1. Co jest przedmiotem socjologii ?
Przedmiotem socjologii jest ogół zjawisk i procesów związanych z tworzeniem, funkcjonowaniem, przekształcaniem i rozpadem różnorodnych form życia zbiorowego.
Ogólnie możemy powiedzieć, że socjologia jest nauką o zjawiskach i procesach społecznych, o życiu społecznym
2. Kiedy wyodrębniła się socjologia jako dyscyplina naukowa i z jakich podstawowych nurtów się składa ?
Socjologia jako dziedzina naukowa wyodrębniała się stopniowo od połowy XIX w. na podstawie wielu nauk.
Składa się z sześciu nurtów :
nauki o państwie i sztuce rządzenia
historiografii
nauki o gospodarce
nauk o „obcych ludziach” (etnografia)
nauki o człowieku (fizjologii i psychologii)
filozofii
3. Na czym polega wieloparadygmatyczność socjologii?
Socjologia jest dyscypliną wieloparadygmatyczną. Ulegała ona bardzo różnorodnym wpływom naukowym, zarówno o orientacji przyrodniczej jak i filozoficznej. Przez paradygmat rozumiemy wszystkie powszechnie w danym okresie uznawane przekonania teoretyczne oraz metody badawcze, jakie stosowane są przez specjalistów w ich pracy badawczej.
4. Na czym polega istota „współczynnika humanistycznego” F. Znanieckiego
Badacz powinien brać pod uwagę, co dane działania znaczą dla jednostki bądź grupy społecznej, starać się przyjmować "punkt widzenia" badanych. Ma on analizować działania społeczne z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów społecznych.
5. Jak funkcjonuje umysł emocjonalny i na czym polega poznanie emocjonalne ?
Umysł emocjonalny charakteryzuje się tym iż :
jest dużo szybszy niż umysł racjonalny
działaniom, które generuje, towarzyszy silne poczucie pewności
kieruje się logiką asocjacyjną, opartą na elementach symbolizujących rzeczywistość: porównaniach, metaforach, mitach, luźnych skojarzeniach.
nosi wyraźnie znamiona myślenia infantylnego, typowego dla dzieci. Jest to myślenie - kategoryczne (czarno białe - bez żadnych stopni pośrednich),
- spersonalizowane (traktowanie własnej osoby jako centralnego punktu)
w sytuacji podobieństwa niektórych cech wydarzeń z teraźniejszości do wydarzeń z przeszłości a związanych z silnym ładunkiem przeżyć, umysł emocjonalny reaguje na aktualne wydarzenia tak, jak gdyby działo się to w przeszłości.
umysł ten, jego funkcjonowanie, w znacznym stopniu określone jest stanem generowanym przez wzbierające w danej chwili uczucie.
Poznanie przy użyciu umysłu poznania emocjonalnego zawsze poprzedza poznanie racjonalne, najpierw doświadczamy ogólnych wrażeń na temat nowopoznanej osoby ,a potem dokonujemy jej oceny uruchamiając umysł racjonalny.
6. Jakie podstawowe zdolności składają się na inteligencję emocjonalną ?
Inteligencje emocjonalną określa się w pięciu podstawowych dziedzinach :
Znajomość własnych emocji.
Kierowania własnymi emocjami
Zdolności do motywowania się
Umiejętności rozpoznawania emocji u innych (zdolności empatyczne)
Umiejętność nawiązywania i podtrzymywania związków z innymi ludźmi
7. Jakie możemy zdaniem Z. Freuda, wyróżnić mechanizmy obronne, uruchamiane na poziome ego?
Do podstawowych mechanizmów zalicza się :
Mechanizm stłumienia
Mechanizm racjonalizacji
Mechanizm reakcji upozorowanej
Mechanizm sublimacji
Mechanizm projekcji
Mechanizm przeniesienia
8. Co to jest jaźń subiektywna i jakie są jej podstawowe elementy składowe?
Jaźń subiektywna (obraz własnej osoby) - przypisuje się jej funkcje organizowania wszystkich pozostałych elementów osobowości człowieka. Stanowi subiektywne wyobrażenia o naszej wewnętrznej istocie, jest bardzo wyraźnie uwarunkowana społecznie, choć nie zawsze jesteśmy tego świadomi. Wytwarza się pod wpływem oddziaływania innych ludzi, rodziców, rodzeństwa, rówieśników.
Elementy składowe : poczucie własnej wartości, poziom samooceny, poziom samoakceptacji.
