ROZWÓJ OSOBOWOŚCI DZIECI Z USZKODZONYM WZROKIEM
K o n s p e k t
Definicja osobowości.
Kształtowanie cech osobowości u dzieci z uszkodzonym wzrokiem.
Zaspakajanie potrzeb dzieci
z uszkodzonym wzrokiem.
Zainteresowania dzieci z uszkodzonym wzrokiem.
Samodzielność dzieci z uszkodzonym wzrokiem
Sytuacje trudne u dzieci z uszkodzonym wzrokiem
Zaburzenia zachowania u dzieci z uszkodzonym wzrokiem
I. Definicja osobowości (1)
Osobowość - zorganizowany i dynamiczny zespół cech psychicznych determinujący sposób zachowania się dziecka (człowieka).
Cechy psychiczne (osobowości i zachowania)
Dynamiczny - aktywizujący działanie (siły wewnętrzne).
Zorganizowany - zintegrowany, wzajemnie uwarunkowany i współdziałający.
Zachowanie:
1. Zespół reakcji wywołanych określonymi sytuacjami zewnętrznymi lub czynnikami wewnętrznymi (potrzeby, zainteresowania, palny, zamierzenia).
2. Działanie zmierzające do przystosowania się do określonej sytuacji lub osiągnięcia celu lub wykonania zadania - działanie intencjonalne.
I. Definicja osobowości (2)
2. Cechy zachowania - układają się w pary - stanowią pewne continuum od stopnia najwyższego do najniższego (aktywność-bierność, samodzielność- zależność w różnym stopniu (niemożliwość samodzielnej egzystencji).
3. Rozwój cech osobowości i wzorów zachowania:
Zadatki wrodzone, uwarunkowania genetyczne- temperament, potrzeby biologiczne, zdolności.
Wpływ środowiska - istotne wychowanie.
4. Rozwój od drugiego roku życia do okresu dojrzałości - osiągnięcie w różnych okresach życia od18-25 roku życia.
II. Kształtowanie cech osobowościdzieci z uszkodzonon. wzrokiem
U dzieci niewidomych i słabo widzących - problem ukształtowania takich cech, które pozwolą im dobrze funkcjonować w warunkach wzrokowej niepełnosprawności oraz w środowisku ludzi widzących.
Problemy:
Kształtowanie obrazu samego siebie (ja, ego).
Samoocena i poczucie własnej wartości.
Akceptacja i adaptacja psychiczna.
II.1. Kształtowanie obrazu samego siebie (1)
3. Wiedza o samym sobie , o cechach wewnętrznych i zewnętrznych (zdolnościach, umiejętnościach, pozycji w rodzinie, grupie rówieśników).
4. Cechy:
Dominujące, przeciętne.
Ważne, obojętne.
Subiektywnie pozytywne, negatywne
II.1. Kształtowanie obrazu samego siebie (2)
5. Obraz własnego ja musi zawierać również wiedzę o swojej niepełnosprawności wzrokowej.
Jest to cecha dominująca, mogąca mieć duży wpływ na zachowanie się dziecka.
6. Kiedy dowiaduje się dziecko o tej cesze? W wieku 4-5 lat (3-9 lat).
7. W jaki sposób?
Informacje z otoczenia (rodzice, rodzeństwo).
Własne doświadczenie.
8. Obraz musi być realny - zawierać swoje możliwości i ograniczenia (znaczenie kształtowania właściwego obrazu:
Obraz pozytywny, negatywny, pseudopozytywny.
II.2. Kształtowanie właściwej samooceny i poczucia własnej wartości (1)
Kształtuje się pod wpływem obrazu samego siebie. Może być:
właściwa - w wyniku realnego obrazu,
Niewłaściwa - pod wpływem negatywnego lub psedopozytywnego obrazu.
1. Zaniżona - niedocenianie swoich możliwości (głownie u dzieci niewidomych), niedostrzeganie faktycznie istniejąch pozytwnych cech.
2. Zawyżona - przypisywanie sobie cech , których nie posiadają, przecenianie swoich możliwości i podejmowanie działań przekraczających je, narażanie się na porażkę.
