Ojciec zadżumionych w El-Arish

Geneza: opowiadanie zasłyszane w El-Arish (1836) podczas kwarantanny przed wjazdem do Palestyny → wstęp prozą

• utwór ma formę monologu Araba: tytułowego ojca zadżumionych

• opowiada on podróżnemu, jak dżuma zabrała mu na kwarantannie całą rodzinę (siedmioro dzieci i żonę)

• podejmując temat bólu po stracie bliskich i problem stosunku do cierpienia poeta kontynuuje tradycję żywą w literaturze od starożytności → ojca zadżumionych cierpienie nie prowadzi do buntu czy afirmacji losu lecz do rezygnacji biblijnego Hioba i wyobcowania ze świata ludzi niedotkniętych klęską (reprezentowanego przez słuchacza)

• falowanie nastrojów: nadziei i rozpaczy oddaje kompozycja oparta na rytmicznie powtarzanym motywie kolejnych zgonów i wyznaczanych w ich wyników okresów kwarantanny

• napięcie dramatyczne zostaje wzmocnione dzięki retardacyjnemu wyzyskaniu sytuacji bezsilnego oczekiwania wydarzeń niezależnych od woli bohaterów → oczekiwanie to podkreślają wplatane w tok dynamicznej relacji ustateczniające opisy krajobrazu pustynnego, w którym narrator konstatuje zmiany we własnym sposobie odbierania wrażeń pod wpływem tragicznych przeżyć

• swój stan psychiczny w czasie relacjonowanych wydarzeń i w czasie narracji narrator przedstawia poprzez autoanalizę

• styl łączy wschodnią kwiecistość z wstrzemięźliwą rzeczowością

• współcześni nie przyjęli Ojca zadżumionych przychylnie → wysoko oceniali go późniejsi badacze, zwłaszcza Kleiner, który wykazał bezzasadność odczytywania poematu jako metafory nieszczęść narodowych

Streszczenie

Wstęp autora

• autor wyjaśnia czym była kwarantanna na pustyni między Egiptem a Palestyną, bo bez tego nie da się zrozumieć poematu

• był poddany takiej 12 dniowej kwarantannie w 1836 r

• opiekował się nim doktor Steble i jego żona Malagamba

• niedaleko miejsca, w którym rozbite były namioty znajdował się grobowiec Szecha - miejsce
  w którym grzebano ofiary dżumy

• w wigilię Bożego Narodzenia spadł ulewny deszcz, który zatopił namiot autora

• podczas kwarantanny Arab Saliman opowiadał Słowackiemu różne historie

• po 12 dniach opuścił miejsce obozowania

• postanowił opowiedzieć dzieje pewnego starca, o którym opowiedział mu dr Steble - forma podziękowania za pomoc i opiekę

Ojciec zadżumionych w El-Arish

• mężczyzna miał 7 dzieci i żonę, dziś cała rodzina jest pogrzebana

• przymusowo rozbili się w obozie kwarantanny, ale było im tam dobrze; miał 6 wielbłądów, wszyscy byli zdrowi

• „W tej kwarantannie wszedł anioł pomoru”

• mężczyzna cierpi, nie wie jak będzie odpowiadał na pytania o rodzinę, kiedy wróci do swego domu na Libanie →cała przyroda i otoczenie będzie tęsknić i przypominać o stracie

• kiedy rozbijał namiot na pustyni wszyscy byli szczęśliwi: każdy miał swoje zajęcia itp.

