Temat: Patriotyzm w wybranych utworach polskiego romantyzmu.

Temat: Patriotyzm w wybranych utworach polskiego romantyzmu.



Patriotyzm to wielkie słowo. Oznacza umiłowanie kraju ojczystego, a także gotowość poswięcenia się dla własnego narodu. Literatura polska jest prawdziwą szkołą uczuć patriotycznych, bo niemal od poczštku swego istnienia wyrażała głęboką troskę o losy ojczyzny, tworzyła wzorce osobowe prawdziwego patrioty i obywatela.

Każdy polski pisarz tworzšcy w epoce romantyzmu chciał w swoich utworach zachęcić do podejmowania walki przeciw wrogom Polski, ażeby ratować kraj. Do takich pisarzy należał Adam Mickiewicz.

W swoim utworze pt.: "Konrad Wallenrod" ukazuje człowieka , który zmuszony jest wkroczyć na drogę podstępu i zdrady dla ratowania Litwy. Posuwa się nawet do zabicia prawdziwego Konrada Wallenroda, bo wie, że w otwartej walce Litwini nie majš szans z Krzyżakami. W tym przypadku cel uœwięcał œrodki i Konrad stał się wzorem do naœladowania dla uczestników powstań narodowych. Wallenrod poœwięcił swój honor, a być może i zbawienie, gdyż był chrzeœcijaninem, bo grzeszył - lecz nie mógł tego uniknšć, i w tym tkwi tragizm mickiewiczowskiego bohatera, oraz wielki patriotyzm.

W kolejnym swoim utworze pt.: "Dziady" częœć III - poeta ukazuje Konrada, który jest także wzorem patrioty, gdyż jak Prometeusz jest gotów zginšć za ojczyznę i swój lud. ,, Ja kocham cały naród (...) Chcę go dŸwignšć, uszczęœliwić, Chcę nim cały œwiat zadziwić.'' Konrad jest człowiekiem, który w pewnym momencie przeżywa przemianę duchowš, przez co bardziej interesujš go losy ojczyzny.

W widzeniu księdza Piotra: poeta mówi o dziecku , z którego wyroœnie przyszły wskrzesiciel narodu: ,,Z matki obcej, krew jego dawne bohatery, A imię jego czterdzieœci i cztery." Wspomina tu o dziecku, które w przyszłoœci poprowadzi naród do zwycięstwa.

W "Panu Tadeuszu" -poeta ukazuje zaœ tragiczne losy młodego zawadiaki Jacka Soplicy, który pragnie się zrehabilitować ojczyŸnie i wciela się w postać księdza Robaka. Wszystkie jego grzechy lat młodzieńczych zostały wybaczone, bo resztę swego życia poœwięcił walce z wrogami ojczyzny. W tym utworze ukazany jest wielki patriotyzm i miłoœć do ojczyzny. Poeta uœwiadamia społeczeństwu polskiemu że nawet, jeœli ktoœ popełnił błędy za młodu może je naprawić tak jak ks. Robak, przysługujšc się ojczyŸnie.