Poczucie własnej wartości jest wynikiem samooceny - że jestem kimś wartościowym, potrafię coś zrobić, wnosić swój wkład do rodziny, grupy, społeczeństwa
II.2. Kształtowanie właściwej samooceny i poczucia własnej wartości (2)
3. Kompleks (poczucie) mniejszej wartości - trwałe subiektywne przekonanie i poczucie, że jestem mniej wartościowy w porównania z innymi dziećmi.
Ogólny - wszystkich sfer życia.
Niektórych sfer życia.
4. Kompleks hamuje lub uniemożliwia:
Działanie na poziomie swoich możliwości.
Podejmowania samodzielnych decyzji (z pewnością się nie uda).
Nawiązywania kontaktów społecznych.
II.2. Kształtowanie właściwej samooceny i poczucia własnej wartości (3)
5. U dzieci niewidomych i słabo widzących niebezpieczeństwo wystąpienia kompleksu niższości - konieczność zapobiegania i zwalczania przez:
Kształtowanie pozytywnego obrazu własnego ja.
Zachęcanie i motywowanie do podejmowania zadań, które zakończą się sukcesem.
Ukazywanie dziedzin, w których dziecko jest lepsze, np. ładne mówienie wierszyków, muzyka, śpiew, języki obce.
Kształtowanie pozytywnych cech społecznych, np.. Dobry humor, grzeczność, gotowość udzielania pomocy, inicjowanie rozmów.
II.3.Akceptacja samego siebie i adaptacja psychiczna (1)
Dwa problemy:
Akceptacja samego siebie - takim jakim się jest. Postawa wobec swojego życia. Akceptacja siebie jako istoty żyjącej. Życia samo w sobie ma wartość. Społeczeństwo składa się z jednostek o różnych cechach (różnice indywidualne).
Akceptacja swojej niepełnosprawności - bardzo trudna. Stąd konieczność adaptacji psychicznej do życia w warunkach swojej niepełnosprawności.
2. Dylemat osób słabo widzących - czy są niepełnosprawne? Tendencja do zaprzeczania (ukrywanie swojej niepełnosprawności).
II.3.Akceptacja samego siebie i adaptacja psychiczna (2)
3. Adaptacja psychiczna w sferze:
Intelektualnej (mentalnej).
Emocjonalnej.
Behawiornalnej.
Społecznej.
4. Adaptacja ma charakter dynamiczny, charakteryzuje się pewną aktywnością w przeciwieństwie do akceptacji.
5. Intelektualnej:
Znalezienie sensu życia - wartości, dla których warto żyć.
Ustalenie celów życiowych długoterminowych: rodzina, praca zawodowa, działalność społeczna, zainteresowania.
II.3.Akceptacja samego siebie i adaptacja psychiczna (3)
6. Emocjonalnej:
Wypracowanie optymizmu życiowego - zadowolenia z życia.
Wykorzystywanie negatywnych emocji jako motywów do pokonywania trudności i uczenia się nowych umiejętności.
Tolerancja na stres w sytuacjach trudnych.
7. Behawioralnej:
Ustalanie realnych planów i podejmowanie realnych zadań życiowych, celem unikania porażek.
Przyjęcie aktywnej postawy wobec edukacji, rehabilitacji.
8. Społecznej:
Wypracowanie pozytywnej postawy wobec ludzi widzących, niewidomych.
Aktywny udział we wszystkich przejawach życia rodzinnego, społecznego.
Korzystanie ze wszystkich możliwych programów przeznaczonych dla ludzi widzących.
III. Zaspakajanie potrzeb dzieci z uszkodzonym wzrokiem (1)
Potrzeba - jedna z cech osobowości. Jest to odczuwanie czegoś, co jest niezbędne do życia i zapewnienia sobie odpowiedniej jakości życia
Potrzeby są wewnętrznymi siłami, motorami i motywami naszego działania.
Podział potrzeb:
Biologiczne (fizjologiczne): potrzeba pokarmu, snu. ruchu.
Psychiczne: rozwoju, miłości, bezpieczeństwa, szacunku, uznania, samorealizacji.
Społeczne: przyjaźni, kontaktów z innymi ludźmi.
III. Zaspakajanie potrzeb dzieci z uszkodzonym wzrokiem (2)
4. Czy potrzeby dzieci niewidomych i słabo widzących zaspakajane są na takim samym poziomie jak u dzieci widzących?
5. Brak wzroku i jego osłabienie utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia zaspokojenie niektórych potrzeb?