9. Na czym polega istota jaźni odzwierciedlonej?
Jaźń odzwierciedlona (looking-glass-self) rozumiana jest jako zespół naszych wyobrażeń na temat tego jak wyobrażają nas sobie inni ludzie
Składa się z :
- wyobrażeń na temat tego, jak postrzegają nas inni ludzie
- wyobrażeń na temat tego, jak inni ludzie oceniają zarówno nasz wygląd fizyczny jak i nasze postępowanie
- reakcji na te wyobrażenia, które mogą być bardzo różne.
10. Co to jest rola społeczna i jakie są czynniki wpływające na proce jej realizacji?
Rola społeczna
11. Jakie są cztery podstawowe rodzaje stosunku jednostki do roli społecznej?
- Przystosowanie się do roli społecznej, które mogą przybierać postać:
Identyfikacji z rolą, wynikająca z procesu zinternalizowania norm i zachowań z daną rolą związanych
Wdrukowania roli wynikającej z mechanizmy retrospektywnej interpretacji zachowań i postaw jednostki, pełniącej określone role (np. role eks-więźnia, eks-alkoholika)
Wrastania w rolę występującej bardzo często w procesie przystosowania się do ról społecznie i moralnie nieakceptowanych. Opiera się na procesie neutralizacji roli przez : negację ofiary, negację krzywdy, negację odpowiedzialności
Fetyszyzacji roli - wynika z przyjęcia przez jednostkę superkonformistycznej postawy względem roli, która jest celebrowana nie ze względu na określony cel, ale na nią samą(np. rola matki)
- Manipulacji rolą
- Negacji roli
- Kreacji roli
12. Co to jest socjalizacja i czym się różni od wychowania?
Socjalizacja to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice
Procesy wychowania mają wyraźnie intencjonalny charakter i związane są z kształtowaniem osobowości człowieka ze względu na przyjęte w danej grupie czy szerszej zbiorowości ideały i wzory osobowe.
13. Na czym polega rola socjalizacji pierwotnej i jakie są jej 4 podstawowe mechanizmy?
Socjalizacja pierwotna - to okres w którym jednostka przechodzi w dzieciństwie i który pozwala jej stać się istotą społeczną w pełnym tego słowa znaczeniu.
Mechanizm uczenia się - związany z systemem stosowania kar i nagród
Mechanizm naśladownictwa, polegający na skłonności do odtwarzania zachowania innych osób lub odwzorowania się na nich
Mechanizm identyfikacji (utożsamiania się), oznaczający zarówno pragnienie upodobnienia się do innych, jak i postrzeganie podobieństwa więzi między nimi
Mechanizm internalizacji (uwewnętrznienia) podstawowych wartości i norm życia społecznego.
14. Jakie są podstawowe treści internalizowane w socjalizacji pierwotnej?
Jednostka musi zinternalizować
Język, stanowiący treść i narzędzie socjalizacji
Różne schematy motywacyjne i interpretacyjne
Różnego rodzaju umiejętności potrzebne do życia w danym społeczeństwie
15. Na czym polega istota socjalizacji wtórnej i jakie są podstawowe treści przyswajane w tej socjalizacji ?
Socjalizacja wtórna - nigdy nie jest całkowita i nigdy się nie kończy. Polega ona przede wszystkim na nabywaniu wiedzy związanej z rolami, które pośrednio lub bezpośrednio wyprowadzone są ze społecznego podziały pracy.
W toku socjalizacji wtórnej jednostka musi opanować :
Słownictwo związane z pełnionymi rolami społecznymi
„Ukryte znaczenia” - symbolikę dotycząca sposoby pełnienia owych ról społecznych
Różne schematy motywacyjne i interpretacyjne, mające zastosowanie przy pełnieniu tych ról
16. Co to jest więź społeczna?
Więź społeczna - pojęcie socjologiczne określające ogół stosunków społecznych, instytucji i środków kontroli społecznej wiążących jednostki w grupy i kręgi społeczne i zapewniających ich trwanie. Pozwala na odróżnianie grupy społecznej od takich pojęć jak: zbiór społeczny, kategoria społeczna czy skład społeczny.