W kolejnym swoim dziele pt.: ,, "Salon warszawski" Adam Mickiewicz dokonuje przeglšdu grup Polaków. Ukazuje Hrabiego i damy, które zwracajš uwagę tylko na zabawę, oraz arystokracje bezmyœlnie naœladujšcš zagraniczne wzory. Tylko młodzież jest tu patriotycznie nastawiona do Ojczyzny. Poeta pragnie w ten sposób podkreœlić, że to właœnie takie nastawienie młodzieży może tylko w przyszłoœci wyzwolić kraj z ogromnych nacisków państw zaborczych.
Kolejnym poetš tworzšcym w okresie romantyzmu jest Juliusz Słowacki. W swoim dziele pt.: "Kordian" - ukazuje człowieka, który po okresie młodzieńczych poszukiwań, wahań i rozterek staje się romantycznym kochankiem i bojownikiem o wolnoœć narodu.
W III akcie poeta przedstawia pewien spisek. Celem spisku jest zamach na cara. Jednak społeczeństwo jest w tej sprawie podzielone. Jedynie młodzi oficerowie pragnš walki, prezentujšc patriotyzm i nienawiœć do wroga. Kler zaœ jest zachowawczy i proponuje cierpiętniczš ideologię i modły jako sposób działania. Natomiast lud reprezentowany jest przez żołnierza, starca, nieznajomego. Stanowi on z kolei grupę, która nienawidzi cara i pragnie powstania, lecz brak mu przywódców.
Słowacki jednak bardziej krytycznie patrzy na naród polski niż Mickiewicz i nie pozwala swemu bohaterowi osišgnšć celu (morderstwo cara), gdyż Kordian jest zbyt słaby psychicznie (nie zmniejsza to jednak jego patriotyzmu). Poza tym nie można zbrukać polskiego tronu krwiš. Kordian jest człowiekiem z poczštku słabym psychicznie, dopiero na szczycie Mont Blanc objawia mu się idea patriotyczna, której warto złożyć w ofierze życie.
W kolejnym swym utworze pt.: ,,Grób Agamemnona" - Słowacki mówi, że Polacy nie majš prawa stanšć nad grobem Spartan pod Termopilami, bo nie zginęli w walce lecz pozwolili sobie założyć kajdany. Jest to krytyka polskiej szlachty i wiara w powstanie nowej, silnej Polski. Poeta bardzo kocha Polskę i chcę jak najszybciej odzyskać niepodległoœć. Jest tu ukryta głęboka refleksja poetycka nad historiš Polski, nad rolš poety i poezji, marzenie o Polsce idealnej, jednolitej, bez "płacht ohydnych", pychy, zdrady i głupoty. Poeta poddaje się rozmyœlaniom w grobie Agamemnona, nastrój miejsca, mitologia, historia Grecji przywołujš na myœl dzieje Polski - ból z powodu jej losów, ocenę, pragnienie wydobycia z haniebnej niewoli ." O! Polsko" - ubolewa poeta i odmalowuje obecny jej obraz. Jest to organizm, który składa się z "anielskiej duszy" i "czerepu rubasznego", owinięty w grobowy, torturujšcy całun Dejaniry, łudzony błyskotkami - dawniej paw i papuga narodów - dziœ niewolnica, która nie ma nawet odwagi przeklšć.
Słowacki, ukazał swoje uczucia, także w lirykach. W wierszu "Smutno mi, Boże !" - Słowacki zaznacza swoje uczucia do ojczyzny, tęsknotę, miłoœć i nawišzuje do alegorycznego obrazu ojczyzny jako płynšcego przez ocean statku. To właœnie tutaj można zauważyć jak poeta-wieszcz nakazuje narodowi bezkompromisowš walkę o wolnoœć, a całej ludzkoœci zapowiada poœmiertny triumf swojej poezji. Autor wyraża tu swój żal. Pisze także o tym, że jest tułaczem, iż nie ma swojego kšta. Słowacki ubolewa nad tym, że nie wie gdzie znajdzie się jego grób. Twierdzi, że nawet modlitwa małego dziecka, nie może mu pomóc.
W wierszu pt.: ,,Testament Mój'' poeta podkreœla, że najważniejsza w jego poezji była Ojczyzna. Poeta wierzy, że zostawia narodowi nakaz nieugiętej walki patriotycznej.
Poetom, który tworzył w tym samym czasie co Adam Mickiewicz, czy Juliusz Słowacki jest Cyprian Kamil Norwid. W swoich wierszach wyraża tęsknotę za krajem oraz wywołuje mity historii Polski i jej bohaterów. Ukazuje Polskę, jako kraj pokorny i wierzšcy. Ludzie zaœ majš szacunek dla życia, swojej i cudzej pracy, natury, oraz wyraŸne reguły moralne.
Upadek Ojczyzny spowodowany brakiem patriotyzmu przedstawia także Franciszek Karpiński ,,Ojczyzno moja, na końcuœ upadła! Zamożna kiedyœ i w sławę, i w siłę! Ta, co od morza aż do morza władała Kawałka ziemi nie ma na mogiłę.''
Pisze on o katastrofie, która była zapowiadana przez wczeœniejszych pisarzy.
Twórczoœć tych pisarzy spełnia rolę wychowawczš, wyrabia postawę patriotyczne. Pewne wartoœci tych dzieł sš aktualne do dzisiaj, jak na przykład humanitaryzm, internacjonalizm, czy demokratyzm.