Potrzeby biologiczne - na takim samym poziomie (zależnie od warunków życiowych), z wyjątkiem ruchu.
Potrzeby psychiczne: potrzeby poznawcze, estetyczne, niezależności, samorealizacji, aktywności.
Potrzeby społeczne: kontakty społeczne, udział w różnych przejawach życia społeczne.
6. Dla dzieci niewidomych i słabo widzących ważne zaspokojenie takich potrzeb jak: rozwoju, miłości, bezpieczeństwa, samorealizacji.
IV. Zainteresowania u dzieci z uszkodzonym wzrokiem (1)
Zainteresowania - względnie trwała skłonność do zajmowania się określonymi przedmiotami, zdarzeniami, czynnościami, pracami. Jest to cecha osobowości, mająca wpływ na rodzaj podejmowanych działań.
2. U dzieci widzących zainteresowania:
1. Zaczynają kształtować się w wieku przedszkolnym i w młodszym wieku szkolnym.
Początkowo interesują się wieloma sprawami.
Zainteresowania są płynne i zmienne.
2. W wieku szkolnym - zainteresowania zaczynają różnicować się, pogłębiać się, utrwalać się i ograniczać się do pewnych spraw.
3. Zainteresowania utrzymują się przez całe życie i stanowią ważny składnik osobowości -siłę wewnętrzną aktywizującą do podejmowania określonych działań.
IV. Zainteresowania u dzieci z uszkodzonym wzrokiem (2)
3. Rozróżnia się zainteresowania oparte:
Na percepcji wzrokowej - telewizja, czytanie książek, film.
Na percepcji słuchowej - śpiew, muzyka, słuchanie bajek.
Na sprawności manualnej - majsterkowanie, zajęcia plastyczne.
Na sprawności motorycznej - sport, turystyka.
Niektóre zainteresowania są oparte równocześnie na percepcji wzrokowej i słuchowej - teatr, teatr muzyczny, wzrokowej i motorycznej - turystyka.
IV. Zainteresowania u dzieci z uszkodzonym wzrokiem (3)
4. Spełniają dużą rolę w życiu dziecka, młodzieńca i dorosłego człowieka:
Pogłębiają wiedzę o rzeczywistości.
Rozwijają różne umiejętności.
Aktywizują i ukierunkowują działania dziecka.
Są źródłem pozytywnych emocji.
Zużywają nadmiar energii psychoruchowej.
Rozwijają różne formy spędzania wolnego czasu.
Ułatwiają kontakty społeczne.
Ułatwiają wybór zawodu.
IV. Zainteresowania u dzieci z uszkodzonym wzrokiem (4)
5. Dzieci słabo widzące:
Mogą mieć wiele takich samych zainteresowań co dzieci widzące.
Wymagają pewnych sugestii i pomocy w ich wyborze, które będą dla nich łatwiejsze, przyjemniejsze i pożyteczne w życiu dorosłym.
Wymagają zachęty i stymulacji dla ich rozwoju, utrzymania i kontynuowania.
6. Dzieci niewidome:
Mają ograniczone możliwości rozwoju zainteresowań opartych na percepcji wzrokowej (oglądanie, obserwowanie przedmiotów, zjawisk).
Mogą mieć pewne utrudnienia i ograniczenia w rozwoju zainteresowań opartych na sprawnościach manualnych, motorycznych.
IV. Zainteresowania u dzieci z uszkodzonym wzrokiem (5)
7. Dzieciom niewidomym trzeba stwarzać warunki do rozwoju:
Czytelnictwa - książka mówiona, brajlowska, komputer, skaner, autolektor.
Turystyka - wymaga jednak pewnych zabiegów organizacyjnych (stworzenie grupy).
Gry stolikowe - szachy, warcaby.
Majsterkowanie - zajęcia plastyczne (modelarstwo, wyroby z różnych materiałów).
Zainteresowań z dziedziny kultury i sztuki: muzyka, śpiew, recytacje, arteterapia.
V. Rozwój samodzielności u dzieci z uszkodzon. wzrokiem (1)
Samodzielność (autonomia) - cecha zachowania, polegająca na niezależności działania w sytuacjach życiowych bez pomocy innych osób (robienie co, gdzie i kiedy chcę).
