Dr hab. med. Ewa Olszewska

Zaliczenie: 8.06.2010

Wpisy: 15.06.2010

Literatura:

• Janczewski A, Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania, Warszawa 2001

• Wolański N, Czynniki rozwoju człowieka, Warszawa 1981

• Wolański N, Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, Warszawa 1983

Rozwój rodowy człowieka - antopogeneza

• Ewolucja - wieloetapowy proces prowadzący do powstania człowieka

• Antropologia - nauka zajmująca się historią gatunkową człowieka, jego zmiennością w czasie i w przestrzeni

• Przodkowie wąskonosi - około 20 mln lat temu:

• Oligopithecus i Aegiptopithecus

• Hominidae - pliocen - ok. 4 mln lat temu

• Luka pomiędzy poprzednimi formami trwająca ok. 10 mln lat

• Umiejętność wytwarzania narzędzi z kości, zębów i rogów - kultura osteodontokeratyczna

• Spionizowana postawa ciała

• Chód dwunożny

• Wzrost ok. 1-1,3m

• A. robustus posiadał bardziej masywną czaszkę z grzebieniem strzałkowym; część twarzowa czaszki - silnie rozwinięta

• Homo habilis (człowiek zdolny) żył ok. 1,5 mln lat temu ewoluował w kierunku Homo erectus (człowiek wyprostowany)

• Dalszy stały i intensywny rozwój wyższych czynności nerwowych

• rozwój mózgu: wzrost pojemności czaszki i wzrost pofałdowania kory mózgowej

• rozwój kultury: wytwarzanie różnorodnych narzędzi

• Homo spaiens neandertealensis (człowiek rozumny neadertalski)

• Wzrost ok. 1,5 m

• Masywna budowa ciała

• Duża czaszka

• Czaszka o wyraźnie uwypuklonej potylicy i silnie w tył pochylonym czołem

• Znaczne wały nadoczodołowe

• Silne wysunięcie żuchwy

• Żuchwa bez bródki

• Doskonalsze narzędzia

• Polowanie na duże zwierzęta: mamuty, żubry, tury, renifery

• Z afrykańskiej formy Homo erectus wyłonił się ok. 100000 lat temu neoantrop: Homo spaiens sapiens

• wyższe czynności psychiczne (abstrakcyjne myślenie, mowa, zachowania społeczne, kultura - komplikacja struktur mózgu)

• wyprostowana postawa ciała

• retardacja - zwolnienie tempa rozwoju osobniczego

• Pierwsze populacje ludzkie - ok. 50-40 000 lat temu

• Człowiek z Cro-Magnon (narzędzia, malarstwo naskalne)

• Homo spaiens Fossylis dyluvialis (człowiek rozumny kopalny) - 40 - 8 tys lat temu

• Wpływ przemian klimatycznych na antropogenezę:

• Cofanie się lodowców - możliwość przemian kulturowych: udomowienie bydła, trzody, psa, wynalezienie siekiery i czółna (7 tys - 2 tys lat temu)

• Rolnictwo, uprawa zbóż, chów zwierząt, wypalanie naczyń, tkactwo

Czynniki determinujące rozwój człowieka

Wpływ różnych czynników na rozwój osobniczy człowieka (wg J. Bauera)

Czynniki genetyczne

• układ hormonalny

> Narządy i tkanki

• układ nerwowy

Czynniki zewnętrzne

1. Czynniki endogenne

1. czynniki genetyczne

2. czynniki hormonalne

3. układ nerwowy

2. Czynniki egzogenne

1. środowisko

2. ochrona zdrowia

3. relacje międzyludzkie

Rozwój człowieka

• Okres rozwoju wewnątrzmacicznego

• Okres embrionalny (zarodkowy) - 0-8 tyg.

• ok. 3 tyg - około 2 mm długości

• ok. 4 tyg. - serce, zawiązek mózgu, nerek, serce rozpoczyna pracę

• Okres płodowy - od 9 tyg. do porodu

• Okres rozwoju pozałonowego

• Okres noworodkowy - do 1 m-ca

• Okres niemowlęcy - do 1 roku życia

• Okres poniemowlęcy - do 3 roku życia

• Okres przedszkolny - do końca 6 roku życia

• Okres wczesnoszkolny - do pojawienia się objawów dojrzewania płciowego

• Okres dojrzewania

• Okres młodzieńczy

ICD-9

Zdrowie jest to nieobecność choroby lub bólu, normalny stan organizmu, w którym nie występuje fizyczna lub psychiczna choroba (międzynarodowa klasyfikacja chorób (ICD-10), a wszystkie części organizmu pełnią swoje właściwe funkcje (definicja biomedyczna).

Konstytucja WHO

Zdrowie jest to kompletny

• fizyczny

• psychiczny

• społeczny

dobrostan człowieka, a nie tylko brak choroby lub kalectwa.

Zagrożenia zdrowia

• Wysiłek dynamiczny zastępowany wysiłkiem statycznym

• Stres zawodowy

• Praca pod presją czasu

• Rozszerzenie listy chorób zawodowych

• Wadliwy styl życia - mała aktywność fizyczna, nieprawidłowy sposób żywienia, palenie tytoniu, duże spożycie alkoholu, używanie substancji psychoaktywnych

• Zagrożenia w środowisku fizycznym

• Zagrożenia w środowisku społecznym

• Nierównomierność w dostępie do zdrowia

• Główne problemy zdrowotne: wysoka umieralność z powodu chorób układu krążenia, nowotworów, urazów, zatruć oraz wypadków

• Duża umieralność niemowląt i ludzi młodych

• Zwiększenie liczby chorych na choroby przewlekłe

Ubóstwo, wg WHO, jest najistotniejszym pojedynczym czynnikiem negatywnie wpływającym na stan zdrowia.

