Agata Pełeszuk, III rok grupa IV

Wstępne zagadnienia dotyczące globalizacji

1. Definicje globalizacji:

- dokonujący się w świecie długofalowy proces integrowania coraz większej liczby krajowych gospodarek ponad ich granicami, dzięki rozszerzaniu oraz intensyfikowaniu wzajemnych powiązań (inwestycyjnych, produkcyjnych, handlowych, kooperacyjnych). W wyniku tego powstaje ogólnoświatowy system ekonomiczny o dużej współzależności i znaczących reperkusjach działań toczących się nawet w odległych krajach.

- proces pogłębiania się światowych powiązań we wszystkich aspektach współczesnego życia politycznego, społecznego, ekonomicznego i kulturowego.

- wielość powiązań i wzajemności oddziaływań państw i społeczeństw, tworzących obecny światowy system (A. McGrew).

- wg Komisji Europejskiej - proces, w którym rynki i produkcja w różnych krajach stają się coraz bardziej współzależne w związku z dynamiką wymiany towarów i usług, przepływem kapitału i technologii.

- proces poszerzania i pogłębiania się współzależności między krajami i regionami wskutek rosnących przepływów międzynarodowych oraz działalności korporacji transnarodowych, co prowadzi do jakościowo nowych powiązań między firmami, rynkami i gospodarkami.

2. Etapy globalizacji:

- XIV wiek - rozszerzanie zamorskiej działalności krajowych przedsiębiorstw za granicą

- lata 1870-1914 - przez niektórych badaczy globalizacji okres ten uważany jest za pierwszy etap globalizowania działalności gospodarczej

- proces zahamowany politycznymi i ekonomicznymi wydarzeniami w okresie od I do końca II wojny światowej oraz w ciągu kilkunastu lat odbudowy gospodarczej wielu krajów

- obecnie trwa drugi etap globalizacji

3. Cechy charakterystyczne:

- wielomymiarowość - przebiega jednocześnie w kilku dziedzinach życia społecznego;

- integracja - czyli scalanie prowadzonej w skali międzynarodowej działalności podmiotów na różnych poziomach (gospodarek, rynków i przedsiębiorstw - KTN). Następuje ścisłe łączenie funkcjonowania rozproszonych na świecie podmiotów poprzez powiązania handlowe, umowne, inwestycyjno-produkcyjne (ZIB).

- międzynarodowa współzależność - wzajemne międzynarodowe powiązania podmiotów występują na różnych poziomach. Przy dużym stopniu integracji, ścisła współzależność umożliwia koordynowanie funkcjonowanie zintegrowanych międzynarodowych systemów. W procesie globalizacji ta integracja może przebiegać w dwojaki sposób:

* prowadzona z powodzeniem działalność gospodarcza za granicą

* współzależność przekształcona w jednostronną zależność od silniejszego zagranicznego partnera lub światowego systemu;

- silny związek z postępem nauki, techniki i organizacji - rozwój środków transportu i komunikacji służące wytwarzaniu nowych, unowocześnionych produktów, wdrażaniu elastycznych, wydajnych metod produkcyjnych, zarządzania, organizacji, dystrybucji;

- dialektyczny charakter - w rozwoju globalizacji ścierają się powiązane wzajemnie subprocesy oraz zjawiska, mające często przeciwstawny charakter. Np. globalizacja - regionalizm, integracja - dezintegracja;

- kompresja czasu i przestrzeni - zjawisko „kurczenia się świata” poprzez wspólne uczestnictwo w wydarzeniach na całym świecie, globalna oferta towarów;

- wielopoziomowość - gospodarka światowa stanowi najwyższy poziom globalizacji, w którym transformowane są różne tendencje tworzące ten proces. Tendencje te istnieją również na poziomie gałęzi gospodarki lub różnych rynków. Największe znaczenie ma przebieg globalizacji na poziomie przedsiębiorstw ( głównie KTN).