"Uczyniwszy na wieki wybór, w każdej chwili wybierać muszę" J, Liebert Przedstaw bohaterów literackich w sytuacji wyboru i oceń ich postawy.albo Bohater literacki XX wieku w sytuacji wyboru.

Każdy człowiek wielokrotnie w swym życiu znajduje się w sytuacji wyboru. Czasem jest to wybór trudny, niezwykle ważny, decydujący o naszej postawie życiowej, a także odpowiedzialności moralnej za własne czyny. Wielokrotnie musimy wybierać w życiu między dobrem i złem, toteż niezwykle ważne jest, aby człowiek umiał odróżnić dobro od zła, wybrać między dobrem publicznym a własnym, prywatnym interesem, między poświęceniem się dla ojczyzny. Jak zachować się w konkretnej sytuacji życiowej, jak upewnić się, czy nasz wybór będzie słuszny? Mimo upływu czasu wciąż aktualna staje się w tej sytuacji rada Jana z Czarno­lasu, zamieszczona w pieśni "Serce roście" "Ale to grunt wesela prawego, Kiedy człowiek sumienia całego Ani czuje w sercu żadnej wady Przez by się miał wstydać swojej rady" Literatura od wieków kreuje bohaterów, którzy stają przed koniecznoś­cią wyboru. Wiadomo, że niemożność wyboru czyni człowieka jednostką zniewoloną, ale jednocześnie konieczność jego dokonywania niejedno­krotnie rodzi sytuację tragiczną.

Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w dramacie antycznym, na przykład w "Antygenie" Sofoklesa. Istotą konfliktu tragicznego w starożytnej tragedii było zetknięcie się racji obiektywnie słusznych, ale wzajemnie się wykluczających, między który­mi nie można dokonać racjonalnego wyboru, który nie prowadziłby do końcowej katastrofy. Takiego tragicznego wyboru dokonała tytułowa bohaterka, łamiąc okrutny zakaz króla Kreona, dotyczący pogrzebania ciała jej brata Polinika, uznanego za zdrajcę, gdyż w walce o tebański tron sprowadził do kraju obce wojska. Kierowała się uczuciem, gdyż jed­nakowo kochała obu poległych braci, uczuciami religijnymi, a przede wszystkim własnym sumieniem. Jest w pełni świadoma konsekwencji swego czynu, toteż zdecydowanie odsuwa od udziału w pogrzebie swoją siostrę Ismenę. Swój wybór musi okupić własną śmiercią - skazana na śmierć głodową w skalnej grocie, popełnia samobójstwo. Jak należy ocenić postępowanie Antygeny. Mijają wieki, a każdy czytelnik bez wahania powie, że Antygona to jedna z najwspanialszych, greckich bohaterek, wspaniała córa Edypa, która nie zawahała się po­święcić własnego życia w obronie tych ideałów, które uznała za słuszne.

Wybór dokonany przez Antygonę był bezkompromisowy lecz słuszny, nikt zapewne nie będzie miał trudności z kwalifikacją tego szlachetnego czynu greckiej bohaterki, nie zawsze jednak wybory dokonywane przez bohaterów literackich nie budzą żadnych wątpliwości.