Czynniki warunkujące stan zdrowia

• Czynniki biologiczne (genetyczne)

• Status materialny

• Wykształcenie

• Czynniki środowiskowe

• Warunki zamieszkania

• Warunki pracy (stres)

• Styl życia (aktywność fizyczna, dieta, używki)

• Wypadki, urazy, zatrucia

Determinanty zdrowia

1. Czynnik genetyczny - 5%

2. Rozwój psychiczny i fizyczny ludności

3. Warunki środowiskowe:

1. biologiczne, fizyczne, chemiczne

2. czynniki socjo-społeczne (wykształcenie, wypoczynek, rozrywka, transport, komunikacja)

4. Rozwój cywilizacyjny, historyczny, religia

5. Charakterystyka demograficzna ludności

6. Organizacja ochrony zdrowia

Demografia

• Przyrost naturalny ludności - różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych i zgonów w danym czasie

• Przyrost rzeczywisty ludności - suma przyrostu naturalnego oraz salda migracji

Metody badań epidemiologicznych

• Badania obserwacyjne - opisujące zjawisko bez interwencji w naturalny jego przebieg

• Badania eksperymentalne - opisujące skutki interwencji, np. metody profilaktycznej

Dane epidemiologiczne

• Przestawianie z użyciem:

• Współczynnik zapadalności - liczba zgłaszanych po raz pierwszy w danym roku kalendarzowym nowych zachorowań na 100 000 badanej populacji - zależy od wieku, płci, uwarunkowań gen., środowiskowych, zawodowych, jakości organizacji ochrony zdrowia i rejestracji w danej populacji

• Współczynnik chorobowości - liczba wszystkich chorych w danym roku kalendarzowym na 100 000 badanej populacji - określa rozpowszechnienie schorzenia w danej populacji

• Współczynnik umieralności - liczba zgonów spowodowanych chorobą w danym roku kalendarzowym na 100 000 ludności

• Współczynnik śmiertelności - stosunek umieralności do zapadalności; wyraża szanse na wyleczenie; uzależniony od stopnia zaawansowania i jakości leczenia

• Wartość ~ 1 - nowotwory źle rokujące np. rak żołądka, płuc

• Wartość > 1 - nowotwory rozpoznane podczas sekcji

• Wartość < 1 - nowotwory dobrze rokujące

• Współczynnik struktury - odzwierciedla udział zachorować lub zgonów na dany nowotwór wśród liczby zachorowań lub zgonów spowodowanych wszystkimi nowotworami. Opisuje istotność badanego problemu zdrowotnego z punktu widzenia społeczeństwa.

• Wiek

• Najważniejszy czynnik określający ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe

• Współczynnik zachorowalności wzrasta z wiekiem wg skali logarytmicznej (skumulowany efekt karcenogenezy w ciągu życia).

Program badań przesiewowych

Pojęcie to oznacza:

• wczesne wykrywanie określonej choroby w grupie osób bez objawów

Idealny test przesiewowy

• Nieinwazyjny

• Łatwy do wykonania

• Tani

• Dostępny

• Akceptowalny przez pacjentów

• Powtarzalne wyniki

• Wysoka czułość i swoistość

Wiarygodność diagnostyczna

Czułość testu - oznacza prawdopodobieństwo wyniku dodatniego u osób chorych

Swoistość testu - oznacza prawdopodobieństwo wyniku ujemnego u osób zdrowych

Ochrona zdrowia - główne zadania

Profilaktyka - dotyczy osób w pełni zdrowych;

• umacnianie zdrowia

• swoiste zapobieganie chorobom

Badania profilaktyczne:

• Badanie wstępne - przed podjęciem zatrudnienia i rozpoczęcia pracy przy każdorazowej zmianie stanowiska pracy

• Badania okresowe - systematyczne w różnych przedziałach czasu w zależności od warunków środowiska pracy i występujących zagrożeń

• Badania kontrolne - pracownicy z czasową niezdolnością do pracy z powodu choroby na okres ~30 dni a powrót do pracy wymaga ponownej oceny zdolności do wykonania pracy na tym stanowisku

2 faza profilaktyki - leczenie zapobiegające rozwojowi choroby

3 faza profilaktyki - rehabilitacja

Współczynnik zapadalności - informacja dotycząca nowych zachorowań w określonym czasie

Chorobowość chwilowa (punktowa) - liczba chorych w krótkim czasie

Chorobowość okresowa - liczba przypadków chorobowych w analizowanym czasie

Czynniki kształtujące chorobowość

• ciężkość przebiegu choroby (im więcej zgonów występuje wśród chorych, tym czynnik chorobowości jest niższy)

• czas trwania choroby

• liczba nowych zachorowań

Świadczenia zdrowotne są to działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz...

Świadczenia zdrowotne

1. ambulatoryjne i stacjonarne

2. podstawowe i specjalistyczne

3. lekarskie, pielęgniarskie i badania diagnostyczne

4. zdrowotne

Pozytywne wskaźniki zdrowia

• określane mianem rozwoju sprawności; dostarczają informacji o adaptacji organizmu do zmiennego środowiska

• rozmiary ciała

• skład ciała

• wydolność narządów

Body Mass Index - BMI - współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach

---