4. Czynniki kształtujące proces globalzacji:

- postęp naukowo-techniczny - „napędza” globalizację i jednocześnie jest przez nią napędzany np. przez działalność KTN, które intensywnie tworzą i efektywnie wykorzystują innowacje techniczne. Nowe technologie i szerokie wykorzystywanie rewolucji informatycznej i telekomunikacyjnej wpływają pozytywnie na rozwój procesów globalizacyjnych;

- zmiany w konkurencji międzynarodowej - zmiany w zakresie popytu (częściowe ujednolicanie potrzeb, dynamizacja zapotrzebowania na nowoczesne towary i usługi), podaży (zasięg, elastyczność) i warunków działania przedsiębiorstw na rynku międzynarodowym;

- polityka ekonomiczna państw - oddziałuje pozytywnie na przebieg procesu globalizacji dzięki usuwaniu przeszkód i zniekształceń w pracy rynków oraz stymulowaniu ich sprawnego działania, otwieranie gospodarki na integrację z gospodarką światową i reformy rynkowe (liberalizacja, deregulacja, prywatyzacja);

- stały postęp w liberalizacji handlu światowego - znoszenie barier w swobodnym przepływie towarów;

- liberalizacja przepływów kapitałowych i deregulacja rynków finansowych.

5. Wymiary globalizacji:

- ilościowy - zmiany w zasięgu, wielkość, intensywność czy szybkość różnego rodzaju przepływów globalnych (towarów, usług, kapitału, technologii, informacji);

- jakościowy - nowy charakter współzależności i powiązań strukturalnych oraz technologicznych między rynkami i gospodarkami.

6. Pokrewne pojęcia:

- internacjonalizacja gospodarki - w tradycyjnym rozumieniu oznacza rozwój stosunków międzynarodowych między względnie niezależnymi gospodarkami oraz przedsiębiorstwami narodowymi. Jest to w zasadzie proces ilościowy dotyczący wzrostu handlu zagranicznego. Natomiast globalizacja jest procesem jakościowym i poza poszerzaniem zasięgu stosunków gospodarczych zawiera w sobie funkcjonalną integrację rozproszonych po całym świecie działań. Globalizacja oznacza więc nową jakość internacjonalizacji gospodarki, w obrębie której pojawiły się m.in. globalne rynki finansowe, nowe narzędzia przekazu, nowi aktorzy, nowe zasady funkcjonowania.

- transnacjonalizacja gospodarki - oznacza stopień powiązań gospodarki z gospodarką światową głównie poprzez działania korporacji transnarodowych. Proces ten dokonuje się drogą transferu i alokacji zasobów (kapitału, technologie, metod organizacji) z jednej gospodarki do drugiej.

- „działanie na odległość” - współzależność i wzajemne przenikanie się zdarzeń lub działań w życiu poszczególnych ludzi i w skali globalnej. Na etapie globalizacji zdarzenia i działania w jednej części świata mają znaczenie dla indywidualnych podmiotów i społeczeństw.

- globalizacja przemysłu - pozycja konkurencyjna danego przedsiębiorstwa na jednym rynku jest kształtowana w dużym stopniu pod wpływem jego pozycji na innych rynkach i odwrotnie.

- globalizacja działalności KTN - rozszerzanie i pogłębianie działań przedsiębiorstw zmierzające do wytwarzania i sprzedawania produktów i usług na większej liczbie zagranicznych rynków (A.M. Rugman, R.M. Hodgetts). Działania te obejmują większość firm, angażuje więcej środków, wymaga większej ilości rynków zbytu. W procesie tym globalnie konkurujące przedsiębiorstwa optymalizują efekty zadań w układzie ogólnoświatowych i jednocześnie dostosowują się do wymagań rynków lokalnych. Światowa ekspansja KPN skupia się przede wszystkim na gospodarkach, rynkach, działaniach mających kluczowe znaczenie dla powodzenia realizowanych przez nie strategii.

W ramach KTN zachodzi również proces „integracji korporacyjnej”, która polega na włączaniu nowych jednostek (zagranicznych filii, wspólnych przedsięwzięć) do struktur organizacyjnych KTN (rozbudowa systemów korporacyjnych). Natomiast scalanie i koordynowanie działań w różnych jednostkach organizacyjnych oznacza się terminem „integracji funkcjonalnej” (P. Dicken).

Bibliografia:

1. Globalizacja. Mechanizmy i wyzwania, pod red. B. Liberskiej, Warszawa 2002 r.

2. A. Gwiazda Globalizacja i regionalizacja gospodarki światowej, Toruń 2000 r.

3. A. Zorska, Ku globalizacji. Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce światowej, PWN Warszawa 1998 r.

---