17. Jakie są podstawowe rodzaje styczności społecznych i jaki one mają wpływ na charakter powstającej więzi społecznej?
Przelotne i trwałe (pytanie na ulicy o drogę, godzinę, kupowanie gazety)
Publiczne i prywatne (student składający egzamin przez wykładowcą i np. ten sam student proszący kolegę o pożyczenie książki)
Rzeczowe i osobiste (np. kupienie akcji w biurze maklerskim i pomoc kolegi w przygotowaniu się do egzaminu)
Pośrednie i bezpośrednie (np. wysłuchanie czyjegoś wystąpienia w telewizji i wszelkie czynności wykonywane przez co najmniej dwóch partnerów na zasadzie face to face)
18. Co to są interakcje i jakimi metodami działań społecznych posługuje się jednostka, wchodząc we wzajemne oddziaływania?
Interakcje czyli inaczej wzajemne oddziaływania jednostek. Mogą mieć charakter pośredni (intencjonalny) i wynikać z subiektywnych zamierzeń, jak i pośredni, oparty na symbolach i uczestnictwie jednostek w szerszych zbiorowościach
Metoda działań społecznych - mające prowadzić do osiągnięcia zakładanego celu.
Metoda negatywnego przymusu (nakazu i zakazu)
Metoda pozytywnego nakłonienia (perswazji czyli przekonywania)
19. Dlaczego jedne jednostki częściej stosują metody pozytywnego nakłaniania, zaś inne, metody negatywnego przymusu?
20. Dlaczego my sami różnicujemy metody działań społecznych?
20. Na czym polega socjologiczne rozumienie instytucji społecznych i jakie roszadzie instytucji można wydzielić ?
21. Jakie są dwa podstawowe mechanizmy kontroli społecznej?
22. Co to są sankcje społeczne i jakie da się wydzielić ich podstawowe rodzaje ?
23. Co to jest zaufanie społeczne i jakie są jego podstawowe dwa rodzaje?
Zaufanie społeczne - uogólnione zaufanie okazywane innym ludziom.
Zaufanie solidne (thick trust) - zaufanie wobec osoby pozostającej z jednostką w bliskich stosunkach i dobrze znanej
Zaufanie wątłe (thin trust) - zaufanie wobec kogoś kogo znamy od niedawna
24. Jakie są najważniejsze czynniki określające poziom zaufania społecznego?
a) tradycja historyczna
b) kontekst strukturalny
c) wyposażenie podmiotowe
25. Jakie są podstawowe hipotezy dotyczące czynników zmieniających poziom zaufania społecznego?
Podstawowe hipotezy dotyczące czynników zmieniających poziom zaufania społecznego:
Statusowe (wykształcenie, pozycja zawodowa, dochód/standard materialny) zakładające, że osoby o wyższym statusie społecznym częściej przejawiają zaufanie społeczne
Relacyjne (przynależność go grup nieformalnych, organizacji i stowarzyszeń) zakładające, że większy zakres styczności społecznych, podobnie jak większa aktywność organizacyjna i społeczna, sprzyjają okazywaniu zaufania interpersonalnego
Środowiskowe (więź ze środowiskiem zamieszkania, opinie o środowisku społecznym) zakładające, że silniejsza więź ze środowiskiem lokalnym jest czynnikiem sprzyjającym zaufaniu społecznemu
Instytucjonalne (ocena danej instytucji, poziom alienacji politycznej) zakładające, że zaufanie „pionowe” jest pozytywnie skorelowane z zaufaniem interpersonalnym, a niska ocena instytucji (mała wiarygodność) wiążą się z nieufnością wobec ludzi
Psychospołeczne (poziom satysfakcji z życia, optymizm/pesymizm, poziom lęku) zakładające, iż te właściwości emocjonalne i cechy osobowości, które tworzą wymiar dyskomfortu psychicznego (lęk, pesymizm, frustracja) przyczyniają się do nieufności wobec ludzi
Kulturowe (poziom akceptacji norm etycznych, stosunek do tradycji) zakładające, iż zaufanie jest pozytywnie skorelowane z akceptacją norm moralnych określających reguły postępowania.
26. Co to jest kapitał społeczny i jakie są jego dwa podstawowe rodzaje?
Kapitał społeczny - odnosi się do tych zasobów zaufania społecznego, norm i społecznych relacji, które ludzie mogą zastosować w celu rozwiązywania wspólnych problemów.