Roland bohater średniowiecznej epiki rycerskiej, niedościgły wzór wszelkich rycerskich cnót dokonuje wyboru, który jemu, średniowiecz­nemu rycerzowi wydaje się całkowicie słuszny, natomiast dla nas, ludzi współczesnych nie jest już tak oczywisty. Roland, siostrzeniec króla Karola Wielkiego, dowodzący tylną strażą jego wojsk, zostaje zdradziecko zaatakowany przez pogańskich Saracenów. Staje wówczas przed dylema­tem, czy zadąć w róg, aby wezwać pomoc, a więc przyznać się do strachu przed wrogiem, splamić swój rycerski honor czy też podjąć nierówną walkę. Hrabia Roland nie wzywa pomocy, a potem, widząc śmierć tylu dzielnych rycerzy sam dochodzi do wniosku, że dokonał niewłaściwego wyboru. Średniowieczny rycerz, jakim był Roland posiadał wiele cech charak­teru, które budzą podziw współczesnego człowieka. Wierność ideałom, gotowość poświęcenia za nie życie, odwaga powodują, że Rolanda uznajemy za wzór wszelkich cnót rycerskich - męstwa, honoru, lojalności, wierności. Ten wybór, który budzi nasze wątpliwości także był dokonywa­ny w imię ideałów, a nie z uwagi na własne, osobiste korzyści, był dokonywany przez średniowiecznego rycerza, który honor cenił nade wszystko i w tym kontekście musimy go zrozumieć.

Bohaterowie romantyczni, podobnie jak ich wielcy, starożytni poprzed­nicy musieli w swym życiu wybierać, a dokonywane wybory były także tragiczne. Najczęściej był to wybór między obowiązkiem patriotycznym, powinnościami wobec zniewolonej ojczyzny a szczęściem osobistym. Takim właśnie bohaterem, zmuszonym do dokonania tragicznego wy­boru jest tytułowy bohater poematu Adama Mickiewicza "Konrad Wallen­rod". Jest z pochodzenia Litwinem, porwanym przez Krzyżaków w dzie­ciństwie i wychowany na krzyżackiego rycerza. Dzięki litewskiemu wajdelocie udaje mu się ocalić świadomość narodową, a nawet powrócić do ojczyzny. Na dworze księcia Kiejstuta odnajduje miłość i szczęście, poślubiając jego córkę Aldonę. Radość i osobiste szczęście burzy jednak myśl o ojczyźnie, ustawicznie zagrożonej atakami Krzyżaków. Tak jak wszyscy ludzie szlachetni, wielkiego umysłu i serca, tak i Konrad "szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie". Konrad dokonuje więc tragicznego wyboru

postanawia powrócić do zakonu, żyć wśród znienawidzonych wrogów, udając jednego z nich, starać się o wy­bór na mistrza, aby podstępem doprowadzić zakon do zguby. Wybór taki jest wyjątkowo trudny - Konrad wie, że pozostawia w rozpaczy młodą, kochającą i kochaną żonę, a na dodatek musi wybrać drogę niegodną średniowiecznego rycerza, drogę podstępu i zdrady. Do takiego działania zmusza go konkretna sytuacja polityczna. Litwa nie ma żadnych szans na pokonanie wroga w otwartej walce. Konieczność wyboru takiej drogi postępowania rodzi u Konrada głęboki konflikt moralny: "Jeden sposób, Aldono, jeden pozostał Litwinom: Skruszyć potęgę Zakonu: mnie ten sposób wiadomy ­Lecz nie pytaj, dla Boga! Stokroć przeklęta godzina, W której od wrogów zmuszony, chwycę się tego sposobu". W chwilach wahania, załamań psychicznych także Halban utwierdza Konrada w słuszności wybranej drogi: "Wolnym rycerzom wolno wybierać oręże I na polu otwartym bić się równymi siłmi,

Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników podstępy" Tak więc Konrad zdeterminowany sytuacją ojczyzny musi zdradzać, mordować, chociaż jest uczciwym i szlachetnym człowiekiem. Współczesny czytelnik nie ma żadnych wątpliwości, oceniając dokona­ny przez bohatera wybór. Nie może być bowiem mowy o zdradzie, jeśli słowa te odnoszą się do wroga, a celem nadrzędnym i uświęcającym wszystkie środki jest dobro ojczyzny.