V. Rozwój samodzielności u dzieci z uszkodzon. wzrokiem (2)
2. Cechy samodzielności:
Stopień samodzielności: wysoki, niski, całkowity brak samodzielności - niezdolność do samodzielnej egzystencji.
Zakres samodzielności:
Wykonywania zadań codziennych zmierzających do zaspokojenia swoich potrzeb biologicznych - zakres minimalny.
Działania intencjonalnego - zgodnie z życzeniami, zamiarami, planami, potrzebami społecznymi.
Podejmowania decyzji w istotnych sprawach życiowych (wybór zawodu, drogi życiowej).
V. Rozwój samodzielności u dzieci z uszkodzon. wzrokiem (3)
3. Samodzielność w możliwie najwyższym stopniu jest ostatecznym celem edukacji i rehabilitacji.
4. Samodzielność w zakresie minimalnym
zależy od:
Opanowania wykonywania czynności życia codziennego.
Dobrej organizacji życia w domu - urządzenie mieszkania.
Dobrej organizacji wykonywanych prac domowych.
Wiedzy i umiejętności pokonywania trudności w codziennych sytuacjach życiowych.
Rozwojowi samodzielności w tym zakresie trzeba poświęcić dużo czasu, poczynając od wieku przedszkolnego do uzyskania pełnej samodzielności.
V. Rozwój samodzielności u dzieci z uszkodzon. wzrokiem (4)
5. Samodzielność w zakresie działania intencjonalnego (młodzież, dorośli):
W domu - łatwiejsza.
Poza domem - trudniejsza.
6. W domu zależy od:
Umiejętności funkcjonowania w domu.
Ogólnej aktywności.
Zainteresowań i potrzeb.
7. Poza domem zależy od:
Ogólnego stopnia zrehabilitowania - umiejętności samodzielnego poruszania się poza domem.
Ogólnej aktywności, potrzeb i zainteresowań.
Stopnia uspołecznienia - koledzy, przyjaciele, znajomi.
V. Rozwój samodzielności u dzieci z uszkodzon. wzrokiem (5)
8. Samodzielne podejmowanie decyzji w ważnych sprawach życiowych zależy od:
Posiadanych informacji i wiedzy w danej sprawie.
Racjonalnej analizy sprawy (sytuacji), aby podjąć właściwą decyzję.
9. Szukanie porady:
Zasięgnięcia stosownej porady (poradnictwo rehabilitacyjne, zawodowe).
Korzystania z informacji i porad doświadczonych osób niewidomych i słabo widzących.
VI. Sytuacje trudne u dzieciz uszkodzonym wzrokiem (1)
Sytuacja normalna - kiedy człowiek ma warunki do realizacji swoich zadań, celów, potrzeb, zamierzeń, planów, życzeń:
Wewnętrzne - możliwość działania: sprawność, wiedza, umiejętności.
Zewnętrzne - miejsce, narzędzia, przedmioty, klimat.
Sytuacje trudne - sytuacje, w których brakuje któregoś z tym warunków. W konsekwencji następuje utrudnienie, ograniczenie lub uniemożliwienie realizacji tych zadań, celów, potrzeb, zamierzeń, planów, życzeń.
VI. Sytuacje trudne u dzieciz uszkodzonym wzrokiem (2)
3. U dzieci niewidomych i słabo widzących pojawiają się sytuacje trudne z powodu:
braku lub osłabionego wzroku,
z innych powodów tak samo jak u innych dzieci, np. braku informacji, wiadomości, warunków zewnętrznych.
W sumie mają tych sytuacji na ogół więcej niż dzieci widzące.
4. Mogą to być sytuacje, w których nie mogą:
Wykonywać określonych zadań życiowych.
Zaspakajać swoich potrzeb.
Realizować swoich planów, zamierzeń.
Funkcjonować normalnie w grupie (społecznie trudne).
5. Sytuacje trudne są źródłem negatywnych reakcji emocjonalnych. Stąd są one równocześnie emocjonalnie trudne.
VI. Sytuacje trudne u dzieciz uszkodzonym wzrokiem (3)
5. Negatywne reakcje emocjonalne - pojawienie się zespołu emocji o różnym stopniu nasilenia: smutek, niezadowolenie, przygnębienie, żal, lęk, złość. Konsekwencje - zachowania agresywne, rezygnacja, unikanie.
Stres psychologiczny - negatywna reakcja emocjonalna na sytuacje trudne, sytuacje zagrożenia i sytuacje konfliktowe.
Frustracja - negatywna reakcja emocjonalna na niemożliwość zaspokojenia potrzeb lub osiągnięcia celu.
VI. Sytuacje trudne u dzieciz uszkodzonym wzrokiem (4)
6. Sposoby radzenia sobie z sytuacjami trudnymi (strategie radzenia sobie):
Mobilizowanie wysiłku, aby trudności pokonać.
Poszukiwanie innego sposobu realizacji celu, zadania (niewidomi mają wiele skutecznych pomysłów).
Nie podejmowanie się zadań przekraczających możliwości realizacji (unikanie porażek).
Szukanie informacji i porad.
Racjonalne korzystanie z pomocy innych.
VI. Sytuacje trudne u dzieciz uszkodzonym wzrokiem (5)
7. Sposoby radzenia sobie z sytuacjami emocjonalnie trudnymi:
Tolerancja na stres - odporność na stres, frustrację, niezbyt silne reagowanie emocjonalne, akceptacja porażki.
Racjonalizacja - umiejętność zrozumienia i wyjaśnienia sobie trudnej sytuacji (występują one u każdego).
Aktywne zwalczanie stresu (frustracji) przez zajęcie się czymś - rozmowa, pójście na spacer, do teatru, słuchanie muzyki.
Zwalczanie negatywnych mechanizmów obronnych:
1. Łatwa rezygnacja z osiągnięcia celu.
2. Unikanie sytuacji trudnych.
3. Usprawiedliwianie trudności np. chorobą.
4. Odkładanie wykonania zadania.
VII. Zaburzenia zachowania (1)
Są to zachowania, które:
Znacznie odbiegają od standardów i zwyczajów przyjętych w danej społeczności,
Nie są społecznie akceptowane.
Pojawiają się stosunkowo często.
2. Małe odchylenia od standardów i pojawiające się od czasu do czasu można traktować w ramach różnic indywidualnych. Poważniejsze mogą mieć charakter psychopatologiczny i wskazywać na poważniejsze zaburzenia psychiczne.
VII. Zaburzenia zachowania (2)
3. Rodzaje zaburzeń:
Nadpobudliwość (ADHD) - Apatia.
Zachowania agresywne.
Negatywizm dziecięcy (uporczywa niechęć i odmowa wykonywania poleceń).
Autyzm.
Izolacja społeczna na tle czynników psychospołecznych.
Blindyzmy.
Przewlekłe stany depresyjne.
VII. Zaburzenia zachowania (3)
3. Wśród dzieci i młodzieży widzącej - wskaźnik występowania zaburzeń wynosi od 10-15%, a głębszego stopnia - 7%.
4. Wśród dzieci i młodzież niewidomej i słabo widzącej - około 50% (badania kanadyjskie i izraelskie).
5. Są one spowodowane niemożliwością przystosowania się do wymagań środowiska fizycznego i społecznego (wiele sytuacji trudnych). Mają na nią wpływ:
Sama niepełnosprawność wzrokowa.
Czynniki społeczne - postawy rodziny, kolegów, społeczeństwa.
VII.1. Blindyzmy (1)
Stereotypowe zachowania, polegające na wykonywaniu i powtarzaniu określonych ruchów i czynności bezcelowych, jak: kiwanie się, kręcenie się w kółko, podskakiwanie, wymachiwanie rękoma, przecieranie oczu. Mają one charakter odruchowy, nawykowy. Jest to wąska definicja blindyzmów.
Prof. Sękowska zalicza ponadto do blindyzmów (szeroka definicja) :
Brak pewnych ruchów uzasadnionych w danej sytuacji (uboga gestykulacja przy mówieniu i chodzeniu).
Odruchy obronne przy chodzeniu.
Dziwna mimika twarzy (grymasy mięśni twarzy, zmrużenie oczu).
VII.1. Blindyzmy (2)
3. Uważane były za zjawisko negatywne, niepożądane i zwalczane.
4. Teorie:
Baillard - zabawa.
Dziedzic - nieprawidłowy rozwój motoryczny, brak możliwości korygowania.
Sękowska - wyładowanie nagromadzonej energii psychoruchowej.
VII.1. Blindyzmy (3)
5. Teoria Matyldy Gahbler:
Ogranicza do ruchów stereotypowych.
Występują u dzieci na całym świecie w tej samej formie.
Jest czymś związanym z rozwojem dziecka niewidomego.
Są inicjowane przez dzieci w wyniku autostymulacji.
Pojawiają się spontanicznie, utrwalają się i powtarzają się często.
VII.1. Blindyzmy (4)
6. Mają charakter kompensacyjny - zastąpienia funkcji wzroku:
W zakresie orientacji w przestrzeni i kontroli własnego ciała w stosunku do otoczenia (co się dzieje w najbliższym otoczeniu). Przejęcie funkcji orientacyjnej i kontrolującej przez zmysł kinestetyczny i równowagi.
W systemie spostrzegania rzeczywistości. Jest to system aktywny wymagający stałego pobudzenia. Zmysł kinestetyczny częściowo kompensuje brak bodźców wzrokowych.
VII.1. Blindyzmy (5)
8. Nie można zwalczyć, lecz trzeba:
modyfikować,
kontrolować,
zastępować innymi ruchami i czynnościami (ćwiczenia fizyczne).
9. Nie odrzuca innych teorii: Sękowskiej, Dziedzica, Baillarda.
VII.2. Nadpobudliwość i apatia (1)
Zaburzenia na tle nerwicowym - przejawiają się w funkcjonalnym zaburzeniu układu nerwowego - nieprawidłowości reagowania na bodźce płynące ze świata zewnętrznego - nieproporcjonalne reakcje do siły bodźca.
Dwa rodzaje zaburzeń:
Nadpobudliwość (ADHD) - zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi
(Attension Deficyt Hyperactivity Disorder).
Apatia - słaba reaktywność, słaba lub brak reakcji.
VII.2. Nadpobudliwość i apatia (2)
3. Liczne badania wykazują, że dzieci z uszkodzonym wzrokiem są bardziej nerwowe i zaburzenia nerwicowe występują u nich częściej.
4. Dzieci nadpobudliwe (z ADHD) charakteryzują się:
Dużą ruchliwością psychomotoryczną (nie mogą usiedzieć spokojnie) - wysoka reaktywność, nadwrażliwość sensoryczna.
Gorszą koncentracją uwagi.
Trudności w kontrolowaniu swojego zachowania (zachowania spontaniczne i impulsywne - dziecko wpierw coś zrobi, a później pomyśli).
Trudności w kontaktach z innymi dziećmi (łatwość konfliktów).
ADHD może powodować też trudności w nauce.
VII.2. Nadpobudliwość i apatia (3)
5. Dzieci apatyczne charakteryzują się:
Zahamowana aktywność (bodźce jak gdyby były zbyt słabe).
Brak inicjatywy w działaniu i kontaktach społecznych.
Brak zainteresowania otoczeniem.
6. Przyczyny:
Trudne sytuacje emocjonalne - powodujące napięcie emocjonalne - większa liczba sytuacji trudnych, nerwowa atmosfera w domu.
Niewłaściwe wychowywanie w domu - postawa zbyt rygorystyczna (przypadki z Krakowa), nadopiekuńczość.
Postawy otoczenia - w szkole (postawa nauczycieli, kolegów).
VII.3. Zachowania agresywne (1)
Charakteryzują się pewną wrogością wobec innych osób, rzeczy lub samego siebie.
Są spowodowane zespołem negatywnych emocji i ich zewnętrznym wyrazem.
Wyróżnia się:
Agresję werbalną (słowną) - wypowiadanie wyrazów, zdań wyrażających wrogość (wyzwiska, przekleństwa, obrażanie).
Agresja fizyczna - wykonywanie określonych czynności skierowanych na podmiot agresji (rzucanie przedmiotami, uderzanie).
VII.3. Zachowania agresywne (2)
4. Podmiot - kierunek agresji:
Autoagresja
Agresja wobec osób.
Agresja wobec przedmiotów.
5. U dzieci niewidomych i słabo widzących mogą wystąpić różne formy agresji, na skutek różnych emocji negatywnych, na które są narażone:
VII.3. Zachowania agresywne (3)
6. Przyczyny zachowań agresywnych u dzieci z uszkodzonym wzrokiem:
Frustracja z powodu niezaspokojonych potrzeb.
Brak reakcji ze strony opiekunów na sygnalizowane potrzeby, życzenia, pragnienia. Czasami wyuczone formy wymuszania ich realizacji.
Brak orientacji w otoczeniu (lęk przed samotnością i zagrożeniem).
Poczucie nudy - chce zwrócić uwagę otoczenia na siebie.
VII.3. Zachowania agresywne (4)
7. Jak postępować?
Ustalić przyczyny agresji? Co powoduje negatywne emocje i w jakich sytuacjach?
Nauczyć i domagać się od dziecka sygnalizowania swoich potrzeb, życzeń, zamierzeń w formie słownej (prośby, słownego wyrażenia).
Wzmacniać zachowania właściwe (nieagresywne) w formie pochwały, wynagradzania.
Wygaszać zachowania agresywne przez ich ignorowanie lub opóźnianie realizacji życzeń.
VII.4. Zachowania pozornie autystyczne (1)
1. Zachowania quasi-autystyczne - obserwuje się często u dzieci całkowicie niewidomych od urodzenia.
2. Autyzm dziecięcy - zespół wrodzonych zaburzeń rozwojowych, w którym na pierwszy plan wysuwają się trudności w nawiązywaniu i utrzymaniu kontaktów z innymi osobami.
VII.4. Zachowania pozornie autystyczne (2)
3. Typowe zachowania autystyczne u dzieci:
Brak lub ograniczone bodźce zewnętrzne (na słowa, na to co się dzieje).
Słaby rozwój mowy i nieprawidłowości używania języka (niewłaściwe stosowanie zaimków osobowych).
Nieangażowanie się w kontakty interpersonalne, brak poczucia przynależności do grupy.
Trudności z koncentracją uwagi i przerywanie rozpoczętych działań.
Brak zabaw twórczych i symbolicznych np. budowanie, różnych przedmiotów, zabawy lalkami i samochodzikami.
Tendencja do perseweracji w myśleniu - uporczywe powracanie do pewnych spraw, zdań, wyrażeń, słów.
VII.4. Zachowania pozornie autystyczne (3)
4. U dzieci widzących - wskaźnik 4-5 dzieci na 10.000 (0,04-0,05%).
5. Przyczyny neurologiczne - uszkodze- nie struktur mózgu, polegające na uszkodzeniu połączeń (synaps) między neuronami (komórkami nerwowymi), które uniemożliwia prawidłowy przepływ pobudzeń wywołanych bodźcami zewnętrznymi.
VII.4. Zachowania pozornie autystyczne (4)
6. Badania wykazały, że u od 2% - 23% niewidomych dzieci od urodzenia występują objawy podobne do autystycznych.
7. Zachowania autystyczne mają u nich inną przyczynę niż u dzieci widzących, a mianowicie:
Słaby rozwój systemu spostrzegania rzeczywistości (brak głównego stymulatora zewnętrznego - wzroku).
Niedostateczna wiedza o rzeczywistości, opóźniony rozwój niektórych pojęć ( np. samochodu, budowli).
Słaby rozwój społeczny - trudności w orientacji w środowisku społecznym.
VII.4. Zachowania pozornie autystyczne (5)
8. Są to więc zachowania pozornie autystyczne, gdyż nie mają podłoża neurologicznego (uszkodzenia struktury mózgu).
9. Wśród dzieci niewidomych mogą być również dzieci z rzeczywistym autyzmem. Stąd konieczność dokładnej i rzetelnej diagnozy, w zależności od której różne postępowanie (medyczno-edukacyjno-rehabilitacyjne lub edukacyjno-rehabilitacyj- ne.
Kształtowanie niektórych cech osobowości dziecka
Jeśli dziecko żyje w atmosferze,
1. Aprobaty, uczy się lubić siebie (akceptować siebie, swoje życie).
2. Bezpieczeństwa, uczy się wierzyć w siebie.
3.Pochwał, uczy się doceniać wartości.
4. Przyjaźni, uczy się znajdować miłość, kochać innych.
5. Zawstydzenia, uczy się być winnym, obwiniać siebie.
6. Zawstydzenia, uczy się być pojaźliwym.