonki nerwowej

• nerwiak osłonkowy

• nerwiakowłókniak

3. Neo pochodzenia oponowego

• oponiak

• oponiak anaplastyczny

• oponiakomięsak

• pierwotny czerniak opon

4. Chłoniaki i neo układu krwiotwórczego

• szpiczak

• chłoniaki złośliwe - ostatnimi czasy rośnie częstość występowania chłoniaków. Bardzo złe rokowanie. Obszar najczęściej zajmowany to obszar okołokomorowy ale też mogą zająć opony

5. Neo pochodzenia naczyniowego

• naczyniak płodowy

6. Neo z komórek zarodkowych

• germinoma

• potworniak

7. Neo z przysadki mózgowej

• gruczolaki

• gruczolakoraki

8. Neo przerzutowe - częsta lokalizacja w móżdżku; o kształcie obrączkowatym

• oskrzeli

• sutka

• tarczycy

• nerki

• czerniaka

9. Z pustego siodła - na zdjęciu RTG rozdęte siodło tureckie b/neo

10. Inne neo

• naskórzak, skórzak, potworniak

• guz kieszonki Rathkego

• Torbiel koloidalna

11. Neo wtórnie wrastające do wnętrza czaszki

• neo kości

12. Neo niesklasyfikowane

GUZY NIENOWOTWOROWE:

• Pochodzenia zapalnego:

• swoiste:

• gruźliczaki

• kilaki

• nieswoiste:

• ropnie

• pochodzenia pasożytniczego:

• bąblowiec

• wągier

• toxoplasma

• pochodzenia naczyniowego:

• naczyniaki

• tętniaki

• Inne:

• torbiele podpajęczynówkowe

• inne

-----------------------------------------------------------------------------------------------

- Torbiele pajęczynówkowe - częste, bezobjawowe

- Padaczka objawowa - znaczenie ma I napad u dorosłych

- Oponiak - wieloletni

- Gruczolaki - zmiany hormonalne

- Meta do CUN - są wyrazem uogólnionej choroby nowotworowej. Stanowią do 20% wszystkich guzów. Znaczne nasilenie zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego →wynik dużego obrzęku towarzyszącego zawsze meta. Leczenie chirurgiczne.

- Guzy u ludzi starszych - skąpoobjawowe, czasem bez zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, z przewagą ilościowych zaburzeń świadomości

- Postępowanie w guzach:

1. chirurgiczne - większość (dyskwalifikacja-guz motylowaty)

2. radioterapia

3. chemioterapia

--------------------------------------------------------------------------------------------------

GUZY KANAŁU KRĘGOWEGO

Mikroskopowo są to te same guzy, co guzy mózgu

Na podstawie lokalizacji:

• zewnątrzrdzeniowe (nad- i podoponowe)

• wewnątrzrdzeniowe

Guzy śródrdzeniowe - istota szara rdzenia

Guzy wewnątrzrdzeniowe - istota biała rdzenia

W ustaleniu lokalizacji pomagają zaburzenia czucia, ruchu oraz korzeniowe. Badania rozstrzygające to MRI, ale zawsze poprzedzone RTG przeglądowym kręgosłupa.

Guzy zewnętrzne rdzenia

- wewn.

≡ TWARDÓWKOWO

-zewn.

Objawy zależą od poziomu rdzenia:

- upośledzona drożność okołordzeniowej przestrzeni PMR

- ↑ poziomu białka PMR

- patologiczna próba Queckenstedta

Zewnątrzrdzeniowe	Wewnątrzrdzeniowe
długi okres bólowy	brak
zwolnienia w przebiegu	brak
przewaga objawów bólowych nad ruchowymi - na początku	przewaga objawów ruchowych
częsty zespół Brown - Sequarda	rzadko
rzadko zaniki i drżenia pęczkowe	często
zaburzenia wszystkich rodzajów czucia	typ rozszczepienny zaburzeń czucia
blok przestrzeni z rozszczepieniem w PMR	objawy rzadsze i mniej nasilone
zaburzenia zwieraczy - późne	wczesne zaburzenia zwieraczy

↓

3

---