Problematyka związana z wyborem postawy źyciowej nasila się w lite­raturze XX wieku, staje się modnym tematem, podstawowym zagad­nieniem egzystencji człowieka. Kontynuuje tę problematykę Stefan Żeromski w "Przedwiośniu", cho­ciaż w o wiele mniej tragicznym wymiarze. Staje przed koniecznością wyboru główny bohater utworu Cezary Baryka. Niełatwo mu odnaleźć właściwą drogę, dokonać słusznego wyboru w skomplikowanej rzeczywis­tości. Akcja rozgrywa się tuż po zakończeniu wojny, kiedy Polska odzyskała niepodległość. Nadeszła dla narodu chwila, na którą czekały pokolenia. Cezary czuje się zagubiony, wyobcowany, bo przecież wy­chowywał się w dalekim rosyjskim nieście Baku. Po powrocie do Polski rzucony między obcych ludzi wciąż nie umie odnaleźć właściwej drogi życia, znaleźć dla siebie miejsca w społeczeństwie. Dyskutuje z Szymo­nem Gajowcem, który wierzy w połowiczne, powolne reformy, optymis­tycznie oczekując na nadejście "jasnej wiosenki", która powinna nastąpić po smutnym i szarym przedwiośniu. Zapoznaje się z programem komunis­tycznym, dziwiąc się jak klasa "przeżarta nędzą i chorobami", po­zbawiona przez wieki uczestnictwa w kulturze może myśleć o przejęciu władzy. Ostatecznie Cezary Baryka nie dokonuje zdecydowanego wyboru, gdyż ani on, ani prawdopodobnie sam autor nie wiedział jeszcze wówczas, jaka droga jest słuszna, waha się pełen wewnętrznych rozterek. W zakończeniu utworu przyłącza się do robotniczej manifestacji, a jednak spotkał demon­strantów przypadkowo, w dodatku "parł oddzielnie, wprost na ten szary mur żołnierzy na czele zbiedzonego tłumu".

Wymieniając wciąż bohaterów pozytywnych, których wybory należy zaaprobować nie można zapomnieć o takich literackich postaciach, które w swym życiu nie dokonały należytego wyboru i w związku z tym poniosły życiową klęskę. Ten rodzaj ludzi reprezentuje bohater "Granicy" Zofii Nałkowskiej Zenon Ziembiewicz. Dorosłe życie rozpoczyna z wiarą, że uda mu się żyć godnie, szlachetnie i uczciwie. Potępia swego ojca Waleriana romansującego z każdą młodą służącą oraz matkę, która akceptuje tę sytuację. Karierę zawodową także rozpoczyna jako lewicują­cy student, jednak szybko rezygnuje z młodzieńczych ideałów. Dlaczego ponosi klęskę zarówno w życiu osobistym jak i zawodowym? Ma przecież prawo wyboru, może decydować o swoim życiu. Niestety zawsze wybiera drogę kompromisów, idąc dokładnie w ślady ojca, uwodzi córkę kucharki Justynę Bogutównę, jako prezydent miasta nie wywiązuje się też z obiet­nic danych robotnikom, a nawet dopuszcza do strzelaniny w czasie robotniczej manifestacji. Jego pragnienia, aby żyć uczciwie nie spełniły się, gdyż Zenon dokonał niewłaściwego wyboru, w niedostrzegalnym dla siebie momencie przekroczył granicę odpowiedzialności moralnej, tę granicę, za którą zaczyna się krzywda drugiego człowieka.

Człowiek, a więc także i bohater literacki ustawicznie znajduje się w sytuacji wyboru. Dokonywanie ważnych życiowych wyborów jest bardzo trudne, ale gdyby człowiek nie miał takiej możliwości, czułby się ograniczony i zniewolony. Gdy musi wybierać waha się i niepokoi, przeżywa rozterki, lecz gdyby nie mógł wybierać nie byłby wolnym. Ta możliwość wolnego wyboru czyni człowieka odpowiedzialnym za własne czyny. Musi za nie odpowiadać przed społeczeństwem, a przede wszyst­kim przed samym sobą.

Jeśli wybierać będziemy zgodnie z własnym sumieniem zachowamy wewnętrzną harmonię i pogodę ducha, a wybory nasze z pewnością okażą się właściwe, my zaś zachowamy szacunek do samych siebie.

---