Hermeneutyka PYT 4
Hermeneutyka (z greckiego hermeneutikos - "przydatny do objaśniania"),
1) w znaczeniu tradycyjnym - dyscyplina naukowa o charakterze filologicznym (filologia) zajmująca się badaniem, objaśnianiem i interpretacją źródeł pisanych, po to by ustalić ich poprawny tekst i właściwy sens. Pełni rolę pomocniczą w stosunku do nauk historycznych posługujących się różnego rodzaju dokumentami (np.: historii literatury i filozofii, religioznawstwa, historii jako takiej).
2) w znaczeniu ściślejszym (obecnie najpowszechniejszym) - sztuka rozumiejącej interpretacji (rozumienie jest centralną kategoria tak pojętej hermeneutyki) różnych przejawów aktywności ludzkiej, zwłaszcza o charakterze kulturowym, zmierzająca do odkrycia ich głębokiego sensu i umieszczenia ich w szerszym kontekście historycznym, społecznym, światopoglądowym itp.
Jej początki łączy się z osobami F.E.D. Schleiermachera i W. Diltheya. Rozwinęła się w trzech zasadniczych kierunkach: filozoficznym (M. Heidegger, H.G. Gadamer, P. Ricoeur), historycznym (B. Groethuysen, O. Bollnow, Z. Łempicki) i psychologicznym (techniki interpretacyjne wyrosłe z psychoanalizy).
Współcześnie odgrywa znaczącą rolę we literaturoznawstwie, religioznawstwie, antropologii kulturowej itp. (m.in. P. Ricoeur). Ważniejsze założenia hermeneutyki:
a) akt interpretacji zmierza do odsłonięcia zakrytych znaczeń, których nie da się uchwycić wyłącznie w zewnętrznej warstwie tego, co interpretowane,
b) podmiot i przedmiot interpretacji warunkują siebie nawzajem, tzn. dzieło czy badany problem już z góry determinują sposób, w jaki będą postrzegane, a odkrycie ich sensu jest też rozpoznaniem własnej postawy interpretującego wobec nich (zasada tzw. koła hermenetycznego),
c) hermeneutyka nie jest jednoznacznie powiązana z jakąś metodologią, tę ostatnią określa konkretna sytuacja interpretacyjna: charakter dzieła, możliwości interpretatora, kontekst historyczno-kulturowy itp.
Za prekursora Hermeneutyki uważa się W. Dilthey ( 1833-1911 ), profesora filozofii w Niemczech. Jego dzieła to:
„ Wprowadzenie dom nauk o duchu „
„ Typy światopoglądowości „
„ O istocie filozofii „.
Zajmował się zagadnieniami filozofii, historii kultury, naturą nauk humanistycznych - jakimi metodami się posługują ;na czym polega ich specyfika, co jest przedmiotem, jaka jest natura nauk humanistycznych i czy nauki humanistyczne są naukami i czy ich rezultaty są obiektywne.
Ditlthey stwierdził że nauki humanistyczne są naukami, ale różni je zarówno przedmiot jak i metoda. Przedmiotem nauk przyrodniczych jest przyroda a przedmiotem nauk humanistycznych jest świat ludzki na przestrzeni dziejów, rzeczywistość zostaje przetworzona przez człowieka. Metodą nauk humanistycznych jest rozumienie, polegające na wczuciu się w innych by móc przeżywać to co inni przeżywają.
W naukach humanistycznych wyróżnia się 3 rodzaje twierdzeń:
1. o faktach -ustalają je historycy, przyrodnicy
2. o prawach - psychologia, nauka o języku
3. wartościujące - w humanistyce ocenienie i opisywanie rzeczywistości.
H.G. Gadamer 1900-2002), filozof niemiecki. Współtwórca XX-wiecznej hermeneutyki. Jeden z najwybitniejszych współczesnych myślicieli europejskich. Profesor uniwersytetów w Lipsku (od 1938, 1946-1947 rektor), Frankfurcie nad Menem (od 1947) i Heidelbergu (od 1949). Podstawą swojej filozofii czyni szeroko pojętą filologię - poprzez penetrację poznawczą rzeczywistości mowy stara się odsłonić racjonalne struktury rządzące światem ludzkim we wszelkich jego przejawach. Hermeneutykę uważa za dialog między tekstem a człowiekiem, twierdząc, że tekst odczytuje się zawsze przez pryzmat pewnych założeń i uprzedzeń, które interpretacja ma odsłaniać (zasada koła hermeneutycznego). Dociekania Gadamera inspirowały wiele nurtów humanistyki współczesnej (estetykę, historiozofię, socjologię, teorię kultury, literaturoznwstwo).
Zdaniem Gadamera wcześniejsze rozumienie pierwotnej kultury ulega zmianie, nie powinniśmy traktować obcych kultur jako zewnętrznego przedmiotu, lecz należy wejść w dialog. Kluczowym medium rozumienia innych kultur jest język, bez języka nie ma rozumienia. Celem dialogu jest porozumienie. Jeżeli tradycja nie znajduje się w dialogu z innymi kulturami to umiera.
W swoim dziele „ Prawda i metoda” pisze że w naukach humanistycznych nie dochodzi się do prawdy dzięki specyficznej metodzie , ale dzięki dialogowi i porozumieniu. Dialog to nie metoda. Sprzeciwiał się wpływowi nauk przyrodniczych na nauki humanistyczne.
Dzieło sztuki wg Gadamera odkrywa rzeczywistość, jego prawdziwość możemy zrozumieć jeśli poznamy tradycję w której to dzieło powstało. Odbiór dzieła sztuki jest swoistą grą, gdyż ono do nas przemawia - zadanie zrozumienia.
Teza Gadamera „ Nie należy oddzielać interpretacji od samego dzieła”