• niespodziewanie umarł pierwszy syn (najstarszy) - pił wodę z dzbana i padł martwy; ojciec zabronił go dotykać; straż zabrała trupa

• umarły dwie córki - „Tej samej nocy Hafne i Amima / Umarły leżąc na łóżku przy sobie”; spokojna śmierć, nikt nie słyszał jak umierały

• opis przyrody: zachód słońca, słońce jest już inne niż poprzedniego dnia (upiorne), niebo wydawało się mgliste i grube

• przez kolejnych 10 dni - wszyscy żyli - mężczyzna trochę się uspokoił → „Bo nie wierzyłem, żeby wziąwszy wszystkie troje / Bóg mi chciał zabrać wszystkie dzieci moje”

• nagle umarł drugi syn - ojciec zauważył śmierć na jego twarzy i zanim umarł wywlekł go z namiotu i zaciągnął na step, żeby matka nie widziała jak traci kolejne dziecko; przy konającym został tylko on i wielbłądy

• narrator mówi o swoim bólu; dostał kolejne 40 dni kwarantanny

• opis przyrody: czerwone słońce niczym krew

• w namiocie rodziny zrobiło się bardzo smutno i ponuro, cierpienie i próby oszukiwania Boga w swej wierze, bezsilność, rezygnacja, zwątpienie

• umarł trzeci syn - najmniej kochany, Bóg wynagrodził mu to spokojną śmiercią (bez bólu,
  bez omamień)

• niemożliwa do opisania rozpacz ojca, boi się, że śmierć przyjdzie po wszystkich, łącznie z nim; myśli o wesołej, ładnej córce, pracowitej i idealnej

• minęło 10 dni „tak długich, / że śmierć już mogła na gwiazdy odlecić (...) nadzieja zaczynała świecić”

• ojcu udało się w końcu w nocy zasnąć, miał sen: dwie umarłe córki owinięte w lekkie chmury, weszły do namiotu, pozdrowiły, popatrzyły i położyły ręce na ostatniej żyjącej córce” , mężczyzna się obudził: zawołał córkę - Hatfe przyszła (czyli żyła), uspokoił się

• nazajutrz rano umarła trzecia córka - cierpiała i błagała ojca o ratunek - to przyniosło mu jeszcze większe cierpienie

• przy stole, z założonymi rękami siedziała matka, milczeli, żyło już tylko najmłodsze dziecko

• opis przyrody: pustynia, która zabrała dzieci bohatera; subiektywizm odczuć „Dla ciebie szumi morze - dla mnie wyje”

• rozpaczliwa modlitwa bohatera - wyznanie wiary w wielkość i potęgę Allacha - cierpienie
  nie do opisania

• ludzie unikali bohatera - był naznaczony śmiercią; „Zarazę było znać na tym namiocie”; przyroda dookoła jakby obumiera, ptaki nie przylatują, kwiaty nie rosną

• pięć dni po śmierci córki opis przyrody: morze huczy, schował się krąg słońca, niebo zaciągnęło
  się chmurami; nadeszła noc - ciemna i deszczowa; atmosfera grozy

• ojcu zdaje się, że słyszy za namiotem martwe dzieci w grobie; rozmyśla jak im jest „takiej nocy
  w grobie”

• nagle w kołysce z cicha zapłakało dziecko, płacz był straszny

• umarło najmłodsze dziecko - został z matką w namiocie, a przed nimi martwe dziecko

• psychologizm: miedzy mężem i żoną „jady w sercu” zamiast zjednoczenia w cierpieniu; milczenie

• po 40 dniach przybyli lekarze kwarantanny; okazało się, że ojciec jest zdrowy, a matka... umiera dosłownie w tej chwili, gdy już otwierają się bramy kwarantanny; przed samą śmiercią wyznała,
  że odkopała mogiłkę najmłodszego dziecka i pocałowała w usta

• pochował żonę

• wrócił do „płóciennej nory” → został zupełnie sam → wyobrażał sobie, że rodzina jest z nim,
  że rozmawia - stan obłąkania

• do namiotu zajrzał stary wielbłąd - spojrzał z litością - „Rozpłakałem się jak dziecko głośno”

• w końcu przyszli ludzie wypuścić człowieka z kwarantanny

• rozpacz, cierpienie, niemoc

• brak zrozumienia ze strony innych ludzi (słuchacz monologu)

• po trzech miesiącach pobytu opuszcza kwarantannę z wielbłądami, zostawia za sobą swój cmentarz i patrzy na drogę przed sobą

• poemat powstał zapewne we Florencji w 1838 r.

• wydany w tomie Trzy poemata, Paryż 1839 r.

---