Wyróżniamy dwa podstawowe typy kapitału społecznego :
Integracyjny - ma charakter ekskluzywny i wzmacnia więzi wewnątrzgrupowe, tym samym ułatwia współpracę, ale utrudnia wymianę informacji z otoczeniem społecznym
Pomostowy - oparty na uogólnionym zaufaniu do innych ludzi, ma charakter inkluzyjny i umożliwia współdziałanie międzygrupowe
27. Jaka jest diagnoza poziomu zaufania i kapitału społecznego w Polsce w oparciu o badania empiryczne?
Kapitał społeczny - będzie miał znaczący wpływ na powodzenie reform, rozwój gospodarczy oraz rozwój sieci obywatelskich powiązań a tym samym na stabilność systemu społecznego
28. Co to jest dezorganizacja społeczna?
Dezorganizacja społeczna - z takim procesem mamy do czynienia, gdy nie tylko załamuje się określona, zastana struktura społeczna, ale gdy pojawia się w określonym społeczeństwie niemożność podjęcia skutecznego działania. Ma to również miejsce wtedy, gdy jednostki formułują odmienne definicje tej samej sytuacji.
29. Na czym polega alienacja społeczna jako psychologiczny wymiar dezorganizacji i jakie są jej podstawowe wymiary?
Alienacja społeczna - własne wyobrażenia jednostki o sobie i otaczającym ja świecie (rzeczywistości), któremu towarzyszy poczucie odosobnienia
O Alienacji możemy mówić jako o: poczuciu bezsilności, bezsensu, anomii, odosobnienia kulturowego i społecznego oraz samowyobcowania
30. Co to jest patologia społeczna i jakie są jej podstawowe rodzaje, jako przejawu społecznej formy dezorganizacji społecznej?
Patologia społeczna (problem społeczny) - odstępstwo od oczekiwanej normy
Dezorganizacja społeczna może być opisywana poprzez wskazanie na takie jej przejawy jak: pijaństwo i alkoholizm, przestępczość, narkomania, lekomania, zachowania autodestrukcyjne (samobójstwa), zaburzenia psychiczne i nerwowe, dezorganizacja rodziny (rozwody, sieroctwo)
31. Czym jest kultura w szerokim antropologicznym ujęciu?
W szerokim antropologicznym ujęciu przyjmuje się również, iż kultura jest wieloaspektowa, zintegrowana (zorganizowana) a zarazem dynamiczna i zmienna. W tej perspektywie kultura postrzegana jest jako względnie otwarty system, będący produktem różnych form społecznego działania, zmierzający do integracji.
32. Jakie są trzy podstawowe aspekty kultury ?
Aspekt normatywno-aksjologiczny (aspekt norm, reguł i wartości kultury)
Aspekt internalizacyjny kultury
Aspekt przedmiotów i wytworów kultury
33. Jakie funkcje pełnią wartości kultury w życiu jednostek i społeczeństwa?
Funkcja integrująca
Funkcja socjalizująca
Funkcja orientacyjna
Funkcja metadecyzyjna
Funkcja gratyfikacyjna
Funkcja dekoracyjna
47. Co to jest konformizm?
Konformizm (pot. ulegający wpływom) - w psychologii społecznej to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. W tym rozumieniu jest to zmiana związana z faktem, że członek grupy miał początkowo inne zdanie czy inaczej się zachowywał niż grupa, a następnie je zmienił w kierunku zgodnym z oczekiwaniami grupy
49. Jakie są podstawowe grupy czynników (przyczyn) kształtujące konformistyczne postawy i zachowania ?
58. Jakie są podstawowe rodzaje procesów społecznych?
64. Co to jest tożsamość społeczna i tożsamość jednostkowa ?
Tożsamość społeczna ma wymiar zbiorowy, co oznacza, iż dotyczy nie tylko cech, jakie jednostce przypisują inni (kim ta osoba jest), ale również cech określających stosunek jednostki do innych jednostek posiadających takie same cechy.
Tożsamość jednostkowa podkreśla z kolei naszą odrębność w odniesieniu do innych osób i jest bardzo silnie związana z poczuciem bycia sobą. W procesie jej kształtowania ma znaczenie nie środowisko kulturowe i społeczne, ale działanie jednostkowe i dokonywanie jednostkowych wyborów.
Wieź jako coś naturalnego, spontanicznego, zazwyczaj nie będącego przedmiotem refleksji jednostek uczestniczących w tej więzi. Można ją określić mianem więzi naturalnej ( łączącej np. matkę i dziecko)
Więź jako intencjonalny związek, w którym stosunki i zależności między partnerami oparte są na zasadzie umowy bądź chęci czy woli przystąpienia do już spójnej grupy.
Więź jako przymus, nacisk, coś zewnętrznego wobec partnerów interakcji, coś narzuconego. Więź taką można nazwać więzią stanowioną z zewnątrz, a nawet pod